سازندهای آهکی و شکستگی سنگ‌ها از عوامل اصلی
به گزارش ایسنا، زلزله ۲۱ آبان ماه سرپل ذهاب به غیر از ویرانی و گرفتن جان انسان‌ها و دردهای ناشی از آن، موارد دیگری را ایجاد کرد که موجب شد تا ابد این روز در خاطر همه ما و تقویم‌های ما ثبت شود.این زلزله علاوه بر آنکه عامل ادامه زلزله‌های پی‌در پی این زلزله در استان‌های کرمانشاه و ایلام است، صداهایی را در یکی از شهرهای ایلام ایجاد کرده است. فرضیه اولیه محققان در این زمینه وجود حفرات کارستی و شکست در سنگ‌ها است. کارست پدیده‌ای در پوسته زمین است که آثار آن به صورت اشکال مختلف همچون حفرات و غارها در سطح و در زیر سطح مشاهده می‌شود. علت ایجاد چنین پدیده‌ای به وجود شکستگی‌ها و قابلیت انحلال توده سنگ مربوط می‌شود که در نتیجه آن یک سیستم آب زیرزمینی می‌تواند شکل بگیرد.
نمونه‌ای از حفرات کارست
بر این اساس، محققان این حوزه معتقد هستند حدود ۲۷ درصد از پوسته زمین از کارست تشکیل شده است.
پس از زلزله ۲۱ آبان سرپل ذهاب، لغزش صفحه‌ای سنگی سرابله استان ایلام به فاصله ۱۵۰ کیلومتری از رومرکز رخ داده است. بر اثر این لغزش علاوه بر آنکه یکسری ترک در خانه‌های محله “بدر آباد” شهر سرابله استان ایجاد شده است، صداهای شبه انفجار در این شهر شنیده می‌شود که محققان پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و سازمان زمین‌شناسی، مطالعاتی را در این زمینه آغاز کرده‌اند.به اعتقاد محققان در شهرها و مناطقی که بر روی سازندهای آهکی قرار دارند، ممکن است پدیده‌ای که برای شهر سرابله استان ایلام ایجاد شده است، برای آنها نیز تکرار شود.
ادامه مطالعات در سرابله دکتر ابراهیم حق‌شناس، عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و سرپرست تیم تحقیقاتی مطالعات “ناپایداری‌های زمین شناختی- ژئوتکنیکی زمین‌لرزه ۲۱ آبان سرپل ذهاب” در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا افزود: با توجه به وجود شنیده شدن صداها در سرابله استان ایلام، مطالعات لرزه‌نگاری را در این منطقه آغاز کرده‌ایم و این مطالعات همچنان ادامه دارد.
وی با تاکید بر اینکه علاوه بر آن مطالعات GPS در منطقه سرابله استان ایلام نیز در حال انجام است، خاطر نشان کرد: به نظر می‌رسد دلیل وجود این صداها ایجاد شکست در سنگ‌ها باشد.حق‌شناس با بیان اینکه در این منطقه یکسری حفرات کارستی در منطقه شناسایی شده است، یادآور شد: در البرز و به‌ویژه در زاگرس پتانسل‌های کارستی شدن وجود دارد.این محقق در پاسخ به این سوال که آیا این حفرات کارستی می‌توانند مشکلات اساسی در منطقه ایجاد کنند و آیا امکان ریزش وجود دارد یا خیر، اظهار کرد: اینها موضوعاتی که ما به دنیال یافتن پاسخ برای آنها هستیم؛ از این رو مطالعات در این زمینه در جریان است تا مشخص شود آیا حفرات کارستی می‌تواند در منطقه ریزش ایجاد کند یا خیر.حق‌شناس، در خصوص روش‌های مطالعات در حال انجام در منطقه سرابله، توضیح داد: برای این منظور در چند ناحیه‌ای که پتانسیل ایجاد این حفرات وجود دارد، اقدام به حفاری‌های ژئوتکنیکی کرده‌ایم.عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با تاکید بر اینکه این حفاری‌ها در حال انجام است، ادامه داد: بعد از انجام این حفاری‌ها و تکمیل مطالعات می‌توانیم دریابیم که این صداها ناشی از زمین لغزش است و یا ناشی از شکستگی‌های حفرات زمین.حق‌شناس تاکید کرد: تا زمانی که مطالعات ما تکمیل نشود، نمی‌توان بیشتر از این موارد در این خصوص اظهار نظر کرد.
سرپرست تیم تحقیقاتی مطالعات “ناپایداری‌های زمین شناختی- ژئوتکنیکی سرپل ذهاب در حین حال با بیان اینکه این مطالعات زمان‌بر است، افزود: این مطالعات نیازمند ایجاد گمانه‌های عمیقی است، به گونه‌ای که یکی از حفره‌های ایجاد شده ۸۰ متر عمق دارد.وی، حفاری انجام شده را از نوع حفاری “کرگیری” (مغزه‌گیری) دانست و گفت: به این معنی که در این حفاری مغزه‌ها مورد مطالعه قرار می‌گیرد. از این رو این مطالعات زمان‌بر است.این محقق حوزه زلزله با بیان اینکه پیشنهاد دادیم تا سازمان نقشه‌برداری مطالعات میکرو گراویتی انجام دهد، خاطر نشان کرد: برای دست یافتن به دلایل ایجاد این صداها ممکن است از سایر نهادهای دیگر درخواست همکاری شود تا از روش‌های دیگری در این مطالعات بهره ببریم و با کنار هم قرار دادن این یافته‌ها به نتیجه قطعی برسیم.
تکرار پدیده سرابله برای همه شهرهای ساخته شده بر روی سازندهای آهکی
علاوه بر مطالعات در حال انجام توسط پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، مطالعات دیگری از سوی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در زمینه علل صداهای درون زمین در شهر سرابله واقع در استان ایلام در دستور کار قرار دارد تا دلایل وقوع این پدیده را بیابند.مهندس علی اژدری، مدیرکل مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی جنوب باختری کشور با بیان اینکه این پدیده منشاء زمین‌شناسی دارد، گفت: از این رو به منظور تکمیل بررسی‌ها و جهت برآورد میزان خطر و ارائه راهکارهای مورد نیاز مطالعاتی را آغاز کرده‌ایم.
وی خاطرنشان کرد: در این خصوص ۳ اکیپ تخصصی از این سازمان به منطقه اعزام شدند که یک گروه مسئولیت تهیه نقشه زمین‌شناسی به مقیاس یک‌ده‌هزارم منطقه را بر عهده دارد که در این نقشه سازندها و ساختارهای زمین‌شناسی و شکستگی‌ها به طور دقیق بررسی می‌شود تا وضعیت زمین‌شناسی منطقه کاملا مشخص شود.اژدری با بیان اینکه مطالعات ژئوفیزیک منطقه توسط کارشناسان بخش مخاطرات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور به منظور مطالعه زون‌های کارستی و شناسایی ابعاد آن در حال انجام است، افزود: گروه سوم این تیم تحقیقاتی نیز برداشت‌های زمین‌شناسی جهت تهیه مدل سه بُعدی ساختارهای زیرسطحی را به عهده دارند.
نمونه‌هایی از غارهای انحلالی در سنگ آهک‌های نزدیک شهر سرابله
مدیرکل مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی جنوب باختری کشور با تاکید بر اینکه صداهای درون زمین بیشتر در بخش‌های جنوب‌شرقی شهر سرابله شنیده می‌شود، گفت: این بخش بیشتر بر روی حفره‌های کارستی قرار دارد، از این رو گزارش مقدماتی، برآوردی از وضعیت زمین‌شناسی شهر و ابعاد و عمق زون‌های کارستی است تا بدانیم میزان خطر تا چه حد است و به برنامه‌ریزی مناسب جهت شناسایی مناطق و ارائه راهکارهای اصولی به‌منظور کاهش خطرات یا دوری از مناطق پرخطر بپردازیم.این محقق در خصوص رابطه میان وقوع زمین‌لرزه و ریزش حفره‌های کارستی، توضیح داد: حفره‌های کارستی با توجه به عمق و ابعادشان، یکسری ناپایداری‌هایی را ایجاد می‌کنند که خطراتی را برای مناطق شهری و زیرساخت‌های عمرانی به دنبال دارند.وی ادامه داد: ممکن است بلوک‌های سنگی که در شرایط عادی پایدار هستند، با تکان‌های شدید ناشی از زمین‌لرزه، ناپایدار شده و باعث فرو ریختن به درون حفرات انحلالی شوند.اژدری اضافه کرد: از این رو در حال مطالعه جهت دستیابی به پاسخ این سوال هستیم که آیا صداهای ناهنجار درون زمین در منطقه سرابله نیز به دنبال بروز زلزله و ناپایدار شدن غارها و حفرات کارستی منطقه و جدا شدن بلوک‌ها از یکدیگر بوده یا خیر.
گسستگی ایجادشده بر روی سطح زمین در شهر سرابله
مدیرکل مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی جنوب باختری کشور تاکید کرد: شهرها و مناطقی که بر روی سازندهای آهکی قرار دارند، در معرض وقوع این پدیده هستند و ممکن است پدیده رخ داده در منطقه سرابله استان ایلام نیز برای آنها هم تکرار شود.
منبع: بهارنیوز
