بایگانی ماه : جولای, 2017

هفته نامه چلچراغ – فرزین سوری: وقتی اسم کمپانی انیمیشن سازی دیزنی در میان باشد، سه چیز به ذهن بسیاری از بینندگان قدیمی ترش می افتد. میکی ماوس، دامبو و بمبی. این هر سه به تصاویر جذاب کودکانه و رنگ های درخشان و البته حیوان های بانمک داخلش معروفند و دامبو و بمبی به تراژدی های عمیق شان. امروز هم اگر بخواهیم جذاب ترین انیمیشن های دیزنی را مطالعه کنیم، به همان شوخ و شنگی و خوش رنگی قبل هستند با داستان هایی نه چندان سنگین. اما سیاست استودیو دیزنی هرگز برخورد کاهشی با فیلم های ساخته شده برای کودکان نبوده است.

هر یک از آثار دیزنی را می توان اثری قابل قبول از نظر شخصیت پردازی و داستان سرایی دانست. بسیاری از آثار دیزنی را باید شاهکارهایی دانست که نقاشی بودنشان نباید هیچ چیز از ارزششان کمک کند. درست است که همکاری های اخیر با استودیو پیکسار داد طرفداران دیزنی را درآورده است، اما نباید از کارنامه درخشان دیزنی غافل بود.

خلاصه داستان: در افسانه ها آمده که در سرزمین جادویی پریدین، شاهی فرمانروایی می کرد که چنان غاصب و ظالم بود که حتی خدایان هم از او در هراس بودند. چون هیچ زندانی برای نگه داشتنش کافی نبود، او را در درون برکه ای از آهن مذاب انداختند و روحش به صورت دیگ سیاهی باقی ماند. قرن ها این دیگ از نظرها مخفی بود و مردان شرور به دنبالش بودند. آن ها می دانستند اگر دیگ به دستشان بیفتد، می توانند بر ارتشی از جنگجویان مرده فرمانروایی کنند و جهان را فتح کنند…

 

از همان مونولوگ ابتدای داستان می توان حدس زد که با انیمیشنی در مورد حیوانات سخن گو طرف نیستیم. البته هر قدر جلوتر برویم و با شخصیت ها رو به رو شویم، از این موضوع مطمئن تر می شویم. داستان در مورد شاه شاخداری است که حتی سربازانش از او می ترسند و قصدش این است که دیگ سیاه را پیدا کند و ارتش مردگان را زنده کند.

شاهزاده خانم داستان هر چند لباس سفیدبرفی را به تن کرده است و شبیه آرورای زیبای خفته است، اما مثل آن ها منتظر شاهزاده با اسب سفیدش نیست و می تواند از پس دشمنانش برآید. فلودوور فلم نوازنده ای دورگرد است که صاحب یک چنگ جادویی است، اما چنگ به دروغ حساس است و هر بار نوازنده پیر غلو می کند یکی از تارهای چنگ پاره می شود. گورگی موجودی پشمالوست که دقیقا مشخص نیست به چه رسته ای از موجودات جادویی تعلق دارد، اما بی شباهت به گالوم ارباب حلقه ها نیست.

شخصیت تاران اما آن قدری که دیگر شخصیت ها پرداخته شده اند، پرداخته نشده است و در حد قهرمان تیپیک داستان های فانتزی نوجوانان باقی می ماند. پسی لاغر و یتیم که به نظر نمی رسد جز قلب پاک و ساده اش و عشقش به شاهزاده خانم، بعد شخصیتی دیگری داشته باشد.

این انیمیشن اثری فانتزی/ ماجراجویی است که نظیرش در کارهای دیزنی کمتر دیده می شود و البته اولین اثر دیزنی است که رنکینگ PG به آن تعلق گرفته است.

آلیس در سرزمین عجایب Alice in Wonderland، فانتزی و کمدی- ۱۹۵۱

خلاصه داستان: این انیمیشن براساس اثر معروف لوییس کارول، آلیس در شگفتزار، ساخته شده است. آلیس در ملک پدری اش به همراه خواهرش در حال خواندن تاریخ فتوحات ویلیام است که رویایی به سراغش می آید. او به دنبال خرگوش سفیدی وارد جهانی می شود که هیچ چیز آن چیزی نیست که باید باشد. او با دودو و توویدل دی و توویدل دام و کلاهدوز دیوانه و گربه چِشایر و ملکه قلب ها و کرم پروانه دیدار می کند و در نهایت از رویا بر می خیزد.

چرا باید این انیمیشن را ببینیم: از هر کسی که بپرسید چرا باید کتاب لوییس کارول را خواند، به شما می گوید که کتابی است سمبولیک در نقد مذهب یا سلطنت یا فلان و بهمان ایده سیاسی و فرهنگی. پس احتمالا اگر از ۱۹۸۴ خوشتان آمده، از این کتاب هم خوشتان خواهدآمد. هر چند شاید در حقیقت کتاب نقدی بر جامعه ویکتوریایی زمان خودش باشد.

اما چرا باید این انیمیشن را دید؟ ممکن است تصور کنید مخاطب این انیمیشن کودکان هستند و در نتیجه اثر از زبان طنز کارول و یا طعنه های گاه و بی گاهش خالیست. اما حقیقت این است که این انیمیشن را باید جدی گرفت. همه شخصیت های داستان با دقت تمام شکل گرفته اند و همه چیز از صدایشان تا طراحی شان اشاره به کنه مطالب کتاب دارد. این موضوع را می توان از این حقیقت نیز فهمید که بخش عمده ای از دیالوگ های انیمیشن به طور مستقیم از کتاب برداشت شده اند.

یکی از جذاب ترین قسمت های این اثر، شعر شیر دریایی و نجار است. بسیاری از منتقدین ادبی این بخش از داستان آلیس را نمایش کاپیتالیسم در برابر کمونیسم یا مسیحیت در برابر بوداییسم دانسته اند. البته مهم نیست چقدر این گمانه زنی ها را جدی بگیریم و بر آن دامن بزنیم، تصویری که انیمیشن از ماجرای شیر دریایی و نجار و صدف های کنجکاو نشان می دهد طنزی بی نظیر دارد و از سویی راه را برای تامل عمیق تر در باب پیام داستان باز می کند.

به طور کلی طراحی این انیمیشن و دیالوگ ها به نحوی هستند که توجه بیننده را هر چه بیشتر به مفهومی که لوییس کارول قصد بیانش را دارد، جلب کنند. این اثر با طراحی های خارق العاده و نقش های سالوادور دالی‌وار، پس زمینه ای از آن جنون ویکتوریایی به نمایش می گذارد که در اثر لوییس بیان می شود. می توان به راحتی ادعا کرد هرگز اقتباسی بهتر و درخشان تر از این کتاب صورت نگرفته است.

شمشیر در سنگ The Swordin the Stone، فانتزی- ۱۹۶۳

خلاصه داستان: داستان این انیمیشن از کتاب اول مجموعه شاه گذشته و آینده اثر تی. اچ وایت الهام گرفته شده است.

داستان درباره جادوگری به نام مرلین است که با جغد سنخگویی به نام ارشمیدوس در کلبه ای در وسط جنگل زندگی می کند. مرلین به تمام دوران ها از جمله آینده سفر کرده و از تمامی اختراعات بشر از جمله لوکوموتیو و هواپیما مطلع است. مرلین پیشگویی می کند که به زودی با پسری رو به رو خواهدشد که سرنوشت عظیمی دارد. این پسر آرتور است.

 

البته آن چیزی که بیشتر از هر چیز نظر بیننده را به خودش جلب می کند، هنر طراحی انیماتورهاست. این انیمیشن از تم های رنگی و اسکلت بندی های متعددی برخوردار است که حتی در آثار امروزی کمتر دیده می شوند.

جذابیت دیگر این اثر موسیقی آن است. موسیقی های این اثر توسط سازندگان موسیقی آثاری چون مری پاپینز و جارودستی ها و تخت های پرنده ساخته شده است.

هم چنین این اثر یک کمدی اسلپ استیکِ پیشرو برای زمان خودش است. شوخی ها بسیار بازیگوشانه هستند و طنز سیالی در تمام لحظات داستان در جریان است. بد نیست خاطرنشان شویم که این انیمیشن یکی از معدود آثار دیزنی است که شخصیت منفی اصلی ندارد.

کارآگاه موشِ بزرگ The Great Mouse Detective، معمایی- ۱۹۸۶

خلاصه داستان: درست حدس زدید؛ این یکی پارودی ماجراهای شرلوک هولمز است.

باسیل موش کارآگاهی نابغه است که در بیکر استریت زندگی می کند، آن هم در سوراخی در خانه جناب هولمز. همکارش دکتر داوسن هم به تازگی از خدمتش در افغانستان بازگشته است. این دو متوجه می شوند که پروفسور رتیگان شرور قصد دارد حکومت موشستان را با نقشه ای زیرکانه به دست بگیرد و سر ملکه موش ها را زیر آب کند. برای همین این دو سر از کثیف ترین جاهان لندن در می آورند تا جلوی رتیگان را بگیرند.

چرا باید این انیمیشن را ببینیم: البته اگر از طرفداران پر و پا قرص شرلوک هستید که دلیل خاصی نیاز ندارید. ولی بگذارید این طور برایتان بگویم که نباید گول ظاهر این انیمیشن را خورد. ما با اثری نوآر سر و کار داریم. با فضایی رازآلود و تاریک و پارودی های جنسی عجیب و غریب. اسباب بازی فروشی پر از صورتک های مرموز و کافه ای ویکتوریایی با رقاصه های زیبا. و البته شرلوک هولمزی که حتی با این که تنها پارودی ای موشانه از هولمز واقعی است، همان تغییر حالت های ناگهانی شخصیت هولمزِ آرتور کانن دویل را دارد و همان بازیگوشی هایش را و حسابی هم حرص دکتر واتسون داستان را در می آورد و موریارتی قصه را تا سر حد سکته قبلی عصبانی می کند.

هیکل جدید امپراتور The Emperor’s New Groove، فانتزی و طنز- ۲۰۰۰

خلاصه داستان: اسم داستان از روی لباس جدید امپراتور برداشته شده است و داستان در حالت کلی می تواند اقتباسی از داستان هانس کریستین اندرسن در نظر گرفته شود. ولی داستان بسیار فراتر از این قصه پریان می رود.

کوسکو پادشاهی آزتک است که قصد دارد قصری تابستانی برای خود بسازد؛ اما برای این کار باید دهکده ای را ویران کند. اما این وسط مشاور اعظمش ایزما به خاطر از کار برکنار شدنش، او را به یک لاما تبدیل می کند. کوسکو هم سعی می کند باز آدم بشود و در این راه به معنی واقعی کلمه «آدم» می شود.

 

چرا باید این انیمیشن را ببینیم: پرواضح است که سال هاست شوخی های انیمیشن ها تر و تازگی خودشان را از دست داده اند و تکراری شده اند. برخلاف انیمه های ژاپنی که هم پلات های بهتری دارند و هم اجراهای بهتری و شوخی هایشان هم به روزتر است، انیمیشن های آمریکایی به یک خانه تکانی نیاز دارند و به طور خاص در بخش طنز.

شاید بشود گفت این انیمیشن مثال نقض است. طنز جنون آمیز این انیمیشن از حدود یک انیمیشن عادی بیرون است. طنزی که در داستان کوسکو شاهدش هستیم، آن قدر تر و تازه و در عین حال بالغ و جاافتاده است که هر آدمی را میخکوب می کند و در عین حال به قهقهه وا می دارد.

از سویی شخصیت ها از تیپ شخصیتی فراتر می روند و به شخصیت هایی کامل تبدیل می شوند که بعد و عمق دارند و هر کدام به خودی خود می توانند داستان را به جلو ببرند. یکی از این شخصیت ها هم البته کرانک است که اسپین آف خود به نام هیکل جدید کرانک Kronk’s New Groove را دارد. شخصیت دیگر ایزما است که به جرات می توان گفت یکی از بهترین شخصیت منفی های تاریخ دیزنی است، با به یاد داشتن این حقیقت که شخصیت های منفی دیزنی چیزی در حد بی نظیر هستند.

البته بد نیست این را هم اضافه کنیم که دو ترانه این انیمیشن که یکی با صدای التون جان و دیگری با صدای استینگ است، نامزد اسکار شده اند.

گوژپشت نتردام The Hunchback of Notre Dame، موزیکال- ۱۹۹۶

خلاصه داستان: مطمئنا همه داستان گوژپشت نتردام را شنیده اید و می دانید اثر ویکتور هوگو است و این که هیچ بخش فانتزی خاصی ندارد اقتباس والت دیزنی اما این داستان هوگو را به یک فانتزی خوش آب و رنگ و البته خوش آهنگ تبدیل کرده است. کوآزی مودو گوژپشتی است که عاشق ازمیرالدای کولی می شود و این در زمانی اتفاق می افتد که مفتش اعظم پاریس در حال پاکسازی پاریس از کولی های کافر است.

چرا باید این انیمیشن را ببینیم: در این که این انیمیشن یکی از زیباترین طراحی های تاریخ دیزنی را دارد، شکی نیست. کلیسای نتردام پاریس به همان زیبایی و عظمت واقعی اش به تصویر درآمده و داستان هوگو که یک جورهایی در ستایش پاریس است، به خوبی در این اثر استحاله شده است.

اما بگذارید برویم سر اصل داستان و به موسیقی حیرت انگیز اثر بپردازیم. موسیقی این اثر حاصل همکاری آلن مِنکن و استفن شوارتس است. این دو در کنار یکدیگر اوپرایی جادوان را پی ریزی می کنند که فراتر از یک کار کودک است و شانه به شانه موزیکال های برادوی می ساید. از همین رو تئاتر موزیکال این اثر بارها در خود برادوی روی صحنه می رود.

اما ارزشمندی این اثر از حدود موسیقی فراتر می رود. این اثر تصاویری جاویدان از پاریس در محاصره شعله ها را به نمایش می گذارد و از تیرگی و هراس تفتیش عقاید و البته سقوط لاجرمش حرف می زند. این اثر پیامی انسانی و فراملیتی در باب آزادی دارد و از این رو است که باید به عنوان یک اثر جاودانه و کلاسیک در کنار دیگر کلاسیک ها دیده شود.

پیتر پن Peter Pan، فانتزی و کمدی- ۱۹۵۴

خلاصه داستان: داستان اقتباسی بسیار موفق از اثر جی. ام بَری نمایشنامه نویس اسکاتلندی است. پیتر پن البته آن قدری که باید در ایران شناخته شده نیست، اما یکی از جذاب ترین داستان های انگلیسی است.

شخصیت اصلی داستان- پیتر- پسری است که در سرزمین هرگز زندگی می کند؛ جایی که هیچ کس هرگز پیر نمی شود و همه همیشه در هر سنی که هستند باقی می مانند. سرزمینی که تویش پری های دریایی و سرخپوست ها و دزدهای دریایی وجود دارند.

شخصیت منفی داستان، کاپیتان هوک، رییس دزدان دریایی است و قصد دارد پیتر پن را بکشد. آمدن وندی و جان و مایکل از لندن به سرزمین هرگز باعث می شود موقعیت برای نقشه های خبیثانه هوک محیا شود.

چرا باید این انیمیشن را ببینیم: بهترین دلیل برای دیدن این انیمیشن شخصیت منفی آن است. کاپیتان هوک را می شود در صدر جذاب ترین و خنده دارترین شخصیت های دیزنی قرار داد. شخصیت هوک به قدری خوش ساخت است که تصور این که در سال ۱۹۵۳ به وجود آمده کمی سخت است. آن هم در زمانی که شخصیت های منفی بیش از حد تک بعدی و کاملا سیاه بودند. مخصوصا در کمیک های مارول و دی سی.

هوک دستیاری دارد به نام آقای اسمی که بیشترِ طنز انیمیشن در دیالوگ های دینامیک این دو است. دیالوگ هایی که آدم را یاد دیالوگ های پینگ پونگی جاس ودون می اندازد. جذابیت دیگر اثر تصویری است که از پیتر پن به دست می دهد. پیتر پن در این اثر رسما یک کازانووا و دون ژوان است و دخترهای داستان برایش غش و ضعف می کنند. از پری های دریایی گرفته تا تایگرلیلی، دختر رییس قبیله سرخپوستان.

و راستی، از تینکربل داستان هم نباید غافل شد که چهره اش از روی مرلین مونرو طراحی شده است.

علاءالدین Aladdin، فانتزی- ۱۹۹۲

خلاصه داستان: داستان از روی آن داستان معروف هزار و یک شب، یعنی علاءالدین و غول چراغ جادو اقتباس شده است که جالب است بدانید نه در نسخه فارسی موجود است و نه در نسخه عربی! شاید تصور کنید با یک استریوتایپ سازی عادی طرف هستید و دید یک آمریکایی از فضای شرقی. اما واقعیت این است که این اثر دیزنی نه توهین آمیز است و نه شرقی ها را بد نشان می دهد. خیلی ساده، همان داستان هزار و یک شب را که همه در یاد داریم تعریف می کند.

چرا باید این انیمیشن را ببینیم: علاءالدین را نباید فقط به خاطر رابین ویلیامزش دید. هرچند بخش عظیمی از موفقیت این اثر مدیون تغییراتی است که ویلیامز شخصا در این انیمیشن اعمال می کند. ویلیامز شخصیت صبح بخیر ویتنام خود را به یک انیمیشن کودک می کشاند و به طرز عجیبی موفق هم هست. جنِ آبی داستان آن قدر خوب است و آن قدر طبیعی است و طنزش آن قدر منحصر به فرد است که شاید باید گفت تکرارناپذیر است و دیگر شبیهش نیست.

اما خوبی واقعی این انیمیشن، قالیچه پرنده است. هر انیمیشن سازی می داند شخصیت دادن به یک قالیچه که نه صورت دارد و نه صدا چقدر سخت است! خنده دارش این است که شخصیت قالیچه یکی از محبوب ترین شخصیت های دیزنی است.

سیاره گنج Treasure Planet، علمی تخیلی- ۲۰۰۲

خلاصه داستان: داستان اقتباسی از رمان محبوب رابرت لویی استیونسون، یعنی جزیره گنج است.

داستان پسر جوانی که نقشه گنجی پیدا می کند و به همراه گروهی از ملوانان به دنبال گنج می رود ولی… البته بگذارید داستان انیمیشن را این طور تعریف کنیم که یک عده موجود فضایی سوار کشتی فضاپیما می شوند در جست و جوی گنج گم شده کاپیتان فلینت هستند. یعنی همان بزرگ ترین دزد فضایی تمام اعصار.

 

چرا باید این انیمیشن را ببینیم: اپرای فضایی چیز غریبی است. خیلی ها دوستش دارند و خیلی ها هم ازش متنفرند. اما این انیمیشن فقط یک اپرای فضایی نیست. این انیمیشن به طرز غریبی المان های استیم پانک را با اپرای فضایی مخلوط می کند و اثری با حال و هوای ویکتوریایی در فضایی تکنولوژیک تحویل بیننده می دهد.

لانگ جان سیلور داستان، درواقع یک سایبورگ است که نصف بدنش بهبود یافته و کاپیتان کشتی یک خانم گربه سان است که از دکان کشتی به چشم بر هم زدنی بالا می رود. اما جذابیت حقیقی داستان در ترکیب شدن همه این المان ها با شوق پروازی میازاواکی وار است.

اگر بخواهیم یک روز یک انیمیشن از هالیوود را به جنگ ساخته های آقای میازاکی بفرستیم و امیدوار باشیم که پیروز خواهیم شد، آن اثر سیاره گنج خواهدبود. این اثر همان قدر خوب و دلچسب است که سرزمین اشباح و همان قدر درباره روح پرواز است که نائوسیکا و همان قدر اقتباس خوبی است که قلعه متحرک هاول.

انیمیشن از طراحی تحسین برانگیز و چشم گیری برخوردار است. تصاویر و چینش ها سحرانگیزند و یک بار دیگر نشان می دهند که انیمیشن های طراحی شده از انیمیشن های کامپیوتری با آن حجم های سردستی، سرتر هستند و شاید دیزنی دارد راه را به خطا می رود و باید به انیمیشن های طراحی دستی بازگردد.

آتلانتیس: امپراتوری گمشده Atlantis: The Lost Empire، علمی تخیلی، ۲۰۰۱

خلاصه داستان: داستان این انیمیشن برخلاف دیگر انیمیشن های این لیست، اقتباسی نیست.

داستان در مورد مایلو تِچ است. نوه مکتشف معروف- تدیوس تچ- که معتقد است آتلانتیس حقیقت دارد و راه رسیدن به آن در کتاب شِفرد نوشته شده است. اما کسی حرفش را باور نمی کند. جز آقای ویتمور که یک میلیونر است و کتاب شفرد را پیدا کرده. این طور می شود که مایلو با گروه کاشفان تحت استخدام آقای ویتمور همراه می شود تا آتلانتیس را پیدا کند.

چرا باید این انیمیشن را ببینیم: بسیار خوب، قبول دارم خیلی غریب است که انیمیشنی که نمره اش ۵٫۵ از ۱۰ است را در صدر این جدول قرار دهیم. اما حقیقت این است که اثر به شدت سوءتعبیر شده است و باید یک بار دیگر با دقت بیشتر دیده شود. پس بگذارید به شما پنج دلیل مهم برای دیدن این انیمیشن بدهم و به شما ثابت کنم این انیمیشن به واقع یک شاهکار است.

یک. تم اصلی داستان استیم پانک است. داستان به واقع همه آن جذابیت های بصری استیم پانک را دارد. ماشین آلات غول آسایی که با هزاران چرخ دنده کار می کنند و یوینفرم ها و لباس های جذاب ویکتوریایی/ مدرن.

دو. شخصیت پردازی و داستان های پس زمینه شخصیت ها در حد یک اثر شونن ژاپنی هستند. به خصوص شخصیت وینی، مسئول مواد منفجره ترک که در استانبول یک مغازه گل فروشی داشته و یک روز بر اثر انفجار گاز، هدف اصلی زندگی اش را کشف می کند: منفجر کردن چیزها.

سه. نقاشی این اثر بسیار متفاوت است و جنب و جوش نرم و خوش فرم کمیک های سطح بالای آمریکایی را دارد. اما در عین حال سبک متفاوت آن و ناموزونی و عدم تقارن ها هستند که این انیمیشن را به اثری هنری تبدیل می کنند. یک بار دیگر به نظر می رسد انیمیشن طراحی دستی بر انیمیشن کامپیوتری پیروز می شود.

چهار. ایده داستان بی نظیر است. آتلانتیس به خودی خود پتانسیل بالایی دارد و رو به رو شدن با تمدنی گمشده با معماری و فرهنگ بیگانه اش برای هر کسی جذاب است. و البته تصویری که انیمیشن از آتلانتیس نشان می دهد، راه را برای تخیلی افسارگسیخته و بی حد و مرز می گشاید.

پنج. پیام داستان این است: جنگ بد است. در برخورد با تمدن های دیگر باید از سد زبانی و فرهنگی گذاشت و به آن چیزی رسید که بین همه آدم ها مشترک است. این پیام بسیار هوشمندانه پردازش می شود و به واقع باید گفت پردازش ایده های این انیمیشن فراتر از حد انتظار و بسیار هوشمندانه است. اما شاید سرعت بالای روایت در انتقال پیام خدشه وارد کند.

منبع: برترینها