هفته نامه همشهری جوان – آیدا تدین: ۷۷ سال پیش در نیویورک آمریکا، نابغه ای به نام «آلفردو جیمز آل پاچینو» متولد شد؛ نابغه ای که با ظهور روی پرده سینما و نقش آفرینی های متفاوت و جذابش، بارها و بارها تماشاگران را روی صندلی هایشان میخکوب کرد.
بازیگر برنده اسکار یک نقل قول معروف دارد که می گوید: «چشم راحت گول می خورد اما فریب دادن دل کار آسونی نیست» و انگار خودش در تمام عصر مصداق بارز همین یک جمله بوده است؛ پاچینو نه فقط چشم ها را روی پرده فریب داد بلکه دل عشاق سینما را هم سال هاست برده! به مناسبت سالگرد تولد اسطوره نگاهی انداخته ایم به ۱۰ نقش آفرینی ماندگارش در حافظه تاریخ سینما.
۱٫ بعد از ظهر سگی
- محصول سال ۱۹۷۵
- کارگردان: سیدنی لومت
- بودجه ساخت: ۱٫۸ میلیون دلار
- گیشه آمریکا: ۵۰ میلیون دلار
- نقش ماندگار: سونی ورتزیک
«سونی ورتزیک» نقشی که پاچینو در «بعد از ظهر سگی» ایفا کرد، سکوی پرتابش در دنیا سینما شد اما او به جای چسبیدن به ژانر فیلم های مافیایی ترجیح داد دست به تجربه هایی جدید بزند و تا جای ممکن به ورطه تکرار «ایکل کرولئونه» نیفتد. بعد از بازی در نقش بچه مثبت قانون در فیلم «سرپیکو» پاچینو دوباره با دارم سینمایی برنده اسکار «سیدنی لومت» به دنیای جرم و جنایت برگشت. سونی ورتزیک، مردی مایوس و سرگردان است که در یک حرکت فداکارانه برای کمک به دوستش تلاش می کند دست به سرقت از بانک بزند.
با در نظر گرفتن نرخ تورم، محصول «برادران وارنر» چهارمین فیلم پرفروش کارنامه بازیگری پاچینو محسوب می شود (۲۱۵ میلیون دلار). اگر کسی به تماشای «بعد از ظهر سگی» نشسته باشد، بعید است صحنه تماس تلفنی سونی با لئون (کریس ساراندن) را از خاطر ببرد؛ آن چهره عصبی و خیس از عرق و چشم هایی که دو دو می زند و دیالوگ تودماغی و فراموش نشدنی «من نمی دونم، تو چی؟» گویای همه چیز است.
۲٫ گلن گری راس
- محصول سال: ۱۹۹۲
- کارگردان: جیمز فولی
- بودجه ساخت: ۱۲٫۵ میلیون دلار
- گیشه آمریکا: ۱۰٫۵ میلیون دلار
- نقش ماندگار: ریکی روما
«ریکی روما» در حالی که پاچینو اسکار بهترین بازیگر نقش اصلی را در سال ۱۹۹۲ برای بازی در فیلم به یادماندنی «بوی خوش زن» به دست آورد اما- به عقیده بعضی منتقدان- نامزدی همزمانش در رشته بهترین بازیگر نقش مکمل برای بازی در «گلن گری گلن راس» بیش از همه سزاوار دریافت جایزه آکادمی بود. پاچینو با ایفای نقش «ریکی روما» در کنار تیمی از ستاره های سینما از جمله «الک بالدوین»، «جم لمون»، «اد هریس» و «کوین اسپیسی» خوش درخشید.
داستان فیلم که براساس نمایشنامه معروف «دیوید ممت» نوشته شده، در دنیای فروش و تجارت می گذرد. ریکی رومای پاچینو خاصیتی دارد که بقیه همپالکی هایش از آن محروم اند: او یک موجود رذل اما رمانتیک است که لاف نمی زند و شخصیت فیک ندارد. خود خودش است. دیالوگ او با یکی از مشتریانش (جاناتان پرایس) نقطه عطف فیلم است: «جهنم همین جا رو زمینه… ولی من خودمو می کشم بیرون».
۳٫ بی خوابی
- محصول سال: ۲۰۰۲
- کارگردان: کریستوفر نولان
- بودجه ساخت: ۴۶ میلیون دلار
- گیشه آمریکا: ۱۱۳٫۷ میلیون دلار
- نقش ماندگار: کارآگاه ویل دومر
«کارآگاه ویل دومر» از یک جایی به بعد، نقش آفرینی های اسطوره به دلیل این که معمولا در کنترل تناژ صدایش ناتوان بود، بیش از حد اغراق شده و باور ناپذیر به نظر می رسد. تا این که در سال ۲۰۰۲ همکاری با کارگردانی که می رفت در سال های بعد سه گانه «بتمن» را خلق کند، یکی از ماندگارترین نقش های کارنامه پاچینو را برایش رقم زد.
کارآگاه دورمر یک موجود مفلوک است که با عذاب وجدان و کابوس بی خوابی دست به گریبان است و همزمان با این مصائب، مشغول کار روی پرونده تعقیب قاتلی سریالی (با بازی «رابین ویلیامر») در آلاسکاست. درواقع «بی خوابی» بازسازی فیلمی نروژی با عنوانی مشابه بود که پاچینو را به روزهای اوجش برگرداند، تا جایی که منتقد «نیوزویک» در ستایش اسطوره نوشت: «او در بدترین حالت هم جذاب و گیرا بازی می کند؛ یعنی همان قدر که می تواند از درون منفجر شود، آن بیرون هم می ترکاند» استقبال از فیلم نولان به حدی بود که ۹۳ درصد از منتقدان در وب سایت «راتن تومیتوز» به «بی خوابی» رای مثبت دادند.
۴٫ سرپیکو
- محصول سال: ۱۹۷۳
- کارگردان: سیدنی لومت
- بودجه ساخت: ۳ میلیون دلار
- گیشه آمریکا: ۲۹٫۸ میلیون دلار
- نقش ماندگار: فرانک سرپیکو
«فرانک سرپیکو» نقشی که درست یک سال بعد از پدرخوانده- در ۱۹۷۴- دومین نامزدی اسکار پاچینو را برایش به ارمغان آورد. منتها این بار در رشته بهترین بازیگر نقش اصلی. سرپیکوی پاچینو در این فیلم یک پلیس صاف و صادق نیویورکی است که با افشاگری درباره فسادی که در محل کارش جریان دارد، حسابی برای خودش دشمن تراشی می کند.
جایی در فیلم بالاخره بغض سرپیکو می ترکد و این جاست که اسطوره شمایلی به یادماندنی از موقعیت تلخ و ناگوار یک قهرمان شکست خورده خلق می کند؛ سکانسی طلایی که ناامیدی قهرمان را نسبت به اصلاح ناپذیری دستگاه فاسدی که در آن مشغول به کار است، به تصویر می کشد.
بیایید یکی از دیالوگ های بامزه فیلم را با هم مرور کنیم: – دختر همسایه: من از گلدون های شما خوشم میاد- سرپیکو: گلدون های منو دوست داری؟ دختر همسایه: خب آره. گلدوناتونو دوست دارم- سرپیکو: میدونی در این باره چی می گن؟- دختر همسایه: نه، چی می گن؟- سرپیکو: اگه زنی گلدون های مردی رو دوست داشته باشه، حتما خودشم دوست داره!
۵٫ مخمصه
- محصول سال: ۱۹۹۵
- کارگردان: مایکل مان
- بودجه ساخت: ۶۰ میلیون دلار
- گیشه آمریکا: ۱۸۷٫۴ میلیون دلار
- نقش ماندگار: کارآگاه وینسنت هانا
«کارآگاه وینسنت هانا» اولین نقش آفرینی پاچینو و «رابرت دنیرو» در مقابل هم به بخش دوم سه گانه پدرخوانده بر می گشت. وقتی قرار شد فیلم «مایکل مان» مقابل دوربین برود، موجی از شور و هیجان درباره سرنوشت دومین همکاری دو ستاره به راه افتاد و این در حالی است که پاچینو و دنیرو تقریبا هیچ سکانس مشترکی در فیلم مان ندارند. در تمام طول فیلم «نیل مک کالی» «دنیرو» و «هانا» جداگانه در پیشبرد خط اصلی داستان نقش دارند تا این که در صحنه پرتنش ملاقات در رستوران، بالاخره بعد از نزدیک به دو دهه، هر دو ستاره را در کنار هم روی پرده سینما می بینیم.
۱۳ سال بعد، دنیرو و پاچینو تصمیم گرفتند این رویارویی درخشان را در فیلم «قتل عادلانه» به کارگردانی «جان اونت» بسط و گسترش بدهند و در نتیجه کل فیلم در کنار هم بودند که البته موقع تماشای فیلم، خیلی ها آرزو کردند ای کاش این دو نفر هیچ وقت همدیگر را ملاقات نکرده بودند.
۶٫ صورت زخمی
- محصول سال: ۱۹۸۳
- کارگردان: برایان دی پالما
- بودجه ساخت: ۲۵ میلیون دلار
- گیشه آمریکا: ۶۵٫۹ میلیون دلار
- نقش ماندگار: تونی مونتانا
«تونی مونتانا» این نقش به منبع الهام انواع و اقسام ارجاعات و جنبش های فرهنگ عامه تبدیل شد. نکته جالب این جاست که شخصیت تونی مونتانا به عنوان فردی شکنجه شده در یادها باقی مانده و این در حالی است که او در نوع خودش یک خشن تمام عیار است.
بعضی منتقدان «صورت زخمی» را از بعضی جهات با پدرخوانده مقایسه کرده اند، به ویژه از این حیث که فیلم «دی پالما» مایل است با نشان دادن نق های شخصیت شرور داستان به او اجازه انسان بودن بدهد و چه بسا بازی آل پیچنو در هر دو نقش مونتانا و مایکل کورلئونه به هیچ وجه اتفاقی نبوده است. مونتانا اهل کوباست و سکانس آغازین فیلم زمانی را نشان می دهد که پناهجویان کوبایی در سال ۱۹۲۱ اجازه ورودی به آمریکا را پیدا کردند.
ما مونتانا را در حالی می بینیم که سعی دارد در صحبت با نماینده پلیس فدرال آمریکا بلوف بزند و این دقیقا همان کاری است که در تمام طول فیلم انجام می دهد.
۷٫ بوی خوش
- محصول سال: ۱۹۹۲
- کارگردان: مارتین برست
- بودجه ساخت: ۳۱ میلیون دلار
- گیشه آمریکا: ۱۳۴٫۱ میلیون دلار
- نقش ماندگار: کلنل فرانک اسلید
«کلنل فرانک اسلید» نهمین فیلم پرفروش کارنامه آل پاچینو، بالاخره بعد از هفت نامزدی در رشته بازیگری، جایزه اسکار را برایش به ارمغان آورد. نقشی که چند ماه قبل تر، جایزه گلدن گلوب را هم به فهرست افتخاراتش اضافه کرده بود و امروز از آن، به عنوان یکی از ماندگارترین نقش آفرینی های تاریخ سینما یاد می شود.
از همه معرف تر و تحسین شده تر، سکانس رقص آل پاچینو در نقش سرهنگ نابینا و بازنشسته ارتش آمریکاست. در این درام آمریکایی که بازسازی یک فیلم ایتالیایی با همین نام به کارگردانی «دینوریسی» است و با اقتباس از رمان ایتالیایی «تاریکی و عسل» مقابل دوربین رفته، «کریس اودانل» و «فیلیپ سیمورهافمن» در کنار پاچینو ایفای نقش کرده اند. فیلم روایتگر ماجرای یک دانشجوی کالج است که برای جبران هزینه تحصیل خود به دنبال کار می گردد و عاقبت، پرستاری آخر هفته از یک افسر نابینای ارتش آمریکا به نام سرهنگ فرانک اسلید را عهده دار می شود.
۸٫ وکیل مدافع شیطان
- محصول سال: ۱۹۹۷
- کارگردان: تیلور هکفورد
- بودجه ساخت: ۵۷ میلیون دلار
- گیشه آمریکا: ۱۵۲٫۹ میلیون دلار
- نقش ماندگار: جان میلتون
«جان میلتون/ شیطان» فیلم براساس رمان معروف «اندرونایدرمن» ساخته و به یکی از آثار شاخص کارنامه دهه ۱۹۹۰ پاچینو تبدیل شد. «راجر ایبرت» منتقد فقید آمریکایی که از چهار ستاره، دو و نیم ستاره به فیلم امتیاز دارد. در نقدی که همان زمان منتشر کرد به یک نکته اساسی اشاره می کند: «وکیل مدافع شیطان» اولین فیلمی است که شیطان دیالوگ های بیشتری نسبت به شخصیت وکیل مدافع دارد.
«دارن بیگنل» منتقد امپایر هم می نویسد: شاید با یک اثر هنری فاخر رو به رو نباشید و صد البته که نباید وعده «بهشت گمشده» را هم به خودتان بدهد اما قطعا با یک فیلم سینمایی سرگرم کننده و خوش ساخت رو به رو هستید.
آل پاچینو نقش شیطان را با چاشنی طنز و سرخوشی اجرا می کند. کیانو ریوز در مقابل، جدی و متین است و به این ترتیب، تقابلی جذاب در فیلم شکل گرفته که دست کم یکی از محبوب ترین نقش آفرینی های اسطوره را برای هوادارانش رقم زده است پاچینو در یکی از دیالوگ های طلایی اش در فیلم می گوید: «من شاید واپسین انسان باشم. تمام قرن بیستم در اختیار من بود. چه سرخوشم من!»
۹٫ و… عدالت برای همه
- محصول سال: ۱۹۷۹
- کارگردان: نورمن جویسن
- بودجه ساخت: ۴ میلیون دلار
- گیشه آمریکا: ۳۳ میلیون دلار
- نقش ماندگار: آرتور کرکلند
«آرتور کرکلند» پاچینو نزدیک ۲۰ سال قبل از این که در فیلم وکیل مدافع شیطان تبدیل به خود شیطان بشود، در فیلم «نورمن جویسن» در نقش وکیل مدافعی به نام «آرتور کرکلند» وادار به دافع از یک قاضی بی آبرو می شود. دفاع از یک قاضی متهم به هتک حرمت او را بر سر دوراهی های اخلاقی و قانونی قار می دهد، به ویژه این که در گذشته با موکلش خرده حسابی شخصی داشته است.
از همه مهم تر، بازی در نقش وکیل مدافع، پنجمین نامزدی اسکار کارنامه اش در رشته بهترین بازیگر نقش اصلی را برایش به ارمغان آورد. احتمالا خیلی ها داد و فریادهای فراموش نشدنی آقای بازیگر بر سر موکلش را به یاد دارند: «تو تاریخ مصرفت تموم شده! یه آدم بی مصرفی! کل این دادگاه بی مصرفه» بعید است وکیلی بعد از تماشای «عدالت برای همه» شیفته بازی پاچینو و هم ذات پنداری با او نشده باشد. بس که استاد نقش اش را درست و بجا و بی نقص اجرا کرده است.
۱۰٫ پدرخوانده
تماشای پاچینوی سی و یک ساله با اعتماد به نفس و قدرتی جادویی در نقش «مایک کورلئونه» آن هم در حالی که سومین نقش آفرینی بلندش مقابل دوربین سینما را تجربه می کرد، از آن لحظات تکرار نشدنی در خاطر هر عشق فیلمی است؛ نقشی که نام او را به عنوان نابغه بازیگری در ذهن ها حک کرد. همزمان با تولد او و سالگرد اکران «پدرخوانده» بر پرده، عوامل و ستاره های تراز اول این شاهکار سینمایی از خود کاپولا و پاچینو گرفته تا «دنیرو»، «رابرت دووال» و «دایان کیتن» در جشنواره ترایبکای امسال درو هم جمع شدند و از خاطرات جذابشان درباره بهترین فیلم مافیایی دوران گفتند.
آلرژی «پارامونت» به پروژه های مافیایی
«هکفورد» اول از همه به این نکته اشاره کرد که روسای استودیوی «پارامونت» با وجود خریداری امتیاز رمان «پدرخوانده» در آن زمان، چندان به موفقیت ها فیلم های مافیایی امیدوار نبودند.
«کاپولا» هم صحبت های هکفورد را با یادآوری این مطلب ادامه داد که پیش از امضای قرارداد برای ساخت نسخه اقتباسی، کتاب «پدرخوانده» را مطالعه کرده بود: «جذب داستانش شدم، چون فکر می کردم تالیف یک نویسنده خارجی بود و علاوه بر آن، روایتی هوشمندانه درباره قدرت بود.»
از استودیو اصرار، از کاپولا انکار
اما فیلمساز کهنه کار که در زمان تولید «پدرخوانده» کارگردانی سی و یک ساله بود، ابتدا تمایلی به ساخت نسخه سینمایی کتاب نداشت؛ «اولین بار که کتاب را خواندم ناامید شدم، چون به نظرم خیلی طولانی بود. بخش اعظم کتاب- حدود یک سوم- در وصف لوسی مانیچینی است.»
ملاقات سرنوشت ساز
کاپولا همین طور از روند پرچالش انتخاب پاچینو در نقش مایکل کورلئونه گفت. او با پاچینو در سان فرانسیسکو ملاقات کرد و همکاری با این بازیگر بااستعداد به دغدغه ای دائمی برای کاپولا تبدیل شد: «درست همان لحظه که چهره اش را دیدم. به محض این که کسی را در نقشی تصور می کنید، بسیار دشوار خواهدبود که بخواهید او را از کله تان بیرون کنید.» اما تنها حمایت کارگردان کافی نبود. پاچینو از «بی شمار» تست مقابل دوربین گفت: «به نظر می رسید قرار است من همیشه در حال تست دادن باشم. حتی وقتی نقش را گرفته بودم باز هم انگار مشغول تست دادن بودم.»
یک شاهکار تصادفی
پاچینو از علاقه اش به ایفای نقش «سانی» هم گفت: «تصورم این بود که مایکل نقش چندان خوبی نیست.» بازیگر برنده اسکار در ادامه شبی را به یاد آورد که بعد از پایان فیلمبرداری، درگیر مشاجره ای سخت با «دایان کیتن» شد. به گفته پاچینو، آن زمان تصورش این بود: «به باد رفتیم. همه چیز تمام شد. این افتضاح ترین فیلمی خواهدبود که تا به حال ساخته شده است.»
منبع: برترینها
