همه ما به‌صورت روزانه با مطالب مختلفی درباره راهکارهای کسب سلامتی و جلوگیری از ابتلا به بیماریها و درمان مواجه می‌شویم که بخشی از این راهکارها در حوزه پیشگیری قابل دسته‌بندی است.
اما اصولاً یک نگاه کاملاً متفاوت بین اکثر آموزه‌های طب سنتی و طب نوین در دو حوزه کلان «پیشگیری» و «درمان» وجود دارد به‌گونه‌ای که برخی از دستورات و توصیه‌های طب سنتی برای پیشگیری از بیماریها در تضاد با آموزه‌ها و دستورات طب نوین است.
در تأیید این مطلب می‌توان به شواهد و مثالهای عینی متعددی اشاره کرد که امروز به‌عنوان توصیه‌ها و دستورات عمومی «پیشگیری» در دو حوزه طب نوین و طب سنتی ایرانی ــ اسلامی بین مردم کشورمان شناخته شده است؛ مثلاً در آموزه‌های طب سنتی، روغنهای حیوانی مانند روغن زرد (کرمانشاهی) یا دنبه برای سلامتی انسان مفید و لازم عنوان شده است اما بر اساس توصیه‌های طب نوین، باید از مصرف روغنهای حیوانی به‌شدت پرهیز کرد و به‌جای آن از روغنهای نباتی و گیاهی مانند روغنهای مایع موجود در بازار استفاده کرد.
مصرف آب زیاد (روزی ۸ لیوان) به‌عنوان یکی از رموز سلامتی انسان در حوزه طب مولکولی توصیه شده اما مصرف آب زیاد در طب سنتی به‌عنوان یک از زمینه‌های ابتلای بدن به انواع بیماریها ذکر شده است؛ مصرف ماهی به‌صورت هفتگی در ۲ یا ۳ وعده غذایی در حوزه طب نوین بسیار مفید عنوان شده اما زیاده‌روی در مصرف ماهی به‌ویژه در افراد سردمزاج (بلغمی و سوداوی) در آموزه‌های طب سنتی به‌شدت نهی شده است.
مصرف نمک (نمک تصفیه‌شده یددار) در نگاه طب نوین یکی از دلایل اصلی فشار خون و ابتلا به بیماریهای قلبی ــ عروقی عنوان میشود و لزوم پرهیز از مصرف نمک به همه گوشزد میشود اما در حوزه طب سنتی، کنار اینکه نمک تصفیه‌شده یددار را به‌عنوان نمک طعام به رسمیت نمی‌شناسد (چرا که این نمک صرفاً حاوی دو عنصر سدیم و پتاسیم است و سایر عناصر مفید آن نظیر منگنز، مس، روی، سلیس و … آن گرفته شده است) بلکه مصرف نمک طعام طبیعی را برای سلامتی مفید می‌داند و مصرف این نوع نمک در ابتدا و انتهای غذا را باعث مصونیت از ابتلا به ۷۰ نوع بیماری مختلف قلمداد می‌کند.
در موارد دیگری مانند مصرف شیر و لبنیات، مصرف گوشتهای قرمز، مصرف گوشت مرغ و … نیز می‌توان به شواهد و مثالهای مختلفی در تفاوت این دو دیدگاه اشاره داشت.
اما یکی از موضوعاتی که طب سنتی ایرانی ــ اسلامی نگاهی متفاوت با طب نوین دارد، مسئله «گرسنگی» است به‌گونه‌ای که در بسیاری از آموزه‌های طب سنتی و طب اسلامی از تحمل گرسنگی به‌عنوان راهکاری بسیار نافع و اصولی در پیشگیری از ابتلا به امراض و بیماریهای مختلف یاد میشود اما چندان اثری از این باور و راهکار در آموزه‌ها و توصیه‌های طب نوین یافت نمی‌شود.
از آنجایی که بخش قابل توجهی از داشته‌های حکمای طب سنتی برگرفته از آموزه‌های اسلامی و بر اساس احادیث صحیح‌السند نقل‌شدهِ از پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار بوده است لذا بسیاری از حکمای ایرانی در طول قرون گذشته، نگاه ویژه‌ای به مسئله «جوع یا گرسنگی» در حوزه پیشگیری از امراض و کسب سلامتی بدن داشته‌اند چرا که در منابع روایی حوزه طب، احادیث زیادی درباره فواید و آثار شگرف گرسنگی برای بدن انسان ذکر شده است تا جایی که در حدیثی آمده «هیچ بیماری‌ای با گرسنگی جمع نمی‌شود».
در ادامه به بررسی برخی از احادیثی می‌پردازیم که به مسئله گرسنگی، اثرات مخرب پرخوری و آثار مثبت گرسنگی بر صحت و سلامت جسم و روح انسان اشاره دارد:
پیامبر اکرم(ص) فرمودند: أَفْضَلُکُمْ مَنْزِلَهً عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَى أَطْوَلُکُمْ جُوعاً وَ تَفَکُّراً وَ أَبْغَضُکُمْ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى کُلُّ نَئُومٍ وَ أَکُولٍ وَ شَرُوب؛ بلند‌پایه‌ترین شما نزد خداوند متعال کسى است که مدتهاى طولانی‌ترى «گرسنگى» بکشد و به تفکّر بپردازد و منفورترین شما نزد خداوند متعال هر آن کسى است، که پرخواب و پرخور و پرنوش باشد. (تنبیه الخواطر ج۱، ص۱۰۰)
و پیامبر اکرم در حدیث دیگری فرمودند: طُوبَى لِمَنْ طَوَى وَ جَاعَ أُولَئِکَ الَّذِینَ یَشْبَعُونَ یَوْمَ الْقِیَامَه؛ خوشا به حال آنان که شکم، تهى می‌دارند و گرسنگى می‌کشند، آنان کسانى‌اند که در روز قیامت، سیر مى‌شوند. (الجعفریّات ص۱۶۵)
إِنَّ أَهْلَ الْجُوعِ فِی الدُّنْیَا هُمْ أَهْلُ الشِّبَعِ فِی الْآخِرَهِ وَ إِنَّ أَبْغَضَ النَّاسِ إِلَى اللَّهِ الْمُتَّخِمُونَ الْمِلَاء؛ همدمانِ گرسنگى در این سراى، همدمانِ سیرى در سراى دیگرند و منفورترینِ مردم نزد خداوند، پُرخوران آکندهشکم هستند. (تنبیه‌الخواطر ج۱، ص۱۰۲)
کبر مقتا عند اللَّه الأکل من غیرجوع و النّوم من غیرسهر و الضّحک من غیرعجب؛ خوردن بىگرسنگى و خواب بدون خستگى و خنده بىشگفت نزد خدا به‌سختى منفور است. (نهج‌الفصاحه ص۶۰۴، ح۲۱۱۹)
همچنین امام علی(ع) فرموده‌اند: تا گرسنه نشده‌ای غذا نخور. (بحار‌الانوار ج۵۹ ص۲۶۷)
امام هادی(ع) نیز در حدیثی فرمودند: گرسنگی بر خوشمزه بودن غذا می‌افزاید. (بحار ج۴ ص۳۶۹)
امام على(ع) در بیانی دیگر می‌فرمایند: از پرخورى بپرهیز که هر کس پایبند آن شود، بیماری‌هایش زیاد مى‌شود. (غرر الحکم ح ۲۶۳۹) همچنین آن حضرت در حدیث دیگری فرمود: همیشه سیر بودن عامل انواع درد‌ها است. (غرر الحکم ح۱۳۶۳)
پیامبر اکرم فرمود: پرخورى نکنید که نور معرفت در دلهاى شما خاموش مى‌شود. (مکارم الاخلاق ص۱۰۲۶)
امروزه بر اساس مشاهدات میدانی در مراکز درمانی و بیمارستانی کشور نیز به‌راحتی می‌توان ردپای «پرخوری» را در بسیاری از بیماریهای جامعه خودمان بیابیم؛ اینکه بسیاری از بیماران امروز، نسبتی با تحمل گرسنگی در زندگی روزمره خود نداشته‌اند و نه‌تنها در طول روز لااقل برای ساعاتی سعی در تحمل گرسنگی نداشته‌اند بلکه در بسیاری از موارد، عادت خوردن پیش از گرسنگی واقعی تبدیل به امری روزمره و عادی برای بسیاری از مردم کشورمان شده است.
شاید اگر در شرایط امروز جامعه که با انبوهی از بیماریها مواجه هستیم، صرفاً همین آموزه «تحمل گرسنگی» و کم‌خوری در طول روز که مورد تأیید حکمای طب سنتی کشورمان و مورد سفارش و تأکید پیشوایان دینی و ائمه اطهار(ع) بوده است، عمل می‌شد، امروز دیگر شاهد بسیاری از امراض و بیماریها نبودیم.
اساتید طب سنتی کشورمان درباره رعایت این اصل سلامتی توصیه می‌کنند افرادی که منعی برای تحمل گرسنگی ندارند، روزانه لااقل چند ساعت، گرسنگی را تحمل کنند؛ بدن در این مدت، ضمن تلاش برای دفع و پالایش مواد زائد و سموم جمع شده در خود، تلاش می‌کند از مواد انباشت شده در بدن استفاده می‌کند و همین امر منجر به افزایش سطح سلامت افراد میشود؛ در واقع می‌توان گفت «تحمل گرسنگی و کم‌خوری» به‌نوعی اسم رمز حیاتی و کلیدی سلامتی و پیشگیری برای جامعه امروز ما است
منبع: دکتر سلام
