بالا و پایین روابط ایران و روسیه
شعیب بهمن-کارشناس مسائل بین‌الملل در سرمقاله امروز روزنامه بهار نوشت: این نکته که در دوران ریاست جمهوری روحانی تعاملات سیاسی ایران و روسیه افزایش داشته صحیح است اما در عین‌حال این افزایش تعاملات سیاسی به افزایش ارتباطات کلی ایران و روسیه منجر نشده است، به این معنا که ما نمی‌توانیم حاصل این دیدارهای سیاسی را در عرصه‌های به ویژه اقتصادی مشاهده کنیم. در طول چند سال اخیر به نظر می‌رسد که روابط ایران و روسیه در یک بعد از رشد چشم‌گیرتری بهره برده و آن هم بعد همکاری‌های منطقه‌ای بوده که دارای جنبه‌های نظامی، اطلاعاتی و امنیتی بوده است. قطعا این بعد از روابط توسط دولت پیگیری نمی‌شده و توسط سایر نهادها که عهده‌دار این مسائل هستند پیگیری می‌شده. بنابراین گسترش آن را نمی‌توان خیلی به سیاست‌های دولت نسبت داد. نهادهایی در حال حاضر با روسیه در‌خصوص مسائل منطقه‌ای همکاری می‌کنند، نهادهایی مانند نیروی قدس که نقش مهم و مستقیمی در ورود روسیه به سوریه داشتند. بعد از اینکه سردار سلیمانی با پوتین وارد مذاکره شد روس‌ها عملا حاضر شدند که به صورت مستقیم و نظامی وارد بحران سوریه شوند. مدیریت این بخش از رابطه هم به عهده همین نهادهاست. دولت خیلی ورودی به این بخش ندارد. در عین حال ما شاهد رعایت نشدن این وزنه هستیم و بخش همکاری‌های امنیتی که در سطح منطقه بین ایران و روسیه وجود دارد بسیار گسترش پیدا کرده اما بعد دیگری که باید این رابطه و همکاری‌ها را تکمیل کند که همان بعد اقتصادی است، گسترش پیدا نکرده است. این مساله موجب می‌شود که در دراز مدت همین روابط ایران و روسیه هم دچار آسیب شود اگر این موضوع به درستی مدیریت نشود و متوازن پیش نرود ما شاهد شکل‌گیری همکاری‌های راهبردی حتی در بخش نظامی و امنیتی هم در دراز مدت نخواهیم بود. در نهایت در آن بخشی که به دولت مرتبط است یعنی مراودات سیاسی و مسائل اقتصادی، به رغم اینکه شاهد افزایش دیدارها و ملاقات‌های سیاسی بودیم اما نمود آن را نتوانستیم در عرصه اقتصادی مشاهده کنیم و این مسئله ضعف عمده در روابط ایران و روسیه به شمار می‌آید. اینکه این روابط منجر به چه دستاوردهایی شده باید گفت بخشی از این دیدارها، دیدارهای مرسومی بوده که در حاشیه اجلاس‌ها یا کنفرانس‌های منطقه‌ای شکل گرفته و بخشی هم شاید در راستای توسعه مناسبات و روابط بوده اما وقتی سطح روابط اقتصادی ایران و روسیه را در چند سال اخیر و یا حداقل در طول چهار سال دولت روحانی مشاهده کنیم، متوجه می‌شویم که شاهد رشد چندان زیادی نبودیم. همچنان همانند دوره پیش از روحانی روابط تجاری ایران و روسیه نتوانسته به سطح دو میلیارد دلار در سال برسد که رقم بسیار پایینی برای ارتباطات اقتصادی دو کشور ایران و روسیه است. نباید از یاد ببریم که روسیه و‌ترکیه حتی در بحران و تنشی که به واسطه سرنگون کردن جنگنده روسی توسط‌ترک‌ها پیش آمد، معاملات تجاریشان چیزی بیشتر از ۱۵میلیارد دلار بود. بنابراین برای ایران و روسیه که روابط خوبی نسبت به سایر کشورهای منطقه دارند و دیدگاه‌های مشترکی درباره مسائل منطقه و بین‌الملل دارند، این سطح از روابط اقتصادی نمی‌تواند سطح مطلوبی باشد.در این راستا برای افزایش این سطح از مناسبات تجاری، قطعا این دولت‌ها هستند که باید پیش‌گام و پیش‌‌قدم شوند و اگر هم مذاکراتی صورت گرفته باشد که قطعا صورت گرفته است اما هنوز در عرصه اقتصادی نمی‌توانیم نمود عینی آن را ببینیم. درباره پروژه‌هایی که روسیه ممکن است به صورت پیمانکار عمل کند هم باید گفت اغلب توافق‌هایی که صورت می‌گیرد در حد تفاهم‌نامه باقی می‌ماند. در حال حاضر ایران و روسیه بیشترین تفاهم‌نامه را در حوزه صنعت نفت دارند. روس‌ها تمایل زیادی دارند که در صنعت نفت ایران سرمایه‌گذاری کنند. اگر این تفاهم‌ها به سطح اجرایی برسد شاید بتوان گفت روس‌ها به بزرگترین سرمایه‌گذار نفتی در ایران تبدیل می‌شوند اما هیچ کدام از این تفاهم‌نامه‌ها به مرحله اجرایی نمی‌رسد و صرفا در حد تفاهم‌نامه‌ای بین مقامات رسمی و شرکت‌های نفتی دو کشور باقی می‌ماند. از جنبه‌های مختلف می‌توان موانع کار را بررسی کرد. شاید بخشی به دلیل بی‌اعتمادی ناشی از خاطرات منفی ایرانی‌ها نسبت به روس‌ها باشد که تمایلی ندارند خیلی با روس‌ها همکاری کنند. بدبینی تاریخی به روس‌ها به مسائل اقتصادی هم کشیده شده است. بخش دیگر شاید به دلیل غرب‌گرا بودن مدیران ایرانی و داخل ساختار حکومت ایران باشد که تمایلی به همکاری با روس‌ها ندارند و عملا معتقدند که تکنولوژی غربی برتر از روسی است و به هر حال اگر ایران قرار است که با یک کشور خارجی وارد همکاری در چنین حوزه‌هایی شود،ترجیح می‌دهند که با کشورهای غربی وارد این حوزه‌ها شوند. در خود روس‌ها هم چنین اعتقاداتی وجود دارد. آنها هم بی‌اعتمادی تاریخی به ایران دارند. در خصوص تمایلاتی که دولت روحانی نسبت به بهبود رابطه با غرب دارد روس‌ها تصور می‌کنند اگر روابط ایران با غرب بهبود پیدا کند ایران تمایل چندان زیادی به همکاری با روسیه نخواهد داشت و این بهبود رابطه می‌تواند بر روابط ایران و روسیه تاثیر منفی بگذارد. ضمن اینکه در داخل روسیه هم ساختارهای بروکراتیک و مدیرانی وجود دارند که‌ترجیح می‌دهند بیش از اینکه با ایران همکاری داشته باشند، با کشورهای غرب همکاری کنند. در نهایت عوامل و متغیرهای متعددی در روابط ایران و روسیه وجود دارد که مانع از گسترش همکاری‌های اقتصادی می‌شود که تا امروز هم به روابط دو کشور ضربه زده است. مجموعه این عوامل باعث شده به رغم اینکه ملاقات‌های زیادی را در حوزه سیاسی شاهد بودیم اما دستاوردهای خیلی بزرگی را حداقل در حوزه اقتصادی نداشتیم و شاهد پیشرفت‌های بزرگی در بخش‌هایی که دست دولت بوده، نیستیم.
منبع: بهارنیوز
