فیلم «زادبوم»؛ ذوق و طراوت جوانی «عزت الله انتظامی»

 

داودی تعریف می کند او چگونه نقش را حلاجی می کرده و روی فیلمنامه نکته می نوشته تا بتواند ابتدا خودش آن را باور کند. و می گوید با چه دقت و وسواسی بازی می کرده که گویی اولین بار است جلوی دوربین آمده. با ابوالحسن داودی درباره برخی مسائل فرامتن هم پرسیدم؛ «زادبوم» اگر به موقع اکران می شد، حرفش بهتر به گوش می رسید چرا که ارجاعات آن در طول زمان کمرنگ شده. با این حال می توان فیلم را دید. با قصه اش سرگرم شد و درباره مسائل مطرح شده در آن اندیشه کرد.

برای من همیشه مرحله انتخاب بازیگر (کستینگ) مرحله بسیار مهمی بوده؛ اینقدر اهمیت داشته که وقتی کستینگ به خوبی انجام شده نفس راحتی کشیده ام. برای اینکه احساس کرده ام بیش از نیمی از کار را پیش برده ام چون اعتقاد دارم اگر اشتباهی در چیدمان بازیگران صورت بگیرد، دیگر هیچ جور نمی شود آن را جبران کرد و در نهایت تاثیر منفی خودش را می گذارد. در مقابل اگر چیدمان درست اتفاق بیفتد، بخش عمده ای از فیلم انگار انجام شده است.

ایشان همان وسواس و دقتی که همواره در زندگی شخصی و حرفه ای داشته اند در «زادبوم» هم داشت. آقای انتظامی در تمام لحظات مثل یک دانشجوی مشتاق بازیگری بود. یعنی حسی که داشت، ارتباطی که با منِ کارگردان برقرار می کرد و نگرانی هایش برای اینکه آیا نقشش درست انجام شده و برداشت ها درست است، ورای این بود که ما فکر کنیم با یک استاد طرفیم؛ او حس و حال یک بازیگر اول را داشت که انگار اولین نقش زندگی اش را بازی می کند. این برای من بسیار مهم بود چون احساس می کردم با کسی طرفم که حتی در سن بالای هشتاد سالگی اهمیت بازیگری برایش علی السویه نشده و همچنان نسبت به آن اشتیاق دارد و برای نتیجه اش نگران است و سعی می کند تا جایی که می تواند کیفیت کار خود را بالا ببرد.

غیر از فیلم خودتان، اگر بخواهید انتخاب کنید، کدامیک از نقش های عزت الله انتظامی بیشتر به دل تان نشسته؟

نه هرگز. مقصر اصلی کسانی هستند که جریان را بزرگ کردند. آزردگی هایی که ممکن است در طول زمان به وجود بیاید مسائل شخصی است. اما چرا این دلخوری بروز کرده؟ من فکر می کنم به دلیل خصلتی است که در آقای مشایخی سراغ دارم. ایشان انسان بسیار مهربانی است و دل کوچکی دارد. زمانی که مدیر خانه سینما بودم بارها این نوع رفتار یک باره ایشان در مسائل صنفی را مشاهده کردم ولی چون می دانم پشت آن کمترین نظر بدی وجود ندارد، خیلی این ها را جدی نمی گیرم.

به نظرم «زادبوم» قربانی شرایطی شد که هم کم شانسی در آن دخیل است و هم کم توجهی کسانی که باید به آن توجه لازم می کردند و نکردند. و از جمله گرفتاری خودم برای ساخت «هزارپا» که نمی رسیدم به مسائل مربوط به اکران سر و سامان دهم و «زادبوم» به نوعی سوخت و از پتانسیل آن استفاده نشد. حتی بسیاری از تماشاگران بالقوه در هفته های اول متوجه نشدند فیلم روی اکران است. یک واقعیت هم هست که نمی شود از آن گذشت؛ یک فیلم به نان تازه ای می ماند که اگر چند ساعت از آن بگذرد خوردنش مزه اولیه را ندارد.

درباره کار فرهنگی شاید این مثال به طور صد در صد مصداق نداشته باشد اما به هر حال یک کار فرهنگی هم که برای یک دوره ساخته شده و تعابیر و اشارات و ویژگی های آن دوره را در نظر گرفته، اگر بعد از هشت سال به نمایش دربیاید، لطفی که باید ندارد و ارتباط تماشاگر اگر نگویم قطع می شود حتما کمرنگ است.

«زادبوم» را با نگاهی میهن پرستانه ساختیم و بیشتر از اینکه به چشم فیلمی سینمایی به آن نگاه کنم، در راستای پروژه ای ملی آن را دیدم و همه تلاش خود را کردم تا حرفی که به آن اعتقاد داشتم را در قالب فیلمی سینمایی دربیاورم. حقیقتش سال های زیادی بود که دوست داشتم فیلمی درباره وطن بسازم که مفهوم اصلی داستانش، عشق به سرزمین مادری باشد و به دور از هرگونه شووینیسم سعی کردم در فیلم خود معنای واقعی و درست علاقه مندی به وطن را نشان دهم. از طرفی سال ها بود که فرار مغزها از ایران اذیتم می کرد که چرا خیلی راحت ثروت های واقعی این کشور به دلیل معضلات در حال از دست رفتن است. مغزهای پربار جوانان ما خیلی راحت از این کشور خارج شده و در اختیار دیگران قرار می گیرند و متاسفانه مسئولان هیچ کاری انجام نمی دهند و هیچ کس نیست که به این مسئله فکر کند.

هیچ وقت علت توقیف به شما اعلام نشد؟

بازی عزت الله انتظامی در «زادبوم» از چند جنبه حائز اهمیت و واجد تحسین است. اولا فراموش نکنیم او در سن ۸۴ سالگی جلوی دوربین رفته و این فیلم را بازی کرده است. او اما با قدرت و صلابت نقش را اجرا می کند و چیزی کم نمی گذارد. همان طور که ابوالحسن داودی می گوید، عزت الله انتظامی چه در مرحله فیلمنامه و چه هنگامی که جلوی دوربین می رفته وسواس فراوان داشته و می خواسته تصویری باورپذیر از نقش ارائه می دهد.

او نقش پدربزرگ خانواده را برعهده دارد و حالا گرفتار چالش زمان های از دست رفته است. فصل مواجهه او با نوه (بهرام رادان) در کشور آلمان و روی عرشه کشتی، پر است از حرف و نکته درباره مهاجرت و جلای وطن و دورافتادن از اصل خویش. عزت الله انتظامی این مفهوم را نه فقط در کلام که در تک تک اجزای چهره به باور مخاطب می نشاند. پیرمردی است جدی، گاهی تلخ اما در عین حال باطراوت. جمع این خصوصیات کاراکتر او را خواستنی می کند و نقشی بر نقش های موفق پیشین او افزوده است. به جمع این ها دیالوگ های که عزت الله انتظامی به زبان آلمانی بیان می کند را هم بیفزایید.

حتما می دانید او به دلیل حضور در آلمان، زبان این کشور را بلد است و در فیلم «زادبوم» به اقتضای نقش از آن استفاده کرده و عاملی بر جذابیت بیشتر نقش شده. از قضا بازی عزت الله انتظام به مذاق مخاطبان سینمارو هم خوش آمده و غالبا از آن تعریف کرده اند. کامنت هایی که در سایت سینماتیکت و سلام سینما به اشتراک گذاشته شده، موید این نکته است. مثلا یکی از کاربران که فیلم را دوست نداشته از بازی او تعریف کرده: «خالی از لطف نبود دیدن بازی بهرام رادان و آقای انتظامی که آلمانی حرف می زدن.»

منبع: برترینها