شرایط حجِّ نیابتی از منظر مقام معظم رهبری
در حالیکه کمتر از سه هفته تا آغاز موسم حج و اعزام زائران کشورمان به سرزمین وحی مانده، نحوه صحیح انجام این فریضه الهی و موضوعات مرتبط با آن، از مهمترین دغدغه‌های فکری هر زائری است.
از همین رو، ایسنا در نظر دارد طی روزهای منتهی به آغاز حج ابراهیمی، با رجوع به پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، پاسخ‌های معظم‌ُله به شُبهات و استفتائات افرادی که قصد عزیمت به حج را دارند منتشر کند.
در بخش اول این سلسله گزارش، نظرات رهبر انقلاب به پرسش‌های مربوط به بحث “استطاعت” را مرور کردیم و در بخش دوم، به شُبهات و سوالات درباره “حجّ نیابی” می‌پردازیم:
** فردی که نائب شده تا بعضی از اعمال حج را که نائب گیرنده از انجام آنها عاجز است انجام دهد، مثل طواف یا رمی جمرات یا قربانی کردن. آیا لازم است مُحرم باشد؟ و آیا احرام جزء یا شرط آن است؟
در صحّت نیابت از اعمال مذکور، احرام ـ نه به صورت جزء و نه به صورت شرط ـ معتبر نمی‌باشد.
** حُکم کسی که هنگام بستن احرام در میقات از افراد مشخصّی نیت نیابت می‌کند، ولی هنگام انجام اعمال از طرف افراد دیگری نیت می‌کند یا از طرف افرادی کمتر یا بیشتر نیت می‌نماید چیست؟ و حکم این مسأله در صورت جهل و یا عمد چیست؟
واجب است نائب همان‌گونه که هنگام احرام نیت کرده، اعمال نیابی را انجام دهد.
آیا کسی که در اعمال عمره یا حج یا خصوص طواف اجیر غیر باشد، می‌تواند به نیابت از شخص دیگری تبرّعاً یا استیجاراً قرآن تلاوت کند؟
اشکال ندارد.
** اگر نایب عصیاناً رمی در روز را ترک کند، نیابت او چه حکمی دارد؟ و اگر به تصور این که می‌تواند به منا برگردد، به مکه آمد و روز دوازدهم نتوانست برای رمی به منا برود، نیابتش چه حکمی دارد و وظیفه‌اش چیست؟
رمی جمرات از مناسک است، که اگر آن را به نحو صحیح انجام ندهد، صحت نیابتش محل اشکال است مخصوصاً اگر در ایام تشریق تدارک نکند.
** چنانچه در اثناء عمل نایب، عذر منوب‌عنه مرتفع شود این حجّ آیا کفایت از منوب‌عنه می‌کند و آیا فرق است میان تمکن منوب‌عنه از حجّ کامل یا عدم تمکن؟
حجّ نایب در این صورت، کفایت از تکلیف منوب‌عنه نمی‌کند.
** چنانچه اجاره مطلق باشد (نه بر تفریغ ذمه و نه بر اعمال) و اجیر بعد از احرام و دخول حرم بمیرد، آیا مستحق تمام اجرت است یا تقسیط می‌شود؟
اگر اجاره برای تفریغ ذمّه‌ی منوب‌عنه باشد ـ که ظاهر حال در اجاره‌ی حجّ همین است ـ مستحق تمام اجرت است.
** نایبی در مقداری از وقت توان انجام عمل نیابی را داشت و با توجه به وسعت وقت انجام نداد. حال اگر انجام عمل غیر ممکن شود، حکم عمل نیابی وی چیست؟ مثلاً قبل از ظهر دوازدهم می‌توانست رمی جمرات را انجام دهد ولی تأخیر انداخت و بعد از ظهر به‌خاطر ازدحام و یا مریضی و یا جهتی دیگر نتوانست انجام دهد و یا اعمال مکه را چند روزی به تأخیر انداخت اما بعداً به‌خاطر مریضی و یا جهتی دیگر نتوانست انجام دهد عمل نیابی وی چه حکمی دارد؟
اگر اجاره متعیّناً برای همین سال است بنا بر احتیاط واجب اجاره باطل است و احتیاط بیشتر آن است که برای عمل فوت شده، نایب بگیرد و در مورد اجرت با مستأجر مصالحه کند و اگر اجاره برای سال معینی نیست بنا بر احتیاط واجب باید حجّ نیابی را در سال بعد به‌جا آورد.
** نایب می‌داند برای حج تمتع اجیر شده، اما نمی‌داند برای حجّه‌الاسلام نایب شده یا حج نذری یا حج مستحب. اگر نیت کند «…حج تمتع برای منوب عنه خودم» یا «حجی که برای آن اجیر شده‌ام» آیا کافی و صحیح است یا نه؟
قصد اجمالی حجّی که برای آن نائب شده، مجزی است.
** آیا کسانی که در معاینات پزشکی رد می‌شوند، می‌توانند در زمان حیات خود فرد دیگری را به عنوان نائب اعزام کنند یا نه؟
از موارد نیابت نیست.
منبع: الف