انتقاد شهردار تهران از رفتار سیاسی دولت
«طی یک‌سال اخیر ۱۰۰کیلومتر مترو احداث کردیم؛ اما تنها به اندازه یک کیلومتر حمایت مالی شده‌ایم. درحالی به مردم وام خرید ۱۰۰هزار خودرو را می‌دهیم که می‌توانیم این مبلغ را برای توسعه خطوط مترو، اتوبوس و بی آر تی در مرکز شهر هزینه کنیم. حتی در همین طرح آلودگی هوا، ما پیشنهاد روشن خود را دادیم و در بند۷ آن که در سال ۹۵ تصویب شد خواستیم کارخانجات خودروسازی به ازای تولید هر خودرو یک اسقاطی داشته باشند. جالب است که ظرف چندهفته این مصوبه حذف شد و ما نفهمیدیم چطور این اتفاق افتاد؛ اما مسلماً این مردم هستند که باید هزینه آن را بپردازند.»
این جملات بخش‌هایی از صحبت‌های محمدباقر قالیباف، شهردار تهران است که روز گذشته در شانزدهمین کنفرانس بین‌المللی مهندسی حمل ونقل و ترافیک مطرح کرد. نکته‌ای که در این صحبت‌ها دیده می‌شود درباره هزینه‌هایی است که بابت ساخت مترو در نظر گرفته شده و علاوه‌بر شهرداری بخش‌های دیگری مانند دولت و وزارتخانه سهمی در آن دارند و در تأمین هزینه‌های ساخت مترو باید سهیم باشند.
به گزارش صبح نو این در حالی است که به گفته شهردار تهران از سوی این بخش‌ها حمایت مالی برای ساخت مترو صورت نگرفته است. در این گزارش به بررسی هزینه‌های ساخت مترو در سال‌های اخیر و بدهی‌های دولت در این بخش می‌پردازیم که می‌توانید در ادامه بخوانید.
از سال ۱۳۸۹، مجلس شورای اسلامی تصویب کرد تا دولت مبلغ ۲/۱ میلیارد دلار از محل صندوق ذخیره ارزی در اختیار متروی تهران قرار دهد تا این پروژه ملی به مراحل پایانی خود برسد و نیاز تهران را به خطوط کامل مترو مرتفع سازد. در حال حاضر شهر تهران با جمعیت ۱۲میلیونی خود تنها ۱٠۶ ایستگاه مترو دارد که مورد استفاده قرار می‌گیرد و در سال‌های اخیر با تجمیع منابع شهری نزدیک به ۱۷٠ کیلومتر احداث شده و در چندماه آینده نیز ۲٠٠ کیلومتر را نیز پشت سر خواهد گذاشت. این توسعه خطوط مترو در حالی است که نه در دولت گذشته و نه در دولت کنونی مبلغ ۲/۱ میلیارد دلار مصوب مجلس محقق نشده است. از سوی دیگر دولت تعهد کرده بود تا قسمتی از وامی که شهرداری از بانک بابت توسعه مترو دریافت کرده بود، تقبل کند؛ اما در زمان تسویه اقساط، دولت این کار را انجام نداد.
این امر باعث گلایه شهردار تهران نیز شد و در مردادماه سال جاری در صحن شورای شهر عنوان کرد: «زمانی که قرار شد از بانک برای مترو وام گرفته شود، دولت متعهد شد که ۵٠ درصد بازپرداخت را بر عهده بگیرد اما زمان تسویه‌حساب که فرا رسید، بانک به ما اعلام کرد که دولت از پرداخت سر باز زده و به همین علت وام مجدد به مترو داده نمی‌شود. اینجا بود که ما دیون دولت در این ارتباط را پرداخت کردیم تا بتوانیم از بانک وام بگیریم.» علاوه‌بر تمامی این بدهی‌ها، وزارتخانه‌های مختلف دولت از گذشته بابت ساخت‌و‌سازهای خود و جرائم کمیسیون ماده ۱٠٠ به شهرداری بدهی‌های کلانی دارند و در اکثر مواقع نیز هیچ اهمیتی به آن و اخطارهای صادر شده نمی‌دهند.
هزینه‌هایی که از سوی دولت هنوز پرداخت نشده
یکی از گلایه‌های شهرداری به دولت در پرداخت نکردن سهم خود در ساخت مترو، تلنبار شدن بدهی‌هایی است که باید از سوی دولت پرداخت شود. در همین زمینه اردیبهشت ماه بود که آقای مهدی چمران، رییس شورای شهر تهران گفت: «دولت قرار بود یک‌سوم هزینه بلیت مترو را پرداخت کند ولی هنوز سهم خود را پرداخت نکرده است.» همچنین آقای مازیار حسینی، ماه بهمن به پرداخت نشدن سهم ۵٠ درصدی دولت در ساخت مترو اشاره کرد و گفت: «در چند سال گذشته در موضوع ساخت مترو دولت هیچ‌گاه سهم ۵٠ درصدی خود را به متروی تهران نداده است. تنها مبالغ ناچیزی در حوزه کمک هزینه بلیت مترو ارائه کرده است. بدین معنی که می‌توان گفت در سه سال گذشته این عدد کاملاً صفر است. مقرر است دولت تأمین فاینانس یک هزار و ۴٠۴ واگن را بر عهده بگیرد. در این صورت تمام بدهی دولت به متروی تهران در قالب تأمین واگن‌ها پرداخت می‌شود.»
پرداخت نشدن این سهم به‌دلیل مشکلات در تأمین اعتبارات
آقای احمد دنیا مالی، رییس کمیسیون عمران و حملونقل شورای شهر تهران تیر ماه سال جاری در یکی از گفت‌و‌گوهایش به این موضوع تاکید کرده بود که پرداخت سهم ۵٠ درصدی دولت به شهرداری توافقی بود بین شهرداری، وزارت کشور و مدیران وقت که می‌تواند این سهم را پرداخت کند یا پرداخت نکند: «از قدیم به‌صورت عمومی، احداث و توسعه شبکه‌های حمل‌و‌نقلی بر عهده دولت بوده اما به جهت اینکه شهرداری در شهر تهران نیز درگیر این موضوع شود یک توافقی بین شهرداری، وزارت کشور و مدیران وقت در گذشته به عمل می‌آید که سهم دولت و شهرداری در بحث ساخت و زیربنای حملونقل به‌صورت ۵٠ به ۵٠ باشد. وقتی که در قانون به دولت اجازه داده شده تا سهم خود را در حملونقل بدهد طبیعی است که می‌تواند این سهم را پرداخت کند یا پرداخت نکند. بنابراین شاید دولت منابعش را می‌بیند و از آنجا که به طور معمول دولت‌ها با کسری بودجه روبرو هستند نیز طبق قانون می‌توانند این سهم را پرداخت نکنند. البته به نظر می‌رسد دولت هم به دنبال این نیست که بگوید چون مجاز هستم، نمی‌دهم و دلیل پرداخت نشدن این سهم به‌دلیل مشکلات در تأمین اعتبارات بوده است. آرزوی مدیریت شهری و شوراهاست که شهرداری‌ها خودکفا شوند و بتوانند درآمد هزینه داشته باشند اما برای اینکه این موضوع محقق شود الزاماتی دارد که فعلاً امکانش برقرار نشده است.»
بخش‌های مالی بین دولت و شهرداری
یک سؤال اساسی که در این میان پیش می‌آید درباره هزینه‌هایی است که بابت ساخت وسیله حملونقل عمومی مانند مترو صرف می‌شود و دولت چه میزان باید بابت آن هزینه می‌کرده.
جعفر تشکری هاشمی، معاون توسعه منابع انسانی شهرداری تهران مرداد ماه امسال به این سؤال اینطور پاسخ داد: «بحث مالی بین شهرداری و دولت شامل چند بخش است که یکی از این موارد موضوع فاینانس است. همان‌طور که گفته شد دولت ایران منابع مالی در خارج از کشور دارد که پروژه‌هایی برای دریافت آن معرفی شده‌اند. حتی در دولت‌های نهم و دهم نیز توانستیم برای خط ۴مترو فاینانس دریافت کنیم و مجوز برای ۳ خط دیگر هم از طرف دولت صادر شد اما بنا به دلایلی بانک‌ها همکاری نکردند و در نهایت به دولت یازدهم منتقل شد. در این دولت به‌دلیل اتمام اعتبار موافقت‌های صادرشده دوباره به نقطه صفر بازگشتیم. تلاش‌های زیادی برای پایداری این فاینانس انجام شد. از جمله اینکه با بانک‌ها به توافق رسیدیم تا مطالبات قدیمی را که مربوط به چند دهه بود پرداخت کنیم و رابطه با بانک‌ها را اصلاح کردیم. مورد دوم، پذیرش عاملیت فاینانس بود که بانک‌هایی را شناسایی کردیم که عاملیت را پذیرفتند اما زمانی که سراغ مجوز رفتیم گفتند مجوز از درجه اعتبار ساقط شده است.»
هر کیلومتر ساخت مترو چند؟
اما هزینه‌ای را که برای ساخت هر کیلومتر از مترو صرف می‌شود تشکری هاشمی اینطور توضیح می‌دهد: «یک ایستگاه مترو به‌طور متوسط ۵٠ تا ۶٠ میلیارد تومان هزینه دارد. تملک زمین و ساخت ۲٠هزار متر مربع زیربنا را در نظر بگیرید که در عمق زمین ساخته می‌شود. ساخت این سازه در اعماق زمین با آپارتمان‌سازی قابل مقایسه نیست؛ اما باز هم اگر با هزینه ساخت متری ۲میلیون تومان محاسبه کنیم رقم همین می‌شود. ساخت هر کیلومتر تونل با احتساب تملک زمین و نصب هواکش‌ها ۳٠میلیارد تومان هزینه دارد. هر رام قطار ۷واگنه حدود ۳۵میلیارد تومان قیمت دارد و حدود ۲٠میلیارد تومان هم تجهیزات ثابت لازم داریم که سرجمع ساخت هر کیلومتر مترو به ۱۳۵میلیارد تومان بودجه نیاز دارد. بنابراین اگر قرار باشد سالی ۲٠کیلومتر مترو بسازیم باید ۲ هزار و ۷٠٠میلیارد تومان بودجه در اختیار داشته باشیم که نیمی از آن سهم دولت است اما زمانی که این سهم به ۹٠میلیارد تومان تنزل پیدا می‌کند می‌توان درک کرد که تکمیل مترو به تنهایی چقدر سخت است.»
منبع: الف