داشتن تمرکز یکی از مهم ترین پایه های یادگیری است. متاسفانه تعداد زیادی از دانش آموزان به علت داشتن عدم تمرکز سر کلاس قادر به یادگیری نیستند و همین امر موجب عقب افتادن از درس ها و افت تحصیلی در دانش آموز می شود که تاثیرات مخربی را در آینده فرزند شما خواهد داشت. در ادامه مطلب شما را با چگونگی افزایش تمرکز در دانش آموزان آشنا خواهیم کرد. با دکتر سلام همراه باشید.
احتمال دارد که معلم فرزندتان به شما اطلاع دهد که وی در کلاس تمرکز ندارد، شاید هم خود شما، متوجه این امر شده اید. نگران نشوید چرا که با دانستن برخی از علت های عدم تمرکز دانش آموز سر کلاس، می توان این مشکل را به راحتی حل کرد. بیشتر دانش آموزان با آن که با دقت و تمرکز سر کلاس درس حاضر می شوند، اما در موقع تدریس معلم پس از چند دقیقه حواسشان کاملاً پرت می شود و زمانی هم که به خود می آیند چند دقیقه ای از وقت کلاس گذشته است، درحالی که آنها ذهن خود را با افکار پراکنده مشغول کرده بودند.
حتماً شما هم دانش آ موزانی را دیده اید که فقط سر کلاس به درس گوش فرا می دهند و در خانه بسیار کم مطالعه می کنند. برعکس آن ها کسانی هم هستند که ساعت ها در منزل مطالعه می کنند ولی همواره از نمره کم خود می نالند. بنابراین می بینیم که زمان مطالعه مهم نیست بلکه زمان مطالعه مفید و تمرکزی که برآن دارند اهمیت دارد.
عوامل اصلی در بی دقتی دانش آموزان
برای جلوگیری از حواس پرتی و عدم تمرکز دانش آموزان لازم است تا ابتدا عوامل ایجاد حواس پرتی شناخته و در صورت امکان با آنها مقابله کرد و یا اثرشان را کم رنگ تر نمود. عوامل ذهنی و محیطی مختلفی در این زمینه دخیل هستند که سعی در بررسی هرچه بهتر آنها داریم.
۱- حواسپرتی درونی و ذهنی ، مانند:
- مشغله ذهنی دانش آموز ، شامل مواردی از قبیل : درد ، رنج ، غم و غصّه
- اضطراب و نگرانی دانش آموز
- گرسنگی و تشنگی
- ترس ، خشم و شادی
- بیماریهای گوناگون
- بی علاقگی به موضوع درسی
- فشارهای روانی
- ناراحتیهای جسمی و روحی مادر در قبل، هنگام و بعد از زایمان ( که تأثیر مستقیمی بر دقت فرزند دارد.)
۲- بی دقتی و حواس پرتی بیرونی و محیطی ، مانند:
سردی و گرمی هوای کلاس درس
نور شدید و نور ضعیف
صداهای ناهنجار و گیج کننده
روشن بودن رسانه های صوتی و تصویری و …
۳- گاهی برخی حوادث و اتفاقات ، فضای روانی فرد را دچار اختلال میکند ، مانند:
در برخی موارد، دانشآموز احساس میکند نیاز ندارد یک موضوع خاص را یاد بگیرد و همین، باعث عدم تمرکز او نسبت به آن موضوع
میشود.
کمبود محبّت و نشاط در خانواده
احساس نا امنی
توقعات بیش از ظرفیت کودک
مقایسه کودک و نوجوان با سایر همسالان خود
برای تقویت تمرکز فرزندتان از این روش ها استفاده کنید
کاهش و کنترل اشتعالات فکری و عملی
یکی از راه های مقابله با این مسئله، تقسیم کردن اشتغالات به دو مقوله ضروری و غیر ضروری یا دارای اولویت اول و دوم است تا انسان با یک برنامه ریزی حساب شده و دقیق، به آن چه اولویت بیشتری دارد، توجه نموده، دایره مشغولیات را فقط به همان مقوله اختصاص دهد و محدود کند و از صرف فکر و اندیشه خود در مسائل تفننی و روزمره دیگر که جنبه ثانوی دارد، خودداری کند. با این روش، می توان پراکندگی ذهنی را کاهش داد؛ زیرا هر اندازه تنوع و تعدد افکار بیشتر باشد، از تعمق، دقت و تمرکز فکر در آن باره کاسته می شود و هر قدر تعداد موضوع ها و مسائلی که به آنها می اندیشیم، کمتر و محدودتر باشد، بر عمق و غنای فکر در آن زمینه افزوده خواهد شد.
تمرین و تداوم
همان طور که بیان شد، تمرکز فکر، یک توانایی ذهنی و روحی است که جنبه اکتسابی دارد و در هر امر اکتسابی، تمرین و تکرار و استمرار بخشیدن به آن، شرط اساسی دست یابی به هدف است. برای تمرکز فکر نیز تمرین و ممارست، ضروری است. تمرین در این زمینه، این گونه است که باید در ابتدا کلمه دل خواهی مثلاً «دوستی» را در نظر گرفته و آن را روی یک برگه یادداشت بنویسید و با قرار دادن ساعتی در مقابل خود، به مدت یک دقیقه، سعی کنید فقط و فقط به این واژه بیندیشید و از نفوذ افکار نامربوط و مزاحم در حوزه فعالیت ذهن خود پرهیز کنید.
رهاسازی عضلانی
یکی از شیوه های مؤثر و عملی در تمرکز فکر، استفاده از فن رهاسازی عضلانی است. در این روش، فرد در محلی آرام و در صورت امکان، بر روی صندلی راحتی می نشیند و سعی می کند به تدریج عضلات بدن را از حالت انقباض به انبساط برساند؛ به این ترتیب که ابتدا از عضلات دست و انگشتان شروع کرده، آنها را ابتدا منقبض نموده، سپس شل و آزاد می کند و آن چنان در انبساط بخشیدن به آنها تلاش می کند که گویی آنها جزء بدن او نیستند و سنگینی ندارند. همین عمل را برای دست دیگر و پاها و قسمت های میانی بدن نیز انجام می دهد تا جایی که تمام عضلات بدن، به رهاسازی کامل برسد. در این صورت، متوجه روح و روان خود می شود.
تنها بودن با خویشتن
برای خودتان وقت بگذارید! یکی از علل اصلی عدم تمرکز وجود مشغله های ذهنی است؛ این که فکر کنید چون سن فرزندتان کم است پس طبیعتا نباید مشغله ذهنی هم داشته باشد تصوری کاملا اشتباه است؛ کودک در سنین پائین مشغله های متناسب با سن خود را دارد؛ البته انجام این عمل در هر سنی برای افزایش تمرکز توصیه می شود. این کار، علاوه بر تأثیر اخلاقی، تمرینی برای تمرکز فکر است.
تمرین تصویر ذهنی
نگه داشتن تصاویر ذهنی دل خواه، توانایی تمرکز را به نحو چشم گیری افزایش می دهد. امتیاز این روش، آن است که فرد در همه احوال می تواند به آن بپردازد و بدون هیچ گونه زمینه یا مقدماتی و در هر شرایط و موقعیتی، از این روش استفاده کند. کافی است فرد هر روز چند نوبت و به مدت چند دقیقه، به تصاویر دل خواه خود، تمرکز نماید تا اثرات آن را مشاهده و تجربه کند و به این صورت، تمرین تصویر ذهنی را به اجرا گذارد.
خوب شنیدن
اریک فروم، رابطه خوب شنیدن و تمرکز فکر را این گونه بیان می دارد: «اساس تمرکز حواس، در مناسبات افراد، این است که شخص بتواند به سخنان دیگران گوش بدهد. بیشتر مردم به دیگران گوش می دهند؛ حتی آنها را نصیحت می کنند؛ بدون این که واقعاً به آنها گوش داده باشند. آنان نه سخنان دیگران را جدی می انگارند و نه جواب خود را. به طور کلی، گفت وگو، آنها را خسته می کند. آنان گرفتار این پندارند که اگر با تمرکز کامل گوش دهند، به مراتب بیشتر خسته می شوند و حال آن که عکس این درست است. هر نوع فعالیتی که با تمرکز انجام شود، انسان را بیدارتر می کند».
چند نکته تکمیلی برای معلمان
۱- از دانشآموز بخواهید تصاویر ناقص را کامل کند.
۲- به دانشآموز دو تصویر مشابه (که فقط در برخی جزییات با هم متفاوت هستند) نشان دهید و از او بخواهید تفاوت آنها را بگوید.
۳- از دانشآموز بخواهید با استفاده از نقشه، محل‌هایی را که از او می‌پرسید، به شما نشان دهد.
۴- از دانشآموز بخواهید جملات ناقص را به دلخواه خود کامل کند. مثال: من دیروز … .
۵- بریدن شکل‌های مختلف و چسباندن تصاویر توسّط دانشآموز
۶- چند وسیله‌ی کمک آموزشی و … را به کلاس بیاورید و به دانش‌آموزان نشان دهید؛ سپس از دانش‌آموزی که بی‌دقّت است، بخواهید تا چشمانش را ببندد و اشیاء را لمس کند و نام اشیاء را به شما بگوید.
۷- افزایش دقّت و تمرکز با گوش دادن به صداهای مختلف و یادداشت کردن آنها توسّط معلّم روی تابلو
۸- استفاده از مجموعه‌ی «بشنو و پیدا کن» جهت تقویت حافظه‌ی شنیداری، افزایش دقّت
۹- دانش آموزانی را که دامنه ی توجه کم تری داشته و بیش تر حواسشان پرت می شود. در جلوی کلاس بنشانید، تا از طریق ارتباط کلامی و غیر کلامی بیش تر با آن ها، کم تر حواسشان پرت شود.
۱۰- خبرهای ناراحت کننده و هیجان آور را همیشه در پایان ساعات کلاس به اطلاع دانش آموزان برسانید.
در این باره بیشتر بخوانید: افزایش حافظه و تمرکز در کودکان
هرگونه کپی برداری با ذکر نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است.
منبع: دکتر سلام
