بایگانی دسته ی : سبك زندگی‌

هفته نامه تجارت فردا – *محبوبه داوودی:

پرده اول  / محدودیت‌های اقتصاد

تولید در یک اقتصاد، ماحصل میزان سرمایه فیزیکی موجود، سرمایه انسانی و بهره‌وری در آن اقتصاد است و بهره‌وری ماحصل کارکرد مناسب بازارها، پیشرفته بودن و کارایی نهادهاست. به عبارت دیگر در اقتصاد، میزان مشخصی سرمایه فیزیکی و نیروی کار با مهارت‌های مختلف وجود دارد و همچنین سطح مشخصی از تکنولوژی برای تولید که نهایتاً ترکیب این موارد منجر به تولید میزان مشخصی محصول در اقتصاد می‌شوند. در این میان کیفیت نهادها و نحوه عملکرد و مدیریت دولت بر بهره‌وری اقتصاد در نتیجه میزان محصول موثر است. از این‌رو صرف‌نظر از اینکه عامل مبادله در اقتصاد چه چیزی است، اسکناس است، طلاست یا چه حجمی از اسکناس در اقتصاد وجود دارد، این عوامل نقش خود را در تولید ایفا کرده و میزان محصول نهایی مشخص می‌شود.

 

پول در اقتصاد از سوی بانک مرکزی چاپ می‌شود. پولی که منتشر می‌شود، برای معامله تولیدات در سطح اقتصاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. وضعیتی را تصور کنید که کل تولید اقتصاد معادل پنج سیب باشد و بانک مرکزی معادل پنج واحد پول چاپ کند. این بدان معناست که هر واحد پولی ارزشی معادل یک سیب دارد. اگر بانک مرکزی به جای پنج واحد پول، ۱۰ واحد پول چاپ کند، پشتوانه هر واحد پولی معادل نصف یک سیب خواهد بود. این به معنای کاهش ارزش هر واحد پول است. کاهش ارزش هر واحد پول، همان افزایش سطح قیمت‌هاست. پیشتر گفته شد که تولید هر واحد سیب در این اقتصاد وابسته به چه مواردی است که در میان آنها میزان پول منتشره از سوی بانک مرکزی نبود. بنابراین هر واحد پولی که از سوی بانک مرکزی منتشر می‌شود، هیچ اثری بر میزان تولید (تعداد سیب‌ها در اقتصاد) نداشته و تنها ارزش پول را کاهش و به عبارت دیگر سطح قیمت‌ها را افزایش می‌دهد. هرچه بانک مرکزی با شتاب بیشتری پول چاپ کند، قیمت‌ها نیز با شتاب بالاتری رشد خواهند کرد و این به معنای تورم بالاتر است.

اینکه در میان مردم این تصور وجود دارد که چاپ پول بیشتر، منابع مالی مورد نیاز برای تولید را فراهم می‌کند، و لذا هرچه پول بیشتری وجود داشته باشد، تولید بیشتری هم صورت خواهد گرفت، تصور نادرستی است. آنچه در اذهان عمومی وجود دارد، سهولت دسترسی به وام و منابع مالی است که چنانچه نهاد بانک در اقتصاد بتواند وظیفه واسطه‌گری خود را به خوبی انجام دهد، بدون نیاز به چاپ پول فراتر از حد نیاز (که خود را در تورم بالا منعکس می‌کند)، این مهم فراهم خواهد شد. در واقع کاری که یک سیستم بانکی مستحکم و باکیفیت انجام می‌دهد انتقال منابع مالی از پس‌اندازکنندگان (سپرده‌گذاران) در اقتصاد به سرمایه‌گذاران (تولیدکنندگان) است. هرچه این نهاد ضعیف‌تر عمل کند، دسترسی به منابع مالی برای تولید سخت‌تر شده و لذا به محدودیتی برای تولید تبدیل می‌شود. ضعف این نهاد خود از عواملی است که با اثرگذاری بر بهره‌وری باعث می‌شود که به ازای میزان سرمایه فیزیکی و انسانی مشخص، میزان محصولی که در اقتصاد تولید می‌شود، کاهش یابد.

به عبارت دیگر پیشرفته بودن و سلامت نظام بانکی از عوامل بسیار مهم اثرگذار بر بهره‌وری در اقتصاد است. اینکه نهاد بانک قوی، مستحکم و کارا باشد، تحت‌تاثیر قدرت نهاد بانک مرکزی است. در واقع نهادی که وظیفه چاپ پول را بر عهده دارد، عهده‌دار وظیفه مهم دیگری نیز هست و آن قرار دادن شبکه بانکی در مسیر درست است؛ اما این کار را نه با چاپ پول، بلکه با نظارت و قانونگذاری صحیح و علمی انجام می‌دهد. در واقع صرف‌نظر از اینکه بانک مرکزی چه میزان پول چاپ کند، سایر سیاست‌ها و عملکردهای او بر موفقیت شبکه بانکی در انجام‌وظیفه واسطه‌گری آنها موثر است.

پرده دوم  / محدودیت‌های بودجه دولت

دولت‌ها برای پرداخت حقوق‌ و سایر هزینه‌های این‌چنینی، انجام عملیات عمرانی نظیر ساخت‌وسازها و پرداخت یارانه نیاز به منابع دارند. اصولاً دولت‌ها از مالیات‌های دریافتی برای پرداخت این موارد استفاده می‌کنند. اما در کشور ما علاوه بر مالیات، از درآمدهای نفتی نیز استفاده می‌شود. از این‌رو دولت بخشی از هزینه‌های خود را از طریق فروش نفت و سایر منابع و بخشی دیگر را با مالیات‌گیری تامین مالی می‌کند. بنابراین ترازنامه دولت به این صورت است که سمت دخل آن یا سمت درآمدها شامل فروش نفت و مالیات‌ها (گاه فروش برخی اموال دولتی به نام خصوصی‌سازی، که در حال حاضر فرصت زیادی برای تامین مالی از این طریق ندارد) و سمت خرج‌ها یا هزینه‌ها شامل حقوق‌های پرداختی، مخارج عمرانی (ساخت‌وسازها)، سهمیه‌های نهادهای کشوری و لشگری و پرداخت انواع یارانه‌ها و… است. اما آیا همواره درآمدهای دولت بیشتر یا مساوی هزینه‌هاست؟ در واقع خیر. به صورت تاریخی همواره هزینه‌های دولت بیشتر از درآمدهای آن بوده است و این همان مفهوم کسری بودجه است. با وجود کسری بودجه، پرداختی‌های دولت انجام می‌شود و در مواقعی که تامین مالی کسری سخت می‌شود، تنها قادر به کاستن از مخارج عمرانی یا همان ساخت‌وسازهاست. اما این کسری از کجا تامین مالی می‌شود؟

راه اول: دولت مستقیم به بانک مرکزی مراجعه کرده، کسری خود را با چاپ پول جدید تامین مالی کند. این اتفاق به سادگی قابل تحقق است. اگرچه در حال حاضر در کشور ما طبق قانون دولت قادر به استقراض مستقیم از بانک مرکزی نیست و قانونگذار این قانون را برای جلوگیری از پیامدهای تورمی این اقدام وضع کرده است ولی دولت به سادگی قادر است این قانون را دور بزند. دولت از سیستم بانکی استقراض می‌کند و سیستم بانکی از بانک مرکزی با نرخ جریمه ۳۴ درصد اضافه برداشت می‌کند و به همین سادگی پول جدید چاپ می‌شود و دولت کسری خود را تامین مالی می‌کند.

 

راه دوم: دولت‌ها معمولاً برای تامین کسری بودجه اوراق منتشر می‌کنند و به عبارت ساده‌تر از مردم قرض می‌گیرند. استقراض از مردم معادل هزینه سودی که روی اوراق پرداخت می‌شود به هزینه‌های دولت اضافه می‌کند. دولت در سال‌های بعد برای بازپرداخت سود و اصل این اوراق مجدداً اوراق منتشر می‌کند و هزینه اوراق منتشرشده قبلی را با انتشار اوراق جدید تامین مالی می‌کند. پشتوانه این استقراض، درآمدهای آتی دولت مانند درآمدهای مالیاتی و سایر درآمدهاست، از این‌رو تا زمانی که دولت برآورد درستی از درآمدهای آتی خود و تولید در اقتصاد که باعث افزایش مالیات‌ها می‌شود، داشته باشد و مانع از افزایش نسبت بدهی‌هایش به تولید کل اقتصاد، فراتر از محدوده قابل قبول شود، قادر به ادامه خواهد بود. اما اگر دولت نتواند هزینه‌های خود را کاهش دهد، و به منابعی که از انتشار اوراق به دست می‌آورد به چشم درآمد و نه بدهی نگاه کند! به زودی دیگر با انتشار اوراق در محدوده مجاز، قادر به پاسخگویی بدهی‌های قبلی نخواهد بود. در این حالت انتشار بدهی‌ها از محدوده مجاز خارج شده و بنابراین برای جذب منابع بیشتر، ناگزیر از پرداخت بهره بالاتر خواهد بود.

همزمان مردم نیز متوجه می‌شوند که دولت مسلط بر شرایط نیست، و لذا با نرخ بالاتر و بالاتری حاضر به قرض دادن به دولت می‌شوند. افزایش نرخ‌ها هزینه‌های دولت را بیش از پیش افزایش می‌دهد و نهایتاً بانک مرکزی برای جلوگیری از فروپاشی سیستم، ناگزیر می‌شود که با چاپ پول جدید بدهی‌های دولت را بپردازد. در نهایت چاپ میزان قابل توجهی پول، به شتاب گرفتن روند رشد قیمت‌ها منجر خواهد شد. در واقع همان‌طور که در پرده اول توضیح داده شد، از آنجا که تولید در اقتصاد رشد ملایم خود را متناسب با سرمایه‌های اقتصاد و بهره‌وری دارد، هر واحد پولی که چاپ می‌شود پشتوانه تولید (تعداد سیب‌ها) کمتری با خود دارد و به عبارت دیگر ارزش آن کمتر است و این به معنی قیمت‌های بالاتر است. بنابراین تا اینجا دریافتیم که چنانچه دولت هزینه‌های خود را بدون پایبندی به اصول و حد و مرزهای مشخص افزایش دهد، نهایتاً ناگزیر از چاپ پول خواهد شد و چاپ پول در نهایت منجر به کاهش قدرت خرید هر واحد پول می‌شود.

پرده سوم / چرا تورم از نظر اقتصاددانان نفرت‌انگیز است؟

تورم آسیب‌های فراوانی دارد و در بلندمدت نهایتاً منجر به افت تولید و درآمد سرانه خواهد شد اما در اینجا فقط از منظر عدالت به تورم می‌نگریم. تورم پدیده‌ای است که ممکن است برای بسیاری از افراد، پدیده‌ای مطلوب تلقی شود؛ مانند افرادی که دارایی‌هایی نظیر مسکن، سهام و… دارند و افزایش تورم منجر به افزایش ثروت آنها می‌شود. علاوه بر این، بسیاری از دلالان در فضای تورمی سود بیشتری می‌برند، یعنی سرعت رشد درآمدهای آنها بیشتر از هزینه‌هایشان است. حتی گاهی دولت هم جزو برندگان تورم است، چرا که اصولاً دولت‌ها بدهکاران بزرگ اقتصاد هستند و با افزایش تورم ارزش فعلی بدهی‌های ریالی‌شان کاهش می‌یابد.

 

اما بازنده تورم چه کسانی هستند؟ کسانی که حقوق ثابتی دریافت می‌کنند که هنگام افزایش تورم، حقوق آنها متناسب با هزینه پرداختی بابت سبد مصرفی آنها رشد نمی‌کند. بیکاران که در حال حاضر درصد زیادی از آنان را جوانان تشکیل می‌دهند و به طور کلی دهک‌های پایین و اقشار آسیب‌پذیر؛ این اقشار کسانی هستند که با افزایش تورم سفره آنها کوچک و کوچک‌تر می‌شود. از طرف دیگر، وقتی تورم افزایش می‌یابد، قیمت کالاهای ضروری با شتاب بیشتری افزایش می‌یابد و چون این کالاها بخش عمده سبد مصرفی دهک‌های پایین را تشکیل می‌دهد، تورم در این دهک‌ها بالاتر از متوسط تورم است. برای مثال وقتی تورم ۴۰ درصد است، تورم در دهک‌های پایین ۶۰ درصد و در دهک‌های بالا ۲۰ درصد است. بنابراین در تورم‌های بالا دهک‌های پایین از دو ناحیه ضربه می‌خورند، اول عدم افزایش درآمدهای این اقشار متناسب با تورم، و دوم شتاب بیشتر هزینه‌هایشان در مقایسه با دهک‌های بالا که به افزایش نابرابری نیز دامن می‌زند. بنابراین به وضوح هر دولتی که تورم ایجاد می‌کند، به نفع دهک‌های بالا و به زیان دهک‌های پایین عمل می‌کند.

پرده چهارم / یارانه چیست؟

یارانه اصولاً پرداختی به اقشار ضعیف و آسیب‌پذیر است که با هدف خارج کردن آنها از تله فقر استفاده می‌شود. بسیاری از سیاستمداران از این ابزار برای افزایش محبوبیت خود استفاده می‌کنند. اما این عمل تا چه حد صادقانه است؟

پیشتر گفته شد که درآمدهای دولت که در واقع منبعی برای پرداخت یارانه است، از سه محل قابلیت تامین مالی دارد:

۱- مالیات

۲- درآمد نفت

۳- چاپ پول.

در مورد مالیات، اگر دولت قادر به کاهش فرار مالیاتی شود و از این محل فقط به اقشار آسیب‌پذیر یارانه نقدی پرداخت کند، کاری ستودنی است و بسیاری از کشورهای دنیا چنین می‌کنند. سیستمی شفاف برای مالیات‌گیری وجود دارد و اقشار ضعیف هدف‌گیری می‌شوند و به آنها یارانه نقدی پرداخت می‌شود. بهترین تجربه در این زمینه در کشورهای آمریکای لاتین تحت عنوان یارانه نقدی مشروط اجرا شده است. این نوع سیستم پرداخت یارانه به این صورت است که معمولاً به کمک تهیه نقشه فقر اقشار ضعیف هدف‌گیری می‌شوند و سپس به فرزندان این خانواده‌ها بابت تحصیل حقوق پرداخت می‌شود. با این عمل فرزندان خانواده‌های فقیر قادر به ادامه تحصیل بوده و نهایتاً می‌توانند شغل بهتری یافته و از تله فقر خارج شوند.

 

در واقع به طور کلی یارانه‌ها هدف و گروه هدف و بازه زمانی مشخصی دارند. تجربه این کشورها نشان داده که این نوع پرداخت یارانه با وجود اثرات قابل ملاحظه‌ای که در زمینه کاهش فقر داشته، در قیاس با یارانه پرداختی فراگیر در ایران، بار مالی بسیار کمتری بر دوش دولت گذاشته است. اما معمولاً دولت چندان قادر به افزایش پوشش مالیاتی نیست و در این زمینه محدودیت‌هایی وجود دارد. نهایتاً دولت در زمینه مالیات ناگزیر از وضع مالیات بیشتر بر تولیدکنندگان است که با افزایش هزینه‌های تولید، به دلیل کاهش حاشیه سود آنها، منجر به کاهش تولید و درآمد در اقتصاد می‌شود. بنابراین دولت بابت هر ریال مالیات دریافتی در حال وارد آوردن فشاری بر اقتصاد است که این عمل تنها زمانی توجیه دارد، که با مالیات دریافتی فایده‌ای ایجاد کند که زیان وارد بر اقتصاد را جبران کند. راه دوم استفاده از درآمدهای نفتی و در واقع منابع اقتصاد است که نه‌تنها متعلق به نسل حاضر بلکه متعلق به تمام نسل‌هاست.

به عبارت ساده‌تر فرزندان ما هم از منابع موجود در اقتصاد سهم دارند و سهم آنها با سرمایه‌گذاری این منابع حفظ می‌شود. بنابراین توزیع درآمد حاصل از منابع اقتصاد، با شعار «وارد شدن پول نفت به سفره مردم» تجاوز به حقوق آیندگان است. منبع سوم چاپ پول جدید از سوی دولت و توزیع آن بین مردم است. در ادبیات اقتصاد به این عمل دریافت مالیات تورمی گفته می‌شود. این نوع مالیات‌گیری بدان معناست که دولت برای هزینه‌های خود پول چاپ می‌کند و با این کار تورم ایجاد می‌کند. با ایجاد تورم و کاهش قدرت خرید پول در اختیار مردم، گویی دولت از آنها مالیات دریافت کرده است. حتی برخی از اقتصاددانان قبل از دهه ۹۰ میلادی اشکالی در این شیوه مالیات‌گیری نمی‌دیدند. اما بعدها که مضرات زیاد تورم بر اقتصاد محرز شد اتفاق نظری برای کنترل عامل اصلی تورم یعنی چاپ پول به وجود آمد. اما صرف‌نظر از تمام اثرات مخرب تورم، مالیات تورمی ناعادلانه‌ترین نوع مالیات‌گیری است. چرا که در این روش مالیات‌گیری، همان‌طور که در پرده قبل توضیح داده شد به دلیل فشار بیشتر تورم بر دهک‌های پایین، اقشار ضعیف مالیات بیشتری پرداخت می‌کنند.

در بسیاری مواقع حتی این کار دقیقاً به معنای مالیات گرفتن از فقرا و توزیع آن میان ثروتمندان است. فرض کنید با انتشار پول جدید به همه افراد ۵۰ هزار تومان یارانه پرداخت شود. همان‌طور که قبلاً توضیح داده شد، تحت این شرایط دهک‌های پایین تورم بالاتری را تجربه می‌کنند؛ مثلاً هزینه‌های دهک‌های پایین معادل ۶۰ درصد افزایش می‌یابد و دهک‌های بالا معادل ۴۰ درصد افزایش هزینه خواهند داشت. در این حالت سیاستگذار در واقع به میزان ۱۰ هزار تومان از دهک پایین مالیات گرفته و معادل آن را به دهک‌های بالا پرداخت کرده است.

پرده پنجم / سوءاستفاده‌ از عدم آگاهی مردم

مردم قادر به تشخیص این موضوع نیستند که منشأ تورم همان حاتم‌بخشی‌هایی است که حقیقت آن دزدی از جیب دهک‌های پایین و قرار دادن آن در جیب دهک‌های بالاست. آنچه مردم می‌بینند، و سیاستمداران آگاهانه یا از سر ناآگاهی به آنها می‌گویند این است که افزایش تورم محصول زیاده‌خواهی‌های عده‌ای سودجو و باندبازی‌های فلان جناح و… است و در واقع به مردم القا می‌شود که گرانی پدیده‌ای اجتماعی-سیاسی و حاصل فساد است که با اقدامات قهری باید با آن مقابله شود. این در حالی است که تورم قویاً پدیده‌ای اقتصادی است که عامل اصلی آن هیچ کسی جز دولت نیست. دولتی که از ناآگاهی مردم سوءاستفاده می‌کند و رسالت اقتصاددانان آگاهی‌بخشی به مردم در مورد این عمل ناشایست است چرا که آگاهی مردم سپری در برابر همه فریب‌ها و سوءاستفاده‌ها خواهد بود.

پرده آخر / از دولت چه انتظاری باید داشت؟

در پرده اول اشاره شد که کیفیت نهادها در اقتصاد از عوامل مهم اثرگذار بر بهره‌وری و بهره‌وری از عوامل مهم میزان تولید و در نتیجه ثروت در اقتصاد است. کیفیت نهادها منعکس‌کننده عملکرد حاکمیت بوده و بخشی از این حاکمیت دولت است.

برای روشن شدن نحوه تاثیرپذیری بهره‌وری و در نتیجه تولید از عملکرد دولت، از چند مثال کمک می‌گیریم. مثال اول همان‌طور که در پرده اول نیز به آن اشاره شد، نهاد بانک در اقتصاد است. چنانچه بانک‌ها بتوانند نقش واسطه‌گری خود را به خوبی ایفا کنند، بخش تولید با هزینه کمتری به منابع مالی دسترسی خواهد داشت، با کاهش هزینه تمام‌شده کالا، حاشیه سود تولیدکننده افزایش یافته و تولید به صرفه‌تر خواهد شد.

 

مثال دوم اینکه اگر دولت (یا بانک مرکزی) سیاست‌های ارزی مناسبی را در پیش نگیرد، به طور مثال نرخ ارز را با فشار تزریق دلارهای نفتی پایین نگه دارد، تولید به منظور صادرات به صرفه نخواهد بود و از این‌رو با همان میزان سرمایه، محصول کمتری تولید خواهد شد.

مثال سوم اینکه چنانچه دولت (یا بانک مرکزی) قادر به کنترل تورم در داخل نباشند، تولیدکننده با افزایش هزینه مواجه خواهد بود و چنانچه قیمت خود را افزایش دهد، مشتری‌های خارجی خود را از دست می‌دهد، از این‌رو در این حالت هم تولید دیگر به صرفه نبوده و بنابراین در کل درآمدها کاهش می‌یابند.

و مثال آخر اینکه چنانچه دولت (یا حاکمیت) نتواند از مالکیت افراد محافظت کند، باعث کاهش انگیزه برای سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه شده و باعث افت بهره‌وری می‌شود.

مواردی این چنین که به نقش تنظیم‌گری دولت بازمی‌گردد، مهم‌ترین مطالبه‌ای است که باید از دولت داشت. تنظیم‌گری درست از سوی دولت، خروجی‌هایی مانند بانک‌های سالم و قدرتمند برای انجام واسطه‌گری مالی و در نتیجه سهولت دسترسی به منابع مالی برای سرمایه‌گذاری، ثبات قیمت‌ها، نرخ ارز مشوق صادرات، امنیت همه‌جانبه از جمله امنیت اقتصادی، عدم تلاطم بازارها، عدم دخالت در بازارها و مواردی از این دست و در مقابل انجام فعالیت‌های اقتصادی از سوی مردم است.

وقتی دولت وظیفه تنظیم‌گری خود را به درستی انجام دهد، با سلامتی که در فضای کسب‌وکار ایجاد می‌شود، تولید با سرعت مناسبی رشد کرده، بنگاه‌های کوچک و بزرگ متولد می‌شوند و در سایه حیات آنها اشتغال ایجاد شده و فقر کاهش می‌یابد. 

منبع: برترینها

ماهنامه ایران فردا – ابوطالب آدینه وند:

به عنوان نخستین سوال و مقدمه بحث از استاد می خواهیم که تعریفی از بیعت ارائه دهند که ماهیت بیعت چیست؟ آیا از جنس عقود است یا قراردادی عرفی است؟ و نسبتش با متون شرعی چگونه است؟

در ابتدا مقدمه ای می گویم و اگر لازم شد بیشتر به آن می پردازیم. در هر نوع بحث سیاسی در ایران، نمی توان تفاوت جامعه ایرانی را نادیده گرفت؛ در جامعه ایرانی، متفاوت با جوامع اهل سنت، فکر سیاسی با مفهوم سنت گره نخورده است، بلکه در حوزه کلامی ابتدا با وصایت و نظریه امامات درآمیخته است که این مفهوم با بیعت در خلافت خیلی تفاوت دارد، همچنین در دوره جدید با مفهوم حق گره خورده است نه با مفهوم بیعت.

نظریه پردازان اهل سنت دو مفهوم کلیدی دارند که جامعه ما خیلی به آن ورود نکرده است؛ یکی از آنها مفهوم بیعت است و دیگری شوراست که نظریه های دموکراتیک شان نیز از درون این دو مفهوم بیرون آمده است. ما در جامعه ما، متفاوت با اهل سنت، نظریه های دموکراتیک از درون مفهوم غیبتِ وصی درآمده است و چیزی که بسیار مهم است، تولد مفهوم حق و حقوق عمومی و مباحثی از جنس قرارداد است. یکی از این قراردادها ممکن است بیعت باشد اما بیعت لزوما نقطه شروع نیست، به بیانی دیگر، مفهوم بیعت برای متفکران اهل سنت اساسی می شود، اما برای جامعه ما این گونه نیست، درواقع بیعت فقط بخشی از اندیشه سیاسی جامعه ما است نه نقطه کلیدی آن.

این تفاوت تفکر سیاسی معاصر شیعه با اهل سنت است، به همین دلیل هرکجا که از بیعت صحبت می کنند شاید فقط واژه آن را نگه می دارند و از مفاهیم دیگر آن دور می شوند.

برای مثال در ادبیات مرحوم نایینی و آخوند خراسانی، در جایگاه نخستین متفکران دولت مدرن، و نیز افراد دیگری همچون مرحوم مدرس و مرحوم شیخ اسماعیل محلاتی و بزرگانی دیگر، هر چقدر که تفحص کنیم می بینیم که جای مفهوم بیعت خالی است، زیرا مفهوم بیعت با اپیستمولوژی (شناخت شناسی) اهل سنت گره خورده است.

 

در نظریه بیعت انشایی است که درواقع نوعی قرارداد است؛ قراردادی بین اهل حل و عقد و حاکم که تمام مختصات یک قرارداد را دارد و نوعی قرارداد شرعی به شمار می رود، مانند دیگر قراردادهای شرعی هم چون بیع و اجاره.

اما نوع دیگری از بیعت با نام بیعت عامه وجوددارد که معنای قرارداد زیاد در آن پررنگ نیست، بلکه بیشتر به معنای اظهار اطاعت است. این نوع بیعت، حاکم را وصیت می کند اما در بیعت خاصه بیشتر اصل قرارداد است که مطرح می شود؛ این از مباحث اهل سنت است اما با نظام سیاسی ما خیلی نسبتی ندارد.

این مسئله به طور کلی عوض شده و در تفکر اهل سنت هم از ۱۹۲۴ به بعد تغییر کرده است، البته پیش از این تاریخ، رگه هایی از آن در آثار بزرگانی همچون کَرَکی، رشید رضا و… هم دیده می شود؛ آنها به تدریج بیعت خاصه را به کل شهروندان توسعه داده و گفته اند که دلیل مقبولیت بیعت در آن زمان، این بوده که بیعت تکنیک محسوب می شده و امکان ارتباط با بقیه فراهم نبوده است.

در ادبیات حضرت علی هم این موضوع دیده می شود که خود امام علی (ع) می فرماید که «اگر این امکان وجود داشت همه می توانستند». بنابراین متفکران جدید اهل سنت- که به نظام فکری ما خیلی ربط ندارد- بعد از مرحوم اشماوی و پدر همسرش (نادیه سنهوری)، عبدالرزاق سنهوری، مفهوم شورا را توسعه دادند و از مفهوم شورای اهل حل و عقد به کل شورای امت حرکت کردند تا بتوانند راهی به سوی دموکراسی پیدا کنند. اما حتی با این توسعه، مفهوم بیعت باز هم یک اشوار دارد؛ درواقع شورا حقی را به شهروندان نمی دهد بلکه شورا به شهروندان تکلیف می دهد و مردم اگر هم حقی دارند، حق ناشی از تکلیف است.

اما دموکراسی های مردن از تلاقی حقوق شروع می شوند نه تکالیف. در ادبیات شیعی نیز دموکراسی از توسعه در تکلیف شروع نمی شود، بلکه از تلاقی حقوق آغاز می شود، به همین سبب نقطه عزیمت آن فرق می کند؛ ما می توانیم توضیح دهیم که مفهوم حق چگونه در ایران ظاهر می شود و چگونه مفهوم Constitutionalization از تلاقی حق ها پیدا می شود که این بیان شیعی است.

اما در بیان سنی از توسعه در مفهوم شورا و توسعه در مفهوم بیعت سخن می گویند و بحث را تعمیم می دهند البته امکانات این تعمیم دهی را هم  دارند، ولی به باورم مفهوم بیعت به حقوق منتهی نمی شود. بنابراین در بهترین حالت حتی اگر دموکراسی ذیل مفهوم امت توسعه پیدا کند، ممکن است از دیکتاتوری اکثریت سر دربیاورد، چون فرض بر این است که اهل شورا به دنبال پیدا کردن حکم شرع اند، بنابراین ممکن است اقلیت خلاف شرع باشد چون درست و غلط می شود مثل همان حرفی که در بحث های روسو هم مطرح بود.

یعنی همان طور که شما در آثار خود اندیشه سیاسی اهل سنت و شعیه را به قدیم و جدید تقسیم می کنید، آیا این تقسیم بندی را برای بیعت هم قائل اید؟

بله این تقسیم بندی وجود دارد اما تقسیمی است که درون اهل سنت دیده می شود، یعنی ما مربعی از تقسیم داریم: شیعه و سنی، قدیم و جدید. در شیعه قدیم و اهل سنت قدیم و اهل سنت  جدید مفهوم بیعت قوی است. اما در شیعه جدید با توجه به مفهوم غیبت، بیعت سالبه به انتفاء موضوع است، بنابراین تحلیل های نظام سیاسی در دوره مدرن از جایی شروع می شود که دیگر امام معصومی وجود ندارد.

در دوره غیبت چگونه است؟ آیا در دوره غیبت به این اعتبار که امام معصوم غایب است، ظرفیتی برای گسترش بیعت در تشیّع پیدا نشد؟

این موضوع ریشه های متفاوتی دارد. تقریبا می توان گفت که چند بار اتفاق افتاده که مسئله وصایت و حکومت در جامعه مطرح شده است: ۱٫ در دوران سقیفه؛ ۲٫ دوران حضرت علی (ع) در سال های ۳۶ تا ۴۰؛ ۳٫ در دوران انقلاب عباسیه که مناقشه را زنده کرد؛ ۴٫ دوران مغول؛ ۵٫ در دوران صفویه و بعد از آن نیز که یکی از مهم ترین نقاط عطف آن جنگ ایران و روس است.

 
جنگ ایران و روس گسلی در ایران ایجاد کرد که بعد از آن دو بحث را زنده کرد. در حوزه دولت، ایرانی ها بعد از جنگ های ایران و روس متوجه شدند که دولت مشکلاتی دارد و باید اصلاح شود. در آن زمان دولت در ایران به «دولت مستقله» معروف بود، آن زمان نخستین تلاش ها این بود که دولت مستقله را دولت مرتب یا تنظیمات کنند؛ تنظیمات میرزا سپهسالار و مستشارالدوله و ملکم و میرزا جعفر و امیرکبیر که بعدا به تدریج دولت را مشروطه کردند.

همین تلاش برای مشروطه کردن دولت، رابطه اش را با دین تضمین می کرد که این یک مسیر است. مسیر دیگر در جنگ های ایران و روس که سبب بروز این اتفاق شد، این بود که وقتی روس ها بخش بزرگی از ایران را غارت کردند، دربار سلطنت در تبریز، یعنی عباس میرزا و قائم مقام، امیرکبیر، مشیرالدوله و در کل دارالسلطنه تبریز، به این فکر افتادند که شاید با تحریک مذهب بتوانند جنگ ایران و روس را از یک جنگ ملی به جنگی مذهبی تبدیل کنند که حامیان بزرگی داشته باشد، در این زمان مرحوم قائن مقام فراهانی از علما فتاوی جهاد گرفت و این بحث مطرح شد که اصلا علما چه حقی داشتند که چنین فتوایی دهند و بحث از رابطه علما با جنگ و با عباس میرزا و روسیه، کم کم به رابطه علما و قدرت و اختیارات علما کشیده شد و به دنبال این بحث از درون ادبیات دوره ناصری، ایده ای به نام حقوق عمومی ظاهر شد که راه را برای دموکراسی در ایران باز کرد.

دوره گذار ما به طور کلی متفاوت از عثمانی است. در ایران خطایی پیدا شد که روشنفکران ما متوجه آن نشدند و آن خطا این بود: آمدند گفتند که ما می خواهیم دولت مستقله را اصلاح به دولتی تبدیل کنیم که قوانینش از درون شورا در می آید و نام این دولت را اصطلاحات تنظیمات گذاشتند.

ساختار تنظیمات زیر نظر پادشاه و سلطنت از دو مجلس تشکیل می شد که یکی از آنها قانون وضع می کرد و دیگری قانون را اجرا می کرد؛ یعنی هیئت دولت و هیئت مقننه. با این حال در این دوره مردم هنوز حقی نداشتند و پادشاه بود که مجلس را تشکیل می داد. در آن زمان روشنفکران سه الگو در جهان داشتند که از جنس تنظیمات بود: ۱٫ روسیه پطر کبیر، ۲٫ دولت نَمسه یا اتریش امروزی، ۳٫ عثمانی.

بیشتر روشنفکران ما فکر می کردند که چون دولت عثمانی مذهبی است می توان مدل آن را در ایران اجرا کرد، بنابراین ناصرالدین شاه با سلام و صلوات سپه سالار را آورد که در اصلاحات تنظیمات به بازوی قدرت تبدیل شود و افرادی همچون میرزا ملکم خان هم به مشاور صدارت اعظم تبدیل شوند.

الگوی امیرکبیر و همچنین عثمانی، روسیه بوده است، اما مشکل این بود که مذهب عثمانی سنی بود و طبق مذهب سنی خلیفه هم نماینده مذهب و هم رییس دولت است؛ یعنی قدرت قانون گذاری و قدرت اجرا را به صورت متمرکز به دست دارد.

 

اگر بنا به تنظیمات بود این دو را به دو جا تقسیم می کرد تا تفکیک قوا اتفاق بیفتد. اما در ایران قضیه برعکس بود، در ایران از قدیم ایده ای وجود داشت که پادشاه نه حق قانون گذاری داشت و نه حق قضاوت، بلکه فقط حق اجرا داشت، بنابراین پادشاه ایران اصلا نمی توانست تنظیماتی انجام دهد بنابراین مجبور می شد دوباره به رابطه علما با سیستم جدید برگردد و در اینجا چون راهی به تنظیمات نداشتند، راه به حقوق عمومی باز شد و در ایران تنظیمات ناتمام ماند چون تنظیمات با مدل دولت های مطلقه جور در می آمد؛ دولت ایران استبدادی بود اما مطلقه نبود و نمی توانست بدون نهاد مذهب اصلاحات را انجام دهد، زیرا بر خلاف اهل سنت پادشاه نماینده مذهب نبود بلکه به تعبیر ناصرالدین شاه در بهترین حالت «فراش باشی» مذهب بود.

اگر این گونه است مدلی که از دولت های متمرکز گرفته می شد در ایران کارایی نداشت و سپهسالار متوجه این دقیقه نبود اما افراد دیگری مثل مستشار الدوله کم کم فهمیدند که بحث بر سر تنظیمات نیست، بلکه بحث بر سر قانون و گره زدن قانون به شریعت و مذهب است، در نتیجه باید یک تبیین دینی از مفهوم قانون پیدا شود که در آنجا به چنین چیزی نیاز نبود. چون خلیفه به طور نظری نماینده مذهب بود می توانست تصمیم بگیرد و مجلس تنظیمات را درست کند، اما این اتفاق نیفتاد و بحث به سمت گفت و گوی قانون رفت و گفت و گوی قانون هم سر از مجلس مشروطه درآورد.

نه در آنجا هم بود، بر مبنای فقه اسلامی، هیچ قراردادی- که ناشی از حقوق طرفین هم هست- نمی تواند یک قاعده شرعی را نقض کند، بنابراین آن زمان شرط هر قراردادی که به قانون تبدیل می شد این بود که مخالف شرع نباشد و هیئت نظارت هم از همین جا درآمد که پایه شورای نگهبان بعدی شد.

چرا به بیعت نزدیک است، اما این با ادبیات آن طرف فرق می کند. یعنی صرف نوعی اشتراک لفظی هست. به عبارتی دیگر، در میان متفکذران ما مرزهای بیعت و قرارداد درهم آمیخته است، اما هرچقدر به سمت دنیای اهل سنت می روید مفهوم بیعت به تعبیر امروزی توسعه (stretch) خاصی پیدا می کند. برای مثال ما هیچ گاه مفهوم بیعت را برای رییس جمهور به کار نمی بریم، در حالی که آنها به کار می برند و اصلا رای را ذیل بیعت می آورند و هر رای را یک بیعت می دانند، ما در ادبیات ما رای حق است. اصلا نگاهی که جامعه ترکیه به اردوغان دارد با نگاه ما به حسن روحانی متفاوت است.

نه، تنها نظریه غیبت نیست بلکه تحولاتی است که از دوره قاجار می آید و بحثی را ذیل عنوان حق و حکم مطرح می کند؛ اینکه اصلا حق چیست؟ و هر انسانی چقدر حق دارد و چگونه می تواند آن را به دیگران واگذار کند از آنجایی که این مباحث می آید راه را به دموکراسی باز می کند درواقع تفکر مرحوم نایینی درباره حقوق از درون مفهوم مالکیت استخراج می شود؛ مالکیت من بر بدنم، مالکیت من بر آزادی ام و مالکیت من بر حاصل کارم. از اینجاها حق تولید شده و بعد به وکیل منتقل می شود و سپس مجلس شکل می گیرد.

این بحث با ادبیات بیعت خیلی فرق می کند، ادیبات بیعت مسیری متفاوت دارد؛ ممکن است در بعضی جاها همسایه باشند و با هم تلاقی هایی بکنند. در ادبیات متاخر ما مفهوم بیعت فقط در بحث ولی فقیه حضور دارد و آن هم فقط در نظریه های نصب و بعضی نظریه های انتخاب که آن نظریه اول نظریه آقای منتظری است. در جاهای دیگر انتخاب است. شما در ادبیات آقای بهشتی مفهوم بیعت را نمی بینید.

حقی که در دوره متاخر شیعه شکل می گیرد همان law است که در غرب شکل گرفته یا right است؟

right است و همیشه تا قright نباشد law شکل نمی گیرد. ما law را به نظام حقوق ترجمه می کنیم و right را که جمع آن rights است، معادل حق ها می دانیم تا حقی پیدا شود و قانون موضوعه ای ناشی از حقوق نوشته شود تا law شکل بگیرد.

این بحث در ادبیات ما شکل گرفته و شبیه همان بحثی است که در قرن ۱۷-۱۶ در انگلستان شکل گرفت، یعنی بحثی که لاک مطرح کرد. لاک هم نظریه خود را از درون ادبیات مسیحی درآورد. ادبیات مسیحی دو نوع است. کشور ما در برابر جهان سنت شبیه به انگلستان در برابر اروپا بود، چون بقیه اروپا کاتولیک بودند اما انگلستان پروتستان بود. بقیه جهان اسلام سنی اند، ایران شیعی است.

مرحوم نایینی همانند لاک از تبلور حقوق صحبت می کند (یعنی rights) و رابطه حقوق با مالکیت. این بحث از آنجا شروع می شود که آیا این حقوق را پادشاه می تواند داشته باشد یا مردم این حقوق را به او می دهند. جالب این است که شیخ فضل الله مخالف مرحوم نایینی است.

هیچ چیز. اسمش را گذاشته بودند نظریه تعطیل، یعنی می گفتند دوران غیبت دوران تعطیل حکومت است، چون معصوم نیست. حالا که معصوم نیست هر حکومتی باشد غاصب است. چون غاصب است، جائر است و مقابله و نداشتن همکاری با ظلم و ستم هم واجب است. این بحث را مرحوم نایینی این طور می گوید که اگر ما نمی توانیم حکومتی عادل تشکیل بدهیم به این دلیل است امام حضور ندارد و اگر ما نمی توانیم با حکومت های جور کنار بیاییم راه مان برای زندگی چیست؟ بعد می گوید که ما می توانیم دو کار کنیم: در حوزه شرعی که علما هستند، تبلیغ احکام دین و قضاوت و… شود، در حوزه عرفی هم مردم قراردادی می بندند و حکومتی را درست می کنند.

بله نسبت دارد، تغییراتی هم پیدا می کند. می خواهم بگویم که گر ما بحث را به صورت ترتیب تاریخی پیش ببریم، بحث سر این است که جامعه شیعی به دنبال تاسیس دولتی در دوره غیبت است که این دولت نه معصوم است و نه سلطنتی و جائر. بنابراین قراردادی درست می کند، نهادهایی درست می کند و شرطش این است که این زندگی مخالف شرع نباشد. و برای تضمین اینکه مخالف شرع نباشد نهادی به نام هیئت نظار تشکیل می دهد. اما وقتی که نگاه می کنیم، در تحولات بعدی، ما شاهد این هستیم که این هیئت نظار توانایی نظارت را پیدا نمی کند. یعنی خیلی راحت دارند این ها را کنار می گذارند.

 

چرا. ولی بحث سر این بود که هچ وقت تحولات نظام سیاسی بی خطر نیست؛ به تدریج محدود کرد. یعنی وقتی که شما از پیش نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی تا مصوبات مجلس بررسی قانون اساسی را تا سال ۱۳۶۸ نگاه می کنید، متوجه می شوید که به تدریج اختیارات مردم در حال کاهش است.

به لحاظ تحلیلی می گوییم؛ دو چیز هست و خطر هم دارد. می گویند که هیچ نظریه ای عقب نشینی نمی کند، مگر اینکه به منتهی الیه خسارتش برسد. نظریه مشروطه هم تا زمانی که جامعه نتوانست دولت داشته باشد، عقب نشینی ن کرد و به آنارشیسم رفت. یعنی در دولت مشروطه آنقدر نگران استبداد بودند که هیچ کس هیچ قدرتی پیدا نمی کرد تا دولت را جمع کند. تا جایی که رضاخان با ۱۴۰۰ سرباز آمد، مجلسی با این کبکبه نتوانست ۱۶۰۰ سرباز جمع کند و جلوی او بگذارد.

نظریه های حقوق از همان ابتدا که مطرح شد در ذات خود تفکیک قوا داشت؛ یعنی پتانسیلی دارد. بعدها در ادبیات مرحوم امام هم ایده ای پیدا شد که حتی اخیتارات بحث قضا را هم به منتخبان مردم می داد و چیزی با عنوان خطابات قانونی داشت. این مشکلی نداشت. تفکر شیعی، مثل هر تفکر دیگر، پتانسیل های متفاوت دارد. بحث سر این است که شعیان توان تنظیمش را داشته باشند که کجا می توانند به بالانس برسند.

جامعه ما و حوزه فکری اش در رابطه با سیاست و مذهب، هنوز نتوانسته به یک نقطه تعادل برسد. یا آن این را می خورد، یا این آن را و هر کدام که دیگری را می خورد خودش را هم می خورد. یعنی اگر سیاست، مذهب را بخورد خود سیاست هم نابود می شود. اگر مذهب، سیاست را بخورد خود مذهب هم خورده می شود. نشانه هایش الان واگرایی هایی است که ما در جامعه می بینیم. این چیزی است که اتفاق می افتد.

آن در نظریه عصمت است. در جایی است که امام معصومی وجود داشت. چون ادبیات ما ادبیات مهمی است. ایشان معتقد است که امام حتی معصوم هم باشد نمی تواند حکومت کند، مگر اینکه با او بیعت کنند. نظریه های سیاسی که در غیاب معصوم طراحی می شود، شاه کلیدی متفاوت است. چون آن جا معصوم بود، امامی هست. ولی این جا بحث این است که جامعه در غیاب امام چگونه فعلا خودش را به گونه ای اداره کند که ظلم کمتر شود و نظم بهتر شود. ما هنوز داریم تجربه می کنیم.

یعنی جامعه ایران هنوز دارد تجربه می کند که باید چکار کند؟ جامعه ایران سه تجربه ناموفق داشته، در ین حال تجربه موفقش را هم داشته است؛ یکی آشتی بین مذهب و سیاست در دروه مشروطه است که سرانجام سر از آنارشیسم درآورد، دومی کنار گذاشتن مذهب و غلبه سیاست بر مذهب است که از دولت رضاشاهی سر درآورد و سرنوشتش هم قیام های مذهبی علیه آن بود.

منبع: برترینها

اکثر افراد دچار سردرد می‌شوند. بر اساس نوع سردرد، درمان‌های متفاوتی وجود دارد. اما اینجا راه‌هایی برای کاهش سریع درد ارائه‌شده که کمک می‌کنند قبل از وخیم شدن سردرد، آن را کنترل کنید.

منبع: فرادید

بَز دری‌سینگر استاد انگلیسی دانشکدۀ عدالت کیفری نیویورک است. او رسالت خود را فراتر از دانشگاه می‌داند و، برخلاف بسیاری از استادان، برج عاج‌نشینِ آکادمی نیست. او به میان زندانیان می‌آید، برای آن‌ها کلاس‌‌هایی در سطح دانشگاه تشکیل ‌می‌دهد و معتقد است برای زندانی‌ها هر واژه قطره‌ای از آزادی است. کتاب اخیر دری‌سینگر، «ملت‌های دربند»، گلچینی است از خاطرات بازدید‌هایش از زندان‌های جهان: از آفریقا گرفته تا تایلند و استرالیا.

 
لوس آنجلس ریویو آو بوکز — من، به‌عنوان کسی که در زندان تدریس کرده‌ام، می‌توانم دیدگاه خانم بَز دری‌سینگر را بفهمم. وقتی به کلاسی پا می‌گذارید و گِردتان را دانشجویانی می‌گیرند که بسیار مشتاق‌تر از دیگر دانشجویانی هستند که بیرون از آنجا داشته‌اید، دشوار است غم‌زده و شگفت‌زده نشوید. این‌ها دانشجویانی‌اند که از بیشترِ دانشجوهای دیگر فکورتر بوده و بیشتر با موضوع درگیر می‌شوند. این‌ها تجربه‌هایی از زندگی دارند که می‌توانند دربارۀ شاهکارهای ادبی به‌ کار ببندند. این‌ها جنایت و مکافات داستایوفسکی را سرسری نمی‌خوانند؛ آن را زندگی می‌کنند. آموزش به‌خودیِ‌خود ارزشمند است، اما برای این زندانی‌ها هر واژهْ قطره‌ای از آزادی است. هر پیشرفتی در فهم و هر قدمی به پیش، برای این دانشجوها، که گزینه‌های محدودتری دارند، معنادارتر است.

اما در پایان روز، شما به‌عنوان معلم، [درواقع] گردشگری هستید که کوتاه‌زمانی را به بازدید از زندان گذرانده‌اید و نسیمی از آزادی را به آنجا برده‌اید و در لحظۀ ترک زندان، آن نسیم را با خود می‌برید.

بَز دری‌سینگر استاد انگلیسی دانشکدۀ عدالت جزاییِ جان جی در نیویورک است و نیز بنیان‌گذار و مدیر آموزشی «رهگذر زندان به دانشکده»۱ است، برنامه‌ای که کلاس‌هایی در تراز دانشکده برای دانشجویان زندانی در «کانون بازپروری آتیس‌ویل» در شمال نیویورک برگزار می‌کند. برنامۀ او و دیگر برنامه‌های همانندِ آن -ازجمله، برنامه‌ای که رید کالج برگزار می‌کند: «پردیس در میان حصارها»۲- حتی وقتی بر نیروی افزونۀ فرهیختگانی تکیه می‌کند که حاضر‌ند وقتشان را به چک‌وچانه‌زدن با مسئولانِ زندان بگذرانند، درواقع رسالت نابی را به‌ دوش‌ می‌کشد. البته که این برنامه‌ها نمی‌توانند کل نظام را دگرگون کنند، مثلاً نمی‌توانند زندان ریکرز را تعطیل کنند، اما می‌توانند به دانشجویانی که تاحدی در دسترس‌اند دستی برسانند و، به‌قول معروف، سراغ «بهترین بدها» بروند.

کتاب تازۀ خانم دری‌سینگر، ملت‌های دربند۳، در اصل، نوعی گلچین است: بخشی خاطرات اوست و بخشی سفرنامۀ او از بازدیدش از زندان‌های جهان: از آفریقا گرفته تا تایلند و استرالیا. قدری نگاه تاریخی و جامعه‌شناختیْ در این اثر موجود است، ولی نکتۀ اصلیِ مدنظر او این‌ها نیست. او از خواننده می‌خواهد بر انسانیت مشترک آدم‌هایی تمرکز کند که او دیده‌ است. این واقعیت که این کتاب تاحدی گلچین و گزیده است نیت‌ها و تعارض‌های شخصیِ ژرفِ او در کانون کتاب را منعکس می‌کند. گرچه کتاب، به‌اندازۀ استدلالی قاطع، کاملاً رضایت‌بخش نیست، اما صداقت و اصالت را یکجا گرد آورده است.

 

برانگیزاننده‌ترین صحنه‌ها آن‌هایی‌اند که او به زندانی‌ها ادبیات درس می‌دهد. بااین‌حال، حتی این صحنه‌ها هم آکنده از تناقض‌اند؛ مثلاً، دانشجویان او در اوگاندا رنج‌بردن و جان‌کندن را تقریباً عادی و پذیرفتنی می‌دانند. اما، در زندانی در استرالیا، دری‌سینگر به کلاسی که تقریباً همۀ شرکت‌کنندگانش سفیدپوست‌اند نوشته‌های مالکوم ایکس و فردریک داگلاس را درس می‌دهد و طنزِ قضیه را درمی‌یابد: این دانشجوها، که همگی در زندانی خصوصی‌اند، ظاهراً بیش از دانشجوهای اوگاندایی مطلب را «می‌گیرند». کلاس در استرالیا «خودش به خودش درس می‌دهد».

درحالی‌که متن اصلیِ خواندنیْ زمانی انجیل بود (و هنوز هم در بیشتر زندان‌ها هست) اما اندک‌اندک، به‌جای آن متن الهی، آرمان اجتماعی فهم بشری نشسته‌ است: شکسپیر. برای آموزش‌دادن شکسپیر در زندان، اشتیاقی تقریباً دیوانه‌وار وجود دارد: شکسپیر، قلۀ ادبیات و توانایی انگلیسی، سنجه‌ای است که مردم با آن می‌سنجند چه کسی فرهیخته است و چه کسی نیست. نمایش‌ها، فیلم‌ها و مقاله‌های بسیاری دربارۀ آموزش‌دادن شکسپیر به زندانی‌ها وجود دارد؛ حتی کنفرانس کاملی نیز دربارۀ این موضوع هست. هدف‌های دری‌سینگر، هم فروتنانه‌ترند و هم شخصی‌تر. او حظ می‌کند که دانشجویانش را در آغوش می‌کشد، جایی‌ که می‌تواند صدایشان کند. به‌نظرش، این کاری است دربارۀ آدم‌ها و جان‌کندن‌هایشان. او اذعان می‌کند که کارش، علی‌رغم حیاتی‌بودنش، می‌تواند فقط راه نجات کوچکی باشد برای خود و خانوادۀ افراد که شدیداً جان می‌کنند.

 

دری‌سینگر، بَز. ملت‌های دربند: سیاحت عدالت در زندان‌های سراسر دنیا، آدر پرس، ۲۰۱۶

Dreisinger, Baz. Incarceration Nations: A Journey to Justice in Prisons Around the World. Other Press, 2016

منبع: برترینها

خورشید، دستگاه‌های برنز کننده و یا هر منبع دیگری از نور ماوراءبنفش می‌توانند سبب سوختگی یا التهاب پوست شوند. پیشگیری بهتر از درمان است، به‌خصوص که آسیب‌های واردشده به پوست دائمی خواهند بود. اما روش‌هایی وجود دارد که از عفونت جلوگیری کرده و درد را کاهش می‌دهند.

فرادید| خورشید، دستگاه‌های برنز کننده و یا هر
منبع دیگری از نور ماوراءبنفش می‌توانند سبب سوختگی یا التهاب پوست شوند. پیشگیری
بهتر از درمان است، به‌خصوص که آسیب‌های واردشده به پوست دائمی خواهند بود. اما روش‌هایی
وجود دارد که از عفونت جلوگیری کرده و درد را کاهش می‌دهند.

۱٫ حمام با آب‌خنک

دمای آب اندکی کمتر از آب ولرم باشد (آب‌خنک
باشد اما خیلی سرد نباشد). بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه در وان آب بخوابید. اگر می‌خواهید
دوش بگیرید، حتماً جریان آب ملایم باشد تا فشار آب پوستتان را تحریک نکند.

از صابون، روغن حمام یا هر نوع مواد شوینده دیگر
استفاده نکنید. این محصولات پوستتان را تحریک کرده و اثرات آفتاب‌سوختگی را تشدید می‌کنند.

اگر پوستتان تاول زده، دوش نگیرید و از وان حمام
استفاده کنید. زیرا احتمال دارد فشار آب تاول‌ها را بترکاند.

۲٫ کمپرس سرد

لیف حمام یا یک تکه پارچه را با آب سرد خیس کنید
و آن را ۲۰ تا ۳۰ دقیقه بر روی محل سوختگی قرار دهید. هر بار که پارچه گرم شد آن
را دوباره خیس کنید.

 

۳٫ مسکن

از داروهای مسکن استفاده کنید. داروهایی مانند
ایبوپروفن یا آسپرین درد و گاهی اوقات تورم را کاهش می‌دهند.

۴٫ مسکن موضعی

اسپری‌هایی وجود دارند که به از بین رفتن قرمزی
و خارش پوست کمک می‌کنند. این اسپری‌ها معمولاً حاوی بنزوکائین، لیدوکائین و پرتواکوکین
هستند که درد را تسکین می‌دهند. قبل از استفاده حتماً آن‌ها را روی بخشی از پوستتان
امتحان کنید. این اسپری‌ها را بدون مشورت با پزشک برای کودکان استفاده نکنید.

۵٫ لباس‌های گشاد و پنبه‌ای

لباس‌های گشاد و از جنس پنبه به تن کنید. اگر نمی‌توانید
لباس گشاد بپوشید، حداقل مطمئن شوید جنس پارچه لباستان از پنبه است. لباس پنبه‌ای
اجازه می‌دهد پوستتان نفس بکشد. پشم و پارچه‌های مصنوعی خارش پوست را بیشتر می‌کنند.

 

۶٫ کرم‌های کورتیزون

کرم‌های کورتیزون حاوی استروئید هستند که التهاب
را کاهش می‌دهند. البته شواهد نشان داده تأثیر چندانی بر آفتاب‌سوختگی ندارند. اما
به امتحانش می‌ارزد. از این کرم‌ها بر روی صورت و کودکان استفاده نکنید.

جلوگیری از آسیب بیشتر به پوست

۱٫ تا حد امکان در معرض آفتاب نباشید.

تا جایی که می‌توانید از آفتاب اجتناب کنید. اگر
مجبورید از خانه خارج شوید، حداقل لباس‌های پوشیده به تن کرده و از سایه رفت‌وآمد
کنید.

۲٫ ضد آفتاب بزنید

از ضد آفتاب حداقل با SPF30 استفاده کنید. اگر در معرض آب قرار گرفتید یا بیش‌ازحد
عرق کردید، دوباره ضد آفتاب را تمدید کنید.

 

۳٫ آب بنوشید

آفتاب‌سوختگی آب بدن را کم می‌کند، بنابراین
باید آب زیاد بنوشید تا با کم‌آبی بدن جبران شد. روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب
بنوشید (هر لیوان ۲۴۰ میلی‌لیتر آب).

۴٫ کرم مرطوب‌کننده

با شروع فرآیند بهبودی، به پوستتان کرم مرطوب‌کننده
بزنید. زمانی که دیگر تاول ندارید و قرمزی پوستتان کم شد، می‌توانید از کرم مرطوب‌کننده
استفاده کنید. کرم مرطوب‌کننده از خارش و پوسته‌پوسته شدن جلوگیری می‌کند.

ترجمه: وب‌سایت فرادید

منبع: فرادید

سیزده ماه پیش، «سعید» و «وحید» و «مجید»، مثل هر روز دیگر در ٢٠ سال پیش، در سینه کش آفتاب ساعت سه ظهر، از اسکله بوشهر، وارد دریا شدند و ١٣ ماه بعد، برگشتند. آنها ١٣ ماه در اسارت گارد ساحلی عربستان سعودی بودند. همان ها که شامگاه بیست و ششم خرداد ماه پارسال، به روی سه صیاد ایرانی، اسلحه کشیدند، قایق شان را خرد کردند، دست هایشان را طناب بستند و با خود بردند.

بردند و ١٣ ماه بعد، برگرداندند، با قایقی شکسته، تنها و غریب. سعید و وحید خسروی، برادران ٣٨ و ٣۵ ساله و مجید ماهینی صیاد ۴١ ساله، آن شب، دنبال یک لقمه نان بودند که سر از کشتی سعودی ها درآوردند، بازجویی شدند، عکس و فیلم شان را گرفتند، ١٠ ماه در دمام و ٣ ماه در الخفجی عربستان زندانی شدند.

در یک سال گذشته اما «عبدالغنی» و «اکبر رحیمی»، پدر و پسر صیاد گناوه ای هم همین سرنوشت را داشتند. باید ١٣ ماه می گذشت تا حکم آنها به عنوان «زندانیان حکومتی» و «متجاوزان به حریم مرزی»  تمام می شد و قدم در آب های ایران می گذاشتند.

شامگاه پنجشنبه هشتم تیرماه، اسکله بوشهر، اما شب متفاوتی به خود دید. صدای رقص و پایکوبی و هلهله زنان و جیغ شادی کودکان، در هوا پیچیده بود. گل و شیرینی پخش شد به یمن بازگشت ۵ صیاد بوشهری. خبر و عکس هایش، از شامگاه پنجشنبه دست به دست چرخید، دریانوردان با زیرپوش و شلوارهای سفید، لب به خنده باز کرده اند و حلقه های گل دور شانه هایشان، نشست. آنها ١٣ ماه، رویای این روز را می دیدند، رویای در آغوش کشیدن دریا.

مجید آقابابایى مدیر کل امور مرزى وزارت کشور، درباره آزادى صیادان ایرانى از سوى عربستان حرف هایی زده و گفته بود که« این صیادان از سوی گارد ساحلی عربستان سعودی دستگیر شده بودند.» خیلی ها تصور کردند این صیادان همان هایی هستند که اخیرا دستگیر شده اند اما آقابابایی این را اضافه کرده که:« ماجرای آنها ربطی به این آزاد شده ها ندارد.» با بازگشت این ۵ صیاد بوشهری، امیدها برای برگشتن سه صیاد دیگر زیاد شده؛ حسین اصلانی، سهراب اصلانی و حسین زارعی که چندی پیش از سوی گارد ساحلی عربستان دستگیر شده اند.

 

وحید خسروی یکی از صیادان آزادشده ایرانی در گفت‌وگو با «شهروند»:

بیست‌و‌ششم خرداد ‌سال گذشته چه اتفاقی افتاد؟

ما مثل همیشه عصر، برای صیادی به دریا رفتیم. سه نفر بودیم، من و برادرم سعید و مجید ماهینی که با ما کار می‌کند. آن روز از بندر فاصله گرفته بودیم که موتور قایق‌مان خراب شد، نزدیک مرز ایران و عربستان بودیم؛ همان‌جا بود که موتور خاموش شد، آمدیم لنگر بیندازیم که دیدیم لنگرمان نیست.

سرعت قایق خیلی کم شده بود اما متوقف نشد. حدود سه کیلومتر از بندر فاصله داشتیم که از آن دور دیدیم یک لنج به سمت ما می‌آید، فکر کردیم نیروهای سپاه است، اعتنایی نکردیم، نزدیک که شدند متوجه شدیم ایرانی نیستند و به زبان عربی به ما گفتند بایستیم. در همان گیر و دار که ما بلاتکلیف ایستاده بودیم، آنها با قایق‌شان به ما نزدیک شدند و با همان وضع سوار قایق ما شدند، ما وحشت‌زده به داخل آب سقوط کردیم و نمی‌دانستیم چه اتفاقی دارد می‌افتد. همه ترسیده بودیم، رفتارشان با ما خیلی تند بود، طوری که قایق خرد شد و ما به زیر قایق رفتیم.

 واکنش شما در آن لحظه چه بود؟

ما فقط وحشت کرده بودیم، نمی‌دانستیم چه اتفاقی دارد می‌افتد. قایق آنها نظامی بود و رفتار بدی می‌کردند. پایم به خاطر افتادن در آب و شکستن قایق ضربه بدی دید.

 چند نفر بودند؟

هشت نفر. ما را سوار قایق‌شان کرده و با خود به یک کشتی آهنی منتقل کردند. هر چه با آنها حرف می‌زدیم که قایق ما خراب شده بود و شما آن را خرد کردید، اعتنایی نمی‌کردند تا شب ما را به شهر الخفجی عربستان رساندند، تا رسیدیم به ساحل کلی عکاس و فیلمبردار آمده بودند؛ از ما فیلم و عکس می‌گرفتند، نمونه‌ای از ناخن و خون‌مان گرفتند، اسم‌مان را روی کاغذ نوشتند، چسباندند به سینه‌مان و از ما عکس گرفتند.

نه آن شب چیزی به ما نگفتند. ما در شوک بودیم، تا به حال چنین اتفاقی برای ما نیفتاده بود. بعد سوار ماشین‌مان کردند و بردند زندان دمام. دمام حدود ۴ ساعت با الخفجی فاصله داشت. آنجا ما را به بازداشتگاه منتقل کردند و چون از ناحیه پا آسیب دیده بودم، من را به بیمارستان بردند. سه روز آنجا بستری بودم.

 در این مدت رفتار آنها چطور بود؟

در زندان رفتار بدی با ما نکردند. بعد از مرخص‌شدن از بیمارستان، بازجویی از ما شروع شد، یک مترجم ایرانی آورده بودند و با ما حرف زدند. ما گفتیم که صیاد هستیم، روزی ١۵، ١۶ ساعت کار می‌کنیم؛ قبلا با لنج باربری به دوبی رفتیم و… بعد ما را به بند زندان دمام منتقل کردند. آنجا هشت نفر بودیم، سه نفر خودمان و پنج نفر هم زندانیان عربستانی.

 وضع زندان چطور بود؟

آنجا بد نبود. غذای زیادی به ما می‌دادند و با ما بدرفتاری نکردند. در زندان غیر از ما ایرانی دیگری نبود، بیشتر عربستانی و تعدادی زندانی سوری و بحرینی و… بودند.

 برای شما دادگاهی برگزار نشد؟

نه، ما اصلا نمی‌دانستیم چه وقت قرار است آزاد شویم. اول گفتند یکی دو ماه دیگر. آن مدت گذشت، خبری نشد، تا ١٠ ماه دیگر هم نمی‌دانستیم تکلیف‌مان چیست.

 در این مدت از خانواده‌تان خبری نداشتید؟

هیچ خبری؛ به ما اجازه نمی‌دادند با آنها تماس بگیریم. به ما می‌گفتند ما با ایران ارتباط نداریم، خط خراب است.

 بعد از ١٠ ماه چه شد؟

یک روز آمدند و گفتند شما آزاد هستید. ما را سوار ماشین کردند و به بازداشتگاه دمام بردند، از آنجا هم ما را به الخفجی برگرداندند. یک برگه‌ای هم به ما دادند و انگشت زدیم. باز هم از ما بازجویی کردند، اسم پدر و مادر و… را پرسیدند. ۴ روز در بازداشتگاه الخفجی بودیم که به ما گفتند سه ماه دیگر هم باید زندانی شوید.

 چرا؟

به ما گفتند آن ١٠ ماه به این دلیل که زندانی حکومتی بودیم بازداشتمان کرده‌اند و حالا سه ماه به این دلیل که وارد مرز عربستان شدیم. همین هم شد تا ما را به زندان الخفجی منتقل کردند. آنجا زندان کوچکی بود. ۵٠ نفر زندانی بیشتر نداشت. بیشترشان عرب بودند. همان‌جا متوجه شدیم که یک پدر و پسر گناوه‌ای که صیاد هم هستند، در طبقه بالا زندانی هستند.

 

 آنها هم مثل شما دستگیر شده بودند؟

بله؛ برای آنها هم اتفاق مشابهی افتاده بود، آنها یک‌ سال در زندان الخفجی بودند. آنها را به دمام نیاوردند.

 بعد از سه ماه چه اتفاقی افتاد؟

آمدند گفتند دوره محکومیت شما تمام شده. باز هم از ما فیلم و عکس گرفتند و بردند دم ساحل؛ اما ما قایق نداشتیم، قایق‌مان شکسته بود و لاشه‌اش همان‌جا بود. نیروهای عربستان هیچ کمکی به ما نکردند، حتی قایق ما را درست نکرده بودند. همزمان با ما آن پدر و پسر گناوه‌ای هم آزاد شده بودند، آنها قایق‌شان سالم بود، ما را سوار کردند و برگشتیم ایران. قایق شکسته‌مان را هم بکسل کردند. حتی نیروهای دریابانی ما را همراهی نکردند. از آنجا تا ایران، ۵۵ مایل فاصله است. ما ساعت ٧ صبح راه افتادیم، حدود ١١ ظهر به آب ایران رسیدیم. اگر صیادان گناوه‌ای نبودند ما نمی‌دانستیم چطور باید به ایران برگردیم.

 وقتی وارد آب ایران شدید، صیادان ایرانی شما را دیدند؟

بله؛ همین که وارد آب ایران شدیم، ما را دیدند؛ اصلا باورشان نمی‌شد که ما زنده هستیم و وارد ایران شدیم. بلافاصله به کمک‌مان آمدند. سه قایق بوشهری با ما آمدند. حدود ساعت ۵ بعد از ظهر به سمت بوشهر حرکت کردیم و ساعت ٣٠: ١١ شب به بوشهر رسیدیم.

 در این مدت با خانواده‌تان تماس نداشتید؟

زندان الخفجی که بودیم با آنها تماس گرفتیم و گفتیم که زنده هستیم. آنها هیچ خبری از ما نداشتند، حتی شایعه‌هایی در شهر پیچیده بود که ما را کشته‌اند و…. آنها فقط می‌دانستند که ما در عربستان هستیم. وارد آب ایران که شدیم از طریق تلفن صیادانی که به کمک ما آمدند، تماس گرفتیم و گفتیم که در حال بازگشتیم.

 واکنش آنها چه بود؟

خیلی خوشحال شدند، همه‌شان آمده بودند اسکله برای استقبال از ما. برایمان مراسم برگزار کردند.

 در این مدت بر شما چه گذشت؟

نمی‌دانستم تا کی باید صبر کنم

«کفایت محمدی» همسر «مجید ماهینی» صیاد ایرانی آزادشده ایرانی است. زنی که ١٣ماه را در بلاتکلیفی گذراند، بدون این‌که از سرنوشت همسرش اطلاعی داشته باشد. این زن ٣۵ساله در گفت‌وگو با «شهروند» از ماجرای غیبت طولانی «مجید ماهینی» می‌گوید.

  این اتفاق دقیقا چه روزی افتاد؟

بیست و ششم خرداد پارسال بود. مجید، بعدازظهر رفت دریا. برادران خسروی هم همراهش بودند. حدود ساعت ٣ ظهر بود. معمولا وقتی می‌رفت تا شب یک تماسی می‌گرفت و روز بعد برمی‌گشت. آن روز آقای خسروی حدود ساعت ۶ بعدازظهر با همسرش تماس گرفته بود اما مجید تماسی نگرفت. روز بعد، دیدیم از آنها خبری نیست. دیگر باید برمی‌گشتند، اما برنگشته بودند و همزمان در شهر شایع شد که دریابان‌های عربستانی آنها را گرفته‌اند. ما وحشت کردیم. هرچه تماس می‌گرفتیم، خبری نشد.

 بعدش چه کردید؟

رفتیم استانداری. به ما گفتند که گارد دریایی عربستان، یک قایق را گرفته‌اند. ما هم فهمیدیم که در آن قایق همسر من هم بوده است.

 مسئولان استانداری پیگیری نکردند؟

 درخواست‌شان را به مسئولان استانداری منتقل نکردید؟

منتقل کردم. حتی فایل صوتی برایشان بردم. اما آنها گفتند ما نمی‌توانیم به هر شماره‌ای که به ما می‌دهید، تماس بگیریم. از کجا معلوم آن‌جا دریابانی عربستان است. استانداری هیچ‌کاری برای ما نکرد. فقط کمیته امداد بوشهر بود که از نظر مالی به ما کمک کرد.

 یعنی هزینه‌ای برای کمک خرج خانواده در غیبت همسرتان پرداخت کرد؟

نه، چون خانه ما وام مسکن داشت و ۵‌میلیون تومان آن به دلیل نبود همسرم عقب افتاده بود. این مبلغ را به ما داد تا به جای وام پرداخت کنیم.

 در این مدت خرج خانه را چه می‌کردید؟

خانواده‌ام کمک می‌کردند. چاره‌ای نداشتیم.

 به جز دریابانی عربستان پیگیری دیگری برای اطلاع از وضع‌شان کردید؟

چرا. یک‌بار با سازمان ملل عربستان صحبت کردم و ماجرا را توضیح دادم که از طرف مسئولان دولتی نمی‌توان به نتیجه‌ای رسید، آنها درنهایت این توضیح را به ما دادند که این صیادان، حریم مرز دریایی را رد کرده‌اند و حالا محکوم به زندان شده‌اند. هرچه پرسیدیم چه مدتی برایشان زندان تعیین کرده‌اند، جوابی ندادند.

 دیگر خیالتان از بابت زنده‌بودن‌شان راحت شد.

بله، خیلی. نفس راحتی کشیدیم. می‌ترسیدیم زنده نباشند. از همان موقع منتظر بازگشت‌شان ماندیم.

 همسرتان نخستین‌بار کی تماس گرفت؟

حدود ١١ماه پیش بود. ١۵فروردین امسال تلفن زنگ زد، برداشتم یکی آن طرف خط گفت، سلام منم مجید. تا الو را گفت، شناختمش. در پوست خودم نمی‌گنجیدم. هیجان‌زده شده بودم. دو، سه‌دقیقه بیشتر حرف نزد. یکم احوالپرسی کرد و تلفن قطع شد. آخرین تماسی که با او داشتم، ٢٣روز پیش بود. نمی‌دانستیم کی آزاد می‌شود.

 

 چه موقع متوجه شدید که آزاد شده؟

پنجشنبه ساعت ١٢ ظهر بود که همسرم تماس گرفت و گفت که رسیده‌اند ایران. خیلی خوشحال شدیم. همه خانواده صیادان با گل و شیرینی رفتیم اسکله. ١٢شب بود که رسیدند. پدر و پسر گناوه‌ای هم همراهشان بودند. ما برایشان روی اسکله مراسم برگزار کردیم.

 حال روحی‌شان چطور بود؟

خوب بود. اذیت نشده بودند. بیشتر از این ناراحت بودند که مسئولان دولتی کاری برایشان نکردند.

 در این مدت چطور به شما گذشت؟

 این ١٣ ماه چطور به شما گذشت؟

خیلی سخت بود، اصلا فکر نمی‌کردیم ما را آزاد کنند، هر وقت به آنها می‌گفتیم کِی ما را آزاد می‌کنید، می‌گفتند به همین زودی. می‌گفتند یک ماه دیگر. ما روزها را می‌شمردیم، یک ماه که می‌شد، می‌دیدیم خبری نیست. اینطوری خیلی با روان ما بازی می‌کردند.

 روزی که آنها به قایق شما حمله کردند، چه اتفاقی افتاد؟

ما اصلا نمی‌دانستیم قایق سعودی است. قایق ما خراب شده بود، وحید خسروی که صاحب قایق و ناخداست، بعد از این‌که فهمید موتور خراب شده، مشغول تعمیر آن شد، غافل از این‌که جزر و مد ما را به سمت آب‌های عربستان برده بود. ما اصلا متوجه نبودیم که وارد مرز آنها شدیم.

 چرا این‌قدر نزدیک شده بودید؟

کلا مرز خیلی به ما نزدیک است. حدود یک مایل دریایی یعنی سه کیلومتر فاصله است. تابستان آب گرم که می‌شود ماهی‌ها دورتر می‌شوند، ما هم مجبور شدیم برای این‌که صید کنیم، به نزدیکی‌های مرز برویم، اما آن اتفاق برایمان افتاد. وحید خسروی شمع موتور را عوض کرد که از دور دیدیم قایقی به ما نزدیک می‌شود، فکر کردیم قایق سپاه است، آنها به سمت ما می‌آمدند که موتور روشن شد، آنها که از دور می‌آمدند فکر کردند ما می‌خواهیم فرار کنیم، به همین خاطر با سرعت به سمت ما آمدند و سوار قایق شدند. همان لحظه سرم خورد به گوشه قایق و از حال رفتم. وقتی به هوش آمدم دیدم روی کشتی سعودی هستیم.

 رفتارشان چطور بود؟

همان اول روی ما اسلحه کشیدند و مرتب می‌پرسیدند که چرا می‌خواستید، فرار کنید. ما هم توضیح می‌دادیم، بعد دست‌های‌مان را با طناب بستند، قایق را بکسل کردند و پیش رفتند. جلوتر ما را به کشتی بزرگی منتقل کردند و از آنجا ما را بردند به الخفجی.

 از روی لباس‌هایتان می‌توانستند بفهمند که صیاد هستید؟

بله؛ اما وقتی به قایق ما حمله کردند و قایق رفت زیر آب، تمام مدارک ما هم افتاد داخل دریا. هیچ مدرکی نداشتیم که ثابت کنیم صیاد هستیم.

 بعد که شما را به زندان دمام منتقل کردند، چه اتفاقی افتاد؟

آنجا کاری به ما نداشتند اما از نظر روانی فشار زیادی به ما وارد می‌کردند، مرتب تاریخ آزادی اعلام می‌کردند و بعد خبری نمی‌شد. حتی یک بار بعد از ١٠ ماه، ما را از زندان دمام خارج کردند و گفتند بروید که آزادید. وقتی رسیدیم الخفجی، گفتند سه ماه دیگر باید بروید زندان. زندان الخفجی از دمام بهتر بود؛ اما بلاتکلیفی‌اش بد بود. ما اصلا نمی‌دانستیم که آزادمان می‌کنند یا نه.

 از صیادان گناوه‌ای چطور خبر گرفتید؟

آنها را موقع آزادی دیدیم. عبدالغنی رحیمی و اکبر رحیمی، پدر و پسر صیادی بودند که یک ماه بعد از ما دستگیر شده بودند. آنها هم در شرایطی شبیه ما دستگیر شدند؛ اما قایق‌شان سالم بود. بعد از سه ماه که به ما گفتند آزادیم، متوجه شدیم که این پدر و پسر هم آزاد شده‌اند. ما هم با آنها برگشتیم. اگر آنها نبودند نمی‌دانیم چه اتفاقی برای ما می‌افتاد. خواست خدا بود که آنها را دیدیم.

 قایق کامل از بین رفت؟

نه اما شکست و خسارت زیادی دید. خود قایق نزدیک ٩‌میلیون تومان است اما موتورش ٣٣‌میلیون تومانی می‌شود. حالا باید تعمیرش کرد. ما سه نفری روی این قایق کار می‌کردیم.

 دریابان‌های سعودی بعد از آزادی دیگر کاری به کارتان نداشتند؟

نه؛ تا ٢۵ مایلی همراه‌مان آمدند، قایق ما را هم بکسل کردند. بعد طناب را باز کردند و گفتند بروید. البته قبلش هم کلی از ما فیلم گرفتند و نشان دادند که آزاد شده‌ایم .

 آن روز که شما را دستگیر می‌کردند، فکرش را می‌کردید که ١٣ ماه بعد دوباره به همان آب برگردید؟

اصلا؛ همه‌اش فکر می‌کردیم چه سرانجام نامعلومی منتظر ماست. خیلی شرایط وحشتناکی بود. همه‌اش ناامید بودیم، دعا می‌کردیم. فکر نمی‌کردیم که یک روزی برگردیم.

منبع: برترینها