امروزه در بسیاری از کشور های جهان شاهد مجموعه های فرهنگی هستیم که هویت ملی و فرهنگی خود را در قالب یک ساختمان که نماد آن کشور نیز هست به بازدیدکنندگان خود نشان می دهد . طراحی مرکز فرهنگی حیدر علی اف یکی از نمادهای بسیار زیبا در جمهوری آذربایجان ، شهر باکو محسوب میگردد و طراحی این ساختمان توسط معمار فقید “زاها حدید” صورت گرفته است. در این بخش قصد داریم نگاهی عمیق تر به طراحی معماری و داخلی این مرکز فرهنگی هنری در شهر باکو بیندازیم .
معمار: زاها حدید
محل احداث: باکو، جمهوری آذربایجان
طراحان: زاها حدید، پاتریک شوماخر
طراح پروژه و معمار: سافت کایا بکیروگلو
کارفرما: جمهوری آذربایجان
متراژ زمین : ۱۰۱۸۰۱.۰ متر مربع
سال تکمیل پروژه: ۲۰۱۳
عکاسان: ایوان بان، هوفتن کرو، هلن بینه
تولید کنندگان: لیندنر، پنترون
“سبه” عنوان بخشی از اتحاد جماهیر شوروی سابق، شهرسازی و معماری باکو، پایتخت آذربایجان، واقع در سواحل غربی دریای خزر، به شدت تحت تاثیر برنامه ریزی های آن دوران قرار گرفته بود . از زمان استقلال خود در سال ۱۹۹۱، جمهوری آذربایجان نوسازی و توسعه ی زیرساخت های معماری شهر باکو را آغاز نموده و بخش باستانی شوروی سابق را از آن جدا کرده است .
گروه معماری زاها حدید به عنوان معماران طراحی مرکز حیدر علی اف در نظر گرفته شده و در سال ۲۰۰۷ به رقابت با دیگر گروه های معماری پرداخته اند. این مرکز به عنوان یکی از بهترین ساختمان های اولیه برای برنامه های فرهنگی کشور آذربایجان منصوب شده است. طراحی این مرکز به گونه ای صورت گرفته است که می تواند نمادی از فرهنگ آذری و خوش بینی ملت، نسبت به آینده را نشان دهد .
مفهوم طراحی
طراحی مرکز حیدر علی اف ارتباط مستمر و سیالی را بین میدان اطراف آن و بخش داخلی ساختمان بوجود آورده است. میدان به بخشی گفته می شود که به تمام بافت های شهری باکو دسترسی دارد. از این بخش برای برگزاری جشن های آذری معاصر و سنتی استفاده می شود. حجم های استادانه مانند اشکال موج دار، شکاف ها، چین ها، و خمیدگی های موجود این میدان را به یک چشم انداز معماری شگرف در باکو تبدیل کرده است. از این مکان برای انجام توابعی مانند خوش آمدگویی، استقبال، و هدایت بازدید کنندگان به سطوح مختلف داخلی استفاده می شود. در راستای تحقق این امر، این ساختمان به چشم اندازی از معماری شهری در میدان، زمین، و بخش داخلی و خارجی تبدیل شده است .
برای این منطقه، سیالیت در معماری چیز چندان جدیدی نیست. در معماری اسلامی ردیف ها، شبکه ها، و یا دنباله ای از ستون ها به مانند درختانی عمل نموده اند که فضایی غیر سلسله مراتبی را ایجاد خواهند نمود. الگوهای خوشنویسی و زینتی نیز به طور مداوم از فرش به دیوار، دیوار به سقف، سقف تا گنبد کشیده شده اند. این دسته از ویژگی ها تمایز خاصی را بین عناصر و اشکال معماری بوجود آورده اند. هدف از انجام این کار درک تاریخ معماری در نظر گرفته شده است. به عبارت دیگر، تقلید و یا پایبندی محدود به پیکرنگاری گذشته مد نظر نبوده و تنها فهم عمیق تر از آثار گذشته و تفسیر پایدار و محکم از آن ها مورد هدف است. در پاسخ به توپوگرافی خالص، این پروژه چشم انداز دقیقی از ایجاد اتصالات و مسیرهای جایگزین بین میدان عمومی، ساختمان، و پارکینگ زیرزمینی را معرفی کرده است. این راه حل از حفاری ها و محل های دفن زباله ی اضافی جلوگیری نموده و ضررهای اولیه را به ویژگی های کلیدی طرح تبدیل نموده است.
هندسه، ساختار، مادیت
پوسته ی ساختمان یکی از مهم ترین عناصری است که این پروژه ی معماری را به چالش کشیده است. دستیابی به یک سطح صاف و همگن به طیف گسترده ای از توابع مختلف، ساخت و ساز، و سیستم های فنی نیازمند است تا بتواند پوسته ی ساختمان را به صورت یکپارچه در آورد. برای مراقبت و ارتباطات مداوم از این پیچیدگی ها از محاسبات پیشرفته ای استفاده شده است.
در ساخت مرکز حیدر علی اف از یک ساختار بتنی و یک قاب فضایی فوق العاده استفاده شده است. به منظور دستیابی به یک فضای آزاد و بزرگ، عناصر ساختار عمودی توسط پوشش ها و دیوارهای پرده ای جذب شده اند. هندسه ی به کار رفته در این بنا از ساختارهای غیر متعارفی (مانند ستون های منحنی شکل) تشکیل شده است که می تواند نقض بسزایی را دستیابی به پوشش معکوس سطح زمین به غرب و شرق ساختمان ایفا نماید.
قاب فضایی این بنا با ایجاد ساختاری جدید ، زمان ساخت این پروژه را به طرز چشمگیری کاهش داده است. این در حالی است که زیر سازی ساختمان به عنوان سمبلی از یک رابطه ی انعطاف پذیر بین شبکه ی سفت و سخت از قاب فضایی و درزهای موجود در روکش فلزی نمای خارجی در نظر گرفته شده است. به نظر می رسد که این ارتباط از یک فرآیند منطقی و پیچیده ی هندسی و با استفاده زیبایی شناسی نشئت گرفته است. در این پروژه، بتن مسطح به الیاف شیشه (GFRC) و فیبرهای پلی استری تقویت شده (GFRP) به عنوان مواد روکش ایده آل انتخاب شده اند، زیرا آن ها می توانند انعطاف پذیری قدرتمندی را طراحی ساختمان فراهم آورده و در موقعیت های مختلف اعم از میدان، مناطق انتقالی، و پوشش ها ، عملکرد بسیار متفاوتی را از خود نشان دهند.
در این ترکیب معماری، اگر سطح موزیکال باشد، درز بین پانل ها به صورت ریتمیک در خواهد آمد. برای ایجاد پانل های منطقی و حفظ تداوم در سراسر ساختمان مطالعات بسیاری پیرامون هندسه و نقش آن در معماری صورت گرفته است. این درزها درک بیشتری از مقیاس پروژه را ترویج داده اند. آن ها بر تحول مستمر و حرکت ضمنی از هندسه تاکید نموده و یک راه حل عملی برای مسائل ساخت و ساز مانند تولید، حمل و نقل، و مونتاژ را ارائه نموده اند؛ از طرفی دیگر، ارائه ی پاسخ برای سوالات فنی مانند علت انحراف، بارهای خارجی، تغییر دما، فعالیت های لرزه ای و وزش باد از دیگر نتایج ذکر شده برای این امر است.
برای تاکید بر ارتباط مداوم بین ساختمان بیرونی و داخلی، طراحی روشنایی مرکز حیدر علی اف بسیار با دقت در نظر گرفته شده است. استراتژی طراحی روشنایی در طول روز و شب متفاوت خواهد بود. در طول روز، ساختمان منعکس کننده ی نوری است که به طور مداوم ظاهر این مرکز را با توجه به زمان روز و چشم انداز آن تغییر می دهد. استفاده از شیشه های نیم بازتابنده می تواند حس کنجکاوی انسان را تحریک نموده و نمای محوی از داخل ساختمان را نشان دهد. در طول شب، این ویژگی تغییر موضع داده و با انعکاس نور از داخل بر روی سطوح خارجی همراه شده است. در راستای تحقق این امر، میزان سیالیت بین قسمت داخلی و خارجی ساختمان حفظ خواهد شد .
مانند تمام کارهای قبلی، طراحی مرکز حیدر علی اف از تحقیقات و پژوهش های توپوگرافی تغییر نموده و به سمت نقش مرکز در چشم انداز فرهنگی گسترش یافته است. با به کارگیری این روابط، طراحی پروژه در این زمینه جاسازی شده و امکانات فرهنگی زیادی را برای آینده ی کشور آشکار کرده است.
منبع: برترینها
