عصر ایران؛ یوسف ناصری- انتشار فیلم کوتاهی که بی کیفیت هم بود و دو کوهنورد ادعا می کردند که آتشفشان دماوند مواد مذاب را بیرون می ریزد باعث شده است که بحث فعالیت آتشفشانی شدن یا نشدن آن از منظرهای مختلف علمی بررسی شود.
برخی اعتقاد دارند که دماوند آتشفشانی نیست که بخواهد فعالیت فورانی داشته باشد و خروج گاز و بخار از قله این کوه را دلیلی برای فعالیت احتمالی آتشفشانی آن نمی دانند. اما برخی دیگر معتقدند که آتشفشان دماوند، فعال است و خروج گاز و چشمه های آب گرم، علامت فعال بودن آن است و بنابراین فعالیت آتشفشانی دماوند را منتفی نمی دانند.
دکتر مهدی زارع از متخصصانی است که اعتقاد دارد دماوند یک کوه آتشفشانی فعال است. او عضو هیات علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و مدیر سابق مرکز زلزله شناسی این پژوهشگاه بوده است.
عصر ایران پیش از این با یک رئیس انجمن زمین شناسی ایران که معتقد است دماوند، فعالیت آتشفشانی نخواهد داشت گفت و گو کرد و این بار با مهدی زارع که دکترای زلزله شناسی از دانشگاه گرونوبل فرانسه دارد گفت و گو کرد تا دلایل وی را نیز در خصوص فعال بودن و فعالیت احتمالی آتشفشانی کوه دماوند جویا شود. گفت و گو با این زلزله شناس را می خوانید.
***
*اخیرا فیلمی توسط دو کوهنورد منتشر شده که در آن از شنیده شدن صدای مواد مذاب کوه آتشفشانی دماوند می گویند و این که این کوه مواد مذاب را به بیرون پرتاب می کند. بعد از انتشار این فیلم، کارشناسان و صاحب نظران زمین شناسی و زلزله شناسی در خصوص این فیلم اظهار نظر کردند. این فیلم را چگونه ارزیابی می کنید؟
-دو فرد عادی این فیلم را تهیه کرده اند و با مسائل آتشفشان و علمی آشنایی ندارند. اصطلاحاتی را به کار می برند و نکاتی را مطرح می کنند. از نظر من، این فیلم نشان می دهد که اینها به نوعی مشاهده کننده هستند و احساسات خودشان را بیان می کنند و اسم گدازه را هم می آورند.
*بازدید از دهانه دماوند به عمل آمده است که ببینند فعالیت این کوه در حد همان گازی است که قبلا از دهانه آتشفشان خروج می کرد و تغییر خاصی اتفاق نیفتاده؟
-در این زمینه خبر ندارم. اما حدود ۵۰ سال است که در زمینه مربوط به دماوند و زمین شناسی دماوند مطالعه می شود. یک نقشه زمین شناسی توسط یک دانشمند زمین شناس سوئیسی به نام «آلن باخ» تهیه شده که مربوط به حدود ۵۰ سال پیش است. از آن زمان تا به امروز مطالعات مختلفی در مورد انجام شده.
بنابراین دماوند و مشخصات آن، جای ناشناخته ای ندارد. اما اگر سوال شود که این مطالعات چقدر دقیق است و پایش و رصد دائمی و هر روزه است و به چه ترتیب و با چه تعداد دستگاه است، جواب این است که آتشفشانی مثل سیستم دماوند، خیلی بیش تر از آنچه تا به حال به آن توجه کرده ایم از نظر رصد و پایش علمی باید به آن توجه شود. چون هم وسط رشته کوه البرز است و هم این که کنار یک شریان حیاتی مهم به نام جاده هراز است و این کوتاه ترین راه تهران به دریای مازندران است.
قله کوه دماوند ۷۰ کیلومتر بیش تر با تهران فاصله ندارد. سنگ های آتشفشانی و گدازه ها تا چیزی حدود ۳۰ تا ۴۰ کیلومتری تهران هم می شود رد آنها را دنبال کرد. دماوند مساله ای است که دارای اهمیت است. یعنی به دلایل مختلف باید با دقت و رصد ویژه به آن پرداخت.
از این نظر، می توانم بگویم هنوز خیلی کار داریم که دماوند را به خوبی بشناسیم و بتوانیم اظهار نظرهای دقیق داشته باشیم. ما مثل آنچه که در ژاپن انجام می شود یا درباره قله فیجی انجام می شود یا درباره آتشفشان وزوو یا آتشفشان اتنا در ایتالیا انجام می شود، در آن حد ما در مورد دماوند کار انجام شده نداریم.
*کشورهایی مثل ژاپن و ایتالیا چه کارهایی در حوزه پایش آتشفشان ها انجام می دهند؟
-رصدهای مختلف انجام می دهند. هم در حوزه علم زمین شناسی و هم نصب دستگاه های متعدد مثل دستگاه های لرزه نگاری در اطراف سیستم آتشفشانی. چون آتشفشان فقط سک نقطه و یک قله نیست. یک مجموعه مخروط بزرگ است و آثار و فعالیت های متعددی در اطراف این مخروط بزرگ هست.
برای مثال در رشته ما، یک فعالیت این است که رصد لرزه نگاری دقیق و با کیفیت بالا انجام می دهند. بیش از چند ده ایستگاه زلزله شناسی به صورت دائمی در اطراف هر کدام از این قله ها ایجاد می کنند و مدام رصد می کنند فعالیت لرزه ای که انجام می شود.
یا از نظر انرژی و انرژی ژئوترمال(زمین گرمایی) و از نظر رصدهای ژئوفیزیکی دیگر مثل رصدهای آنومالی های(ناهنجاری) مغناطیسی و آنومالی های جاذبه و آنومالی های الکتریکی و از نظر سطح آب و سطح گاز و کیفیت آنها. همه این کارها را به طور مداوم در رصدخانه های این دو کشوری که مثال زدم و در ایالت کالیفرنیا در آمریکا انجام می دهند و در مورد آتشفشان ها رصدهای خیلی دقیق دارند.
*شما از تجهیزات کنترل و پایشی که در ژاپن یا ایتالیا نصب شده بازدید کرده اید؟
-من از یک سیستم در فرانسه که برای استفاده از زمین گرمایی تاسیس کرده بودند بازدید کردم و دیدم با چه کیفیتی کار می کنند.
*چرا نظر زمین شناسان و کسانی که کارشناس زلزله هستند و در زمینه زلزله شناسی کار می کنند فرق دارد در مورد این که دماوند یک آتشفشان فعال است یا فعال نیست؟
-نظر افراد می تواند با هم متفاوت باشد. من فکر نمی کنم خیلی تفاوتی باشد بین اظهار نظرهایی که همکاران ما گفته اند. من نظرات آقای دکتر قلمقاش از سازمان زمین شناسی که خودشان هم آتشفشان است و در خصوص دماوند هم کار کرده است، خوانده ام.
من معتقدم که سیستم دماوند یک سیستم فعال است. این نظری که من دارم، دکتر قلمقاش هم همین نکته را گفته است.
*رئیس انجمن زمین شناسی اعتقاد دارد که دماوند یک آتشفشان منقرض شده است و دیگر فعالیتی نخواهد داشت.
-آقای دکتر مدبری رئیس انجمن زمین شناسی، رفیق خودمان است. منقرض را به کار نبرده است.
*ما با آقای دکتر مدبری مصاحبه کرده ایم و منتشر شده.
-منقرض را به کار برد؟
*بله ولی شما در مصاحبه تلویزیونی هم گفتید که دماوند یک سیستم فعال است.
-الان هم می گویم که دماوند یک سیستم فعال است. دکتر قلمقاش نیز تا جایی که من خواندم معتقد است که سیستم، یک سیستم فعال است و خروج بخار و فعالیت های دیگر که در دماوند می بینیم طبیعی است.
یک نکته دیگر این است که مردم وقتی از جاده هراز عبور می کنند بخار دماوند را می بینند. بخش هایی هم از این سیستم کار می کند و بخار و گاز بیرون می آید ولی مردم نمی بینند. این که برخی می گویند دماوند یک زمان فعال نبود و بعدا فعال شد به خاطر این است که خیلی از این اتفاقات را ندیده اند.
نکته ای که همه ما روی آن تاکید داریم و فکر می کنم همه روی آن توافق داریم این است که شواهدی مبنی بر این که قله در مرحله انفجار باشد در اطراف دماوند دیده نمی شود. یعنی شواهدی که نشان بدهد دماوند بخواهد الان گدازه به بیرون بدهد نداریم.
*شما همزمان با بحث احتمال آتشفشانی شدن کوه دماوند به بحث زلزله هم اشاره می کنید.
-بله. چون رشته من هست یک بحث در حوزه زلزله شناسی دارم و آن را مطرح کرده ام. نکته مهم در این زمینه این است که فعالیت دماوند می تواند احتمالا روی گسل هایی که در اطرافش هست تاثیر بگذارد و نه این که گسل ها فعال نیستند و دماوند بخواهد آنها را فعال کند. چرا که گسل ها فعال هستند.
گسل ها فعالیت خودشان را انجام می دهند و برای مثال یک گسل ممکن است صد سال دیگر فعالیت کند یا زلزله نشان بدهد ولی این تغییراتی که در دماوند اتفاق می افتد موجب شود همان گسل، آن اتفاق را ۲۰ سال دیگر نشان بدهد.
*فعالیت هایی که گسل ۴۰۰ کیلومتری مشا- فشم دارد و از شاهرود تا قزوین ادامه دارد می تواند باعث گرم شدن و افزایش حرارات مواد مذاب کوه دماوند شود؟
-خیر. زمین لرزه هایی اتفاق افتادند و بعدش انفجار آتشفشانی رخ داده است. آتشفشانی ها و فعالیت های آتشفشانی اتفاق افتاده است و بعدش زلزله آمده است. این بحث ها در متون علمی وجود دارد.
اگر یک قله در معرض انفجار آتشفشانی باشد یک تلنگر نیاز دارد تا این اتفاق رخ بدهد. زلزله که اتفاق بیفتد آن تلنگر را زده است و مواد مذاب هم از آتشفشان بیرون می آید. هیچ چیز بعید در طبیعت نیست ولی شواهد علمی نشان می دهد قله دماوند در معرض انفجار قرار ندارد. مطالعات بیش تری هم نیاز داریم و باید انجام شود.
این صحبت هایی که ما مطرح می کنیم بر اساس این که فقط از جاده هراز عبور کرده باشیم و بعد اظهار نظر کنیم، نیست. اینها بر اساس مطالعات علمی است و بر اساس نتایج پژوهشی است.
*اعتقاد شما این است که فعالیت گسل مشا و کوه آتشفشانی دماوند هر کدام روی همدیگر تاثیر می گذارند؟
-ما در اطراف دماوند، هم گسل مشا داریم و هم گسل های دیگر مثل گسل بلده، گسل لار، گسل کندوان و گسل فیروز کوه. اینها گسل های متعدد اطراف دماوند هستند و فعالیت های یکی بر دیگری تاثیر می گذارد. یعنی لرزه خیزی روی سیستم دماوند و فعالیت دماوند روی فعالیت لرزه خیزی گسل ها موثر باشد.
نکته ای که ما به آن حساس هستیم و فکر می کنیم باید به دقت به آن نگاه کرد این است که شهر تهران خیلی دور از این مجموعه گسل ها و آن سیستم آتشفشانی نیست. ما نمی گوییم قله دماوند می خواهد منفجر شود ولی همین فعل و انفعالاتی که اتفاق می افتد مثل خروج بخار و آب گرم هایی که دماوند دارد و خروج گاز گوگردی، اهمیت دارد.
بنابراین به لحاظ تئوری، هم لرزه خیزی می تواند بر سیستم آتشفشانی و فعالیت های آتشفشانی اثر بگذارد و هم فعالیت آتشفشانی می تواند روی تغییر ریتم لرزه خیزی گسل ها اثر بگذارد. تخصص من، خطر زلزله است. در مورد دماوند، چون سیستم فعال است نکته مهم برای ما و برای من که رشته تخصصی من زلزله است و نسبت به خطر زلزله حساس هستم، بیش از هر چیز این است که این فعالیت های فعلی مثل خروج گاز از دماوند، می تواند روی فعالیت گسل ها و لرزه خیزی و خطر زمین لرزه، اثر داشته باشد. این خطر را باید رفت و فهمید و مطالعه کرد.
*رئیس انجمن زمین شناسی ایران اعتقاد دارد که نسبت به فعالیت دماوند اصلا نگرانی وجود ندارد و بخار و گازی که از دماوند خروج می کند نشان دهنده نفس های آخر این کوه آتشفشانی است.
-دکتر مدبری رئیس انجمن زمین شناسی رفیق ما است. شما این نوع سوالات را مطرح می کنید که یک جمله از من در نقد دکتر مدبری بگیرید و میانه ما به هم بخورد.
*قصد من این است. اما خیلی تفاوت وجود دارد بین این که شما می گویید دماوند یک سیستم فعال است و دکتر مدبری می گویند اصلا نگران نباشید چون دماوند فعال نمی شود.
-ما می گوییم سیستم دماوند، فعال است ولی شواهدی مبنی بر انفجار وجود ندارد. آقای دکتر مدبری می گوید چون قله در مرحله انفجار نیست جای نگرانی هم نیست.
*آقای دکتر مدبری اعتقاد دارند که اصلا جای نگرانی نسبت به آتشفشانی شدن دماوند وجود ندارد و این گازی هم که از آن خارج می شود نشان دهنده نفس های آخر دماوند است.
-این یک نظر است. من هم نظری دارم و من نظر خودم را گفتم.
*خب چرا اینقدر اختلاف وجود دارد و شما اظهار نگرانی می کنید و رئیس انجمن زمین شناسی کلا آتشفشانی شدن دماوند را منتفی می دانند؟
-من چه زمانی اظهار نگرانی کردم.
*به هر حال شما نسبت به تاثیر و خطری که دماوند می تواند روی زلزله بگذارد.
-رشته من خطر زلزله است و باید این کار را انجام بدهم. افراد دیگر زلزله شناس نیستند. من ابراز نگرانی نکردم. من می توانم در دلم فکر کنم و فرض کنم دماوند روی ریتم گسل ها اثر می گذارد و روی خطر زمین لرزه موثر است. چون در این زمینه شواهد علمی وجود دارد. بقیه ممکن است به خطر زلزله نپردازند.
*آقای دکتر قلمقاش در سال ۱۳۸۹ که مدیر کل سازمان زمین شناسی بوده گفته است باید پایش دائمی در اطراف آتشفشان دماوند انجام شود. در آن سال گفته تجهیزات لرزه سنجی برای دماوند نیاز داریم ولی این امکانات را نداریم. اخیرا و در اسفند ۱۳۹۵ آقای قلمقاش که معاون سازمان زمین شناسی شده گفته است ما وسایلی برای نصب آزمایشی در اطراف دماوند گرفته ایم ولی برای زیرساخت های مانتورینگ نیاز به تامین اعتبار داریم. چرا ظرف این چند سال اعتبار لازم تخصیص پیدا نکرده است که اگر بررسی دماوند ضرورت دارد این کار انجام شود؟
-این نوع امور، اولویت ندارد. آقای قلمقاش راست گفته است. در حالی که این جور چیزها باید در اولویت قرار بگیرد. به خاطر این که اینها مسائل کلان ملی هستند. یعنی مسائلی هستند که شرکت های خصوصی در این زمینه سرمایه گذاری کنند. مسائل کلان ملی در حد دولت ها و حاکمیت ها است و باید پول خرج کنند.
در ژاپن و ایتالیا و آمریکا، دولت برای این امور بودجه در نظر می گیرد. بخش خصوصی پول انجام این کار را نمی دهد. وضع اقتصادی مملکت هم خوب نبوده و این موضوع بی تاثیر نبوده است. اما من معتقد نیستم چون وضع اقتصادی مملکت خوب نبوده است پول خرج اینجا نشده. چرا که پول خرج خیلی چیزها در این مملکت می شود ولی وقتی که به این قسمت علمی می رسیم می گویند وضع ما خوب نیست.
*با توجه به این که حداقل ۷۰۰۰ سال است که آتشفشان دماوند، فعالیت آتشفشانی نداشته است…
-حدودا ۷۳۰۰ سال است که فعالیت نداشته است.
*با این حال باز احتمال فعال شدن به نظر شما وجود دارد یعنی فعالیت آتشفشانی و پخش گدازه؟
-احتمال فعال شدن برای سیستمی که ۷۳۰۰ سال پیش فعالیت کرده است، وجود دارد. اما احتمالش زیاد نیست. الان اگر از من شاهدی می خواهید، ما شاهدی پیدا نکردیم که دماوند الان در مرحله انفجار قرار گرفته باشد. اما احتمال وقوع آن صفر نیست.
*گفته بودید که دماوند پرتاب موردی گدازه آتشفشانی داشته است. این پرتاب موردی گدازه ها مربوط به چه دوره ای بوده است؟
-همان موقع که فعالیت آتشفشانی داشته است و نه الان. یعنی ۷ هزار سال و ۲۵ هزار سال پیش اتفاق افتاده است.
*شما اعتقاد دارید که ما باید از انرژی دماوند استفاده کنیم. اتاقک گدازه آتشفشان دماوند در چه عمقی وجود دارد؟
-این که اتاقک گدازه در چه عمقی وجود دارد باید دکتر قلمقاش که آتشفشان شناس است ولی ما برای این که از انرژی زمین گرمایی استفاده کنیم الزاما نیاز نداریم برویم اتاقک گدازه را پیدا کنیم. ما باید یک لایه با حرارت بالا داشته باشیم که مثلا چند کیلومتر زیر سطح زمین است و ممکن است در ۴ یا ۵ کیلومتری عمق زمین باشد و قسمت هایی که ممکن است حتی به سطح زمین رسیده باشد.
چنین لایه هایی را باید شناسایی کنیم و از آنها با تکنولوژی مربوط به انرژی های ژئوترمال(زمین گرمایی) و انرژی های تغییر پذیر است و تجربه آن در دنیا وجود دارد بهره مند شویم.
در فرانسه من از یک نمونه بازدید کردم که در نزدیکی شهر استراسبورگ بود. از این تجربه ای که در دنیا وجود دارد می شود استفاده کرد برای این که حداقل به روستاها و شهرهای اطراف محدوده کوه دماوند با انرژی پاک، برق رسانی کنیم. در گام اول ممکن است این یک کار پر هزینه باشد.
*آن نیروگاهی که در استراسبورگ فرانسه تاسیس شده برای چه مصرفی از انرژی و گرمای درون کره زمین استفاده می کنند؟
-نیروگاهی در شهر کوچک «شولتز سو فوره» تاسیس کرده اند و یک مگاوات برق از طریق انرژی زمین گرمایی به دست می آورند و برق این شهرک را تامین می کند. برای استفاده از این نوع انرژی ۵ کیلومتر زمین را حفر کرده اند. حدود ۲۵ سال قبل این کارا را شروع کردند و الان هم در مرحله توسعه تکنولوژی هستند.
حدود ۸۰ میلیون یورو در آنجا هزینه کردند. شاید شما بگویید ۸۰ میلیون یورو ارزش یک مگاوات برق را ندارد. اما آن ۸۰ میلیون یورو در گام اول صرف این می شود که بفمند در آنجا چه خبر است. یعنی درک کنند و تکنولوژی را توسعه بدهند و در آینده از آن تکنولوژی با قیمت های خیلی ارزانتر استفاده کرد.
من حرفم این است که از این نوع تکنولوژی ها که در دنیا توسعه داده شده است می شود در دماوند و قله سبلان و در تفتان و بزمان و در جایی که پتانسیل انرژی زمین گرمایی هست، استفاده کنیم و به توسعه دادن این نوع تکنولوژی اقدام کنیم.
این جنبه مثبت آتشفشان ها و سیستم های آتشفشانی است که تغییرات حرارتی را در اطراف خودشان ایجاد می کنند.
*کشورهایی مثل آمریکا و فیلیپین و اندونزی در انرژی زمین گرمایی استفاده می کنند. این کشورهای در حال توسعه مثل فیلیپین و اندونژی چگونه توانسته اند از انرژی زمین استفاده کنند؟
-من از آن کشورها بازدید نکرده ام ولی در لابراتوری نزدیک دانشگاه پلی تکنیک زوریخ سوئیس خیلی در زمینه انرژی زمین گرمایی کار می کنند. من از آنجا نیز بازدید کرده ام. کشورهای در حال توسعه هم از تکنولوژی موجود کشورهای پیشرفته، بهره برداری می کنند.
البته کشور اندونزی چون آتشفشان های خیلی زیادی دارد می دانم دانشمندان خوبی در این زمینه دارند. یعنی خودشان هم نیرو دارند ولی معمولا روال این است که در این موارد که می خواهند استفاده تکنولوژیک کنند از امکانات کشورهای پیشرفته بهره برداری می کنند.
*این که دماوند ۷۰۰۰ سال است که فوران نکرده است…
-۷۳۰۰ سال است که فوران نکرده است.
*بر چه مبنا دقیقا می گویید ۷۳۰۰ سال؟
-بر اساس تعیین سن. دانشمندانی که کار تعیین سن را انجام داده اند. هم خارجی ها این کار را انجام داده اند و هم ایرانی ها. از ایرانیانی که در این زمینه کار کرده اند آقای دکتر مرتضوی است که استاد دانشگاه هرمزگان است و تز دکترای او در مورد دماوند بوده است.
آقای دکتر حسن زاده هم در این زمینه فعالیت داشته است که استاد دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران بوده و بازنشسته شده. همچنین آقای دکتر قلمقاش که معاون سازمان زمین شناسی است در خصوص دماوند کار کرده است. دکتر منصر قربانی هم هست که استاد دانشگاه شهید بهشتی است.
جمشید حسن زاده با یک استاد آمریکایی به نام رقیه دیوید سون همکاری کرده است در حوزه زمین شناسی که شامل سن سنجی سنگ های آتشفشانی دماوند می شود.
*این ۷۳۰۰ سال فعالیت نداشتن دماوند باعث نمی شود که حرارت گدازه ها کمتر و سردتر شود؟
-گدازه فرآیندی نیست که به پایان برسد. ما اگر می گوییم از انرژی زمین گرمایی استفاده شود به خاطر این است که یک منبع انرژی است که همیشه هم هست و انتها ندارد.
*با توجه به اعتقادی که شما مبنی بر تاثر و تاثر گسل های زلزله و آتشفشان دماوند دارید و این که مهمترین گسل منطقه تهران، گسل مشا هت، به نظر شما احتمال فعال شدن گسل مشا را در آینده نزدیک وجود دارد؟
-من هیچ اطلاعی در مورد آینده نزدیک گسل مشا ندارم. آخرین زلزله مهمی که گسل مشا به وجود آورده است به نظر می آید در سال ۱۸۳۰ میلادی بوده است که ۱۸۷ سال پیش است. مربوط به همین منطقه شهر دماوند است. من از این که گسل مشا به طور فوری چه حرکتی می تواند انجام بدهد هیچ اطلاعی ندارم. به خاطر این که امکان رصد فعالیت های کوتاه مدت در مورد گسل مشا و اطلاعات ریز وجود ندارد. اما همیشه احتمال وقوع زلزله را می دهم.
*دستگاه ها و تجهیزاتی در زمینه بررسی زلزله در کشور وجود دارد. این تجهیزات وضعیت مناطق اطراف تهران و گسل های اطراف تهران مثل گسل مشا را چگونه ارزیابی می کنند؟
-یکی از مهمترین جاهای مملکت که با بیش ترین دقت رصد می شود تهران است. طبیعی هم هست. به خاطر این که پایتخت کشور است و با ایستگاه ها و شبکه های لرزه نگاری مختلفی رصد می شود. اطلاعات به دست آمده نیز به صورت آنلاین یا بر خط گزارش می شود.
این شبکه ها نشان می دهند که گسل های اطراف تهران، فعالیت های کوچک دارند و فعالند. لرزه خیزی دارند. در سال های اخیر هم چندین زلزله کوچک داشته اند. زلزله با قدرت ۴ ریشتری در مهر ۱۳۸۸ و اسفند ۱۳۸۹ و زلزله کوچک هم در منطقه جنوب شرقی تهران اتفاق افتاده است. باز در مرداد ۱۳۹۴ در جنوب شرق تهران و در پیشوای ورامین زلزله ای بین ۴ تا ۴٫۵ ریشتر داشتیم.
این زلزله ها نشان دهنده این است که ما در اطراف تهران ما لرزه خیزی داریم. با توجه به این که سابقه لرزه خیزی نیز وجود دارد وظیفه ما این است که احتمال رخداد بعدی را بدهیم. مطالعات خطر زلزله هم نشان می دهد که می توانیم انتظار داشته باشیم زلزله مهم بعدی در یکی از همین گسل هایی که در اطراف تهران هستند رخ بدهد.
ما اگر راجع به تهران بیشتر صحبت می کنیم به خاطر این است که تهران جمعیت زیادی دارد. هر اتفاقی برای تهران بیفتد جمعیت تحت تاثیر آن، بیش تر از سایر جاهای مملکت است. بنابراین ریسک بالاتر است.
منبع: عصرایران
