بایگانی ماه : می, 2017

روزنامه شهروند نوشت:«سیاوش» درخواب هم نمی‌دید یک روز خانواده مقتول رضایت دهد و وکیل، نامه آزادی را بدهد دستش. او هم یک نفس راحت بکشد و وزنه‌ای که مدت‌ها توی مغزش سنگینی می‌کرد، بیفتد پایین.

ازساعت ۶صبح که بیدارباش زدند، خواب ازچشم‌های سیاوش پرکشید، حمام رفت، صورتش را اصلاح کرد، خرت‌وپرت‌های ١١ساله‌اش را داخل دوکیف چپاند و هرباری که صدای زنگ تلفن بلند می‌شد، چیزی در دلش تکان می‌خورد. سوم اردیبهشت بود و می‌دانست قرار است آزاد شود، می‌دانست وکیل، نامه آزادی‌اش را گرفته، اما باز هم ته دلش بی‌قرار بود. ساعت سه شد و صدایش نکردند، سه‌ونیم شد و صدایش نکردند، بوی باقالی خورش پیچیده بود در بندها. نتوانست لب به غذا بزند، مثل شانزدهم تیرماه ٩٢.  اما این‌بار نه از دلشوره مرگ که از دلشوره رهایی. دلش ضعف رفت. نیم‌ساعت مانده به پنج، صدایش را وقتی داشت از دهان افسرنگهبان بیرون می‌آمد، شنید: «اتاق به اتاق رفتم و با همه خداحافظی کردم.» دوره‌اش کردند، صلوات فرستادند و وقتی روبوسی و بغل‌ها تمام شد، رفت زیر هشت و… . خداحافظ.
 
سیاوش، درست ١٠‌سال و چهارماه پیش، مهرداد دوست و هم‌محله‌ای‌اش را کُشت؛ خیلی اتفاقی: «دی‌ماه ‌سال ٨۵ بود. با مهرداد سر تقلب در امتحان عربی دوم دبیرستان شرط‌بندی کردیم.  می‌دانست از تاریکی می‌ترسم. گفت ساعت ٧ شب ته باغ…  یک ملحفه می‌گذارم، اگر توانستی ملحفه را بیاری، من موبایل می‌آورم، اگر نیاوردی تو گوشی بیار. منظورش گوشی خواهرم بود. قبول کردم. ساعت ٧ شب هوا تاریکِ‌تاریک بود، از ترس یک چاقو از آشپزخانه برداشتم، رفتم سر قرار. می‌ترسیدم جانوری بیاید سمتم. نزدیک ملافه که شدم، دیدم ملافه پا درآورد و یک چیزی از زیرش بلند شد، چاقو را کشیدم جلو و فرار کردم. داشتم از ترس می‌مردم. چشم باز کردم دیدم جلوی خانه‌ام. کاپشنم را نگاه کردم، دیدم خونی است، قطره‌های خون روی صورت و دست‌هایم هم بود. اصلا نمی‌دانستم چه اتفاقی افتاده.» سیاوش همان شب به باغ برگشت، چراغ گوشی را روشن کرد و بدن بی‌جان و غرق درخون رفیق‌اش را دید و بار دیگر پا به فرار گذاشت.
   نمی‌دانستی مهرداد زیر ملافه است؟
نه، از کجا باید می‌دانستم.
   می‌خواست تو را بترساند؟
فکر می‌کنم. آخر من خیلی از تاریکی می‌ترسیدم. تا همین الانش هم نمی‌توانم در تاریکی بخوابم. او هم می‌دانست.
    وقتی دوباره به باغ برگشتی، چه چیزی دیدی؟
باغ نزدیک به دو‌هزار متر زمین بود. مال ما نبود اما دراختیارمان بود. این‌بار از در باغ وارد شدم، ملافه را کنار زدم و دیدم مهرداد است، دستم را گذاشتم روی گردنش دیدم نبض ندارد. دور سرش غرق خون بود. فهمیدم چاقو خورده به شاهرگش. بدشانسی آوردم.
    بعدش چه کار کردی؟
آن لحظه هیچ کاری نکردم.
    نخواستی به کسی بگویی چه اتفاقی افتاده؟
می‌ترسیدم به پدرم بگم مرا تنبیه کند.
    آن موقع دقیقا چند سالت بود؟
١٧ سالم تمام نشده بود. دوم دبیرستان بودیم، رشته علوم انسانی.  می‌خواستم روانشناس شوم.
 سیاوش، مسیرباغ تا خانه را دویده بود، دلشوره داشت او را می‌کُشت که ساعت ١٢شب درخانه‌شان را زدند، پدر مهرداد بود.  آمده بود سراغ پسرش را بگیرد: «من ازکجا باید بدانم مهرداد کجاست؟» این را گفت و رفت زیر پتو خودش را قایم کرد. تا صبح کابوس دید، روزبعدش جمعه بود: «فکر کردم اتفاقات دیشب کابوس بود، فکرکردم همه‌اش درخواب اتفاق افتاده، گیج بودم، گنگ بودم.» جسد مهرداد دوباره سیاوش را به باغ کشاند: «رفتم و خاکش کردم.» داخل کافه نشسته بودیم، جمله آخر را که گفت سر دختر جوان میز کناری، چرخید سمت سیاوش. سیاوش سرخ شد. کافه جایی درقلب تهران بود و سیاوش برای نخستین‌بار بود که پایش را از رشت بیرون می‌گذاشت.
    نترسیدی؟
چاره‌ای نداشتم. بدنش یخ کرده بود. یک بیل برداشتم و خاکش کردم تا کسی جسدش را پیدا نکند. بعدش خیلی عذاب وجدان گرفتم.
ماجرای آن شب، بختکی شد و افتاد روی زندگی سیاوش. خانواده مهرداد دنبال پسرشان بودند و سیاوش مُهر سکوت روی لب‌هایش زده بود: «به یکی، دونفر از دوستانم گفتم چه اتفاقی افتاده، آنها می‌گفتند دروغ می‌گی. باور نداشتند.» ٢٢روز گذشت، ٢٢روزی که برای خانواده مهرداد جهنم بود و برای سیاوش برزخ. تمام آن ٢٢روز را با گمگشتگی غریبی، سر کرد و زمانی ماجرا لو رفت که دست‌هایش جلوی مامور کلانتری لرزید.
    پلیس از کجا ماجرا را فهمید؟
خانواده مهرداد خیلی بی‌تابی می‌کردند، من تصمیم گرفتم یک‌جوری بگویم چه اتفاقی افتاده. هرچه تلاش کردم، نشد. یک روز به بهانه سبزی کاری با خواهر و دامادمان رفتیم باغ. به ترفندهای مختلف آنها را به جایی که مهرداد را خاک کردم، کشاندم. بیل را که در زمین کوبیدند، جسد مهرداد معلوم شد. همه ترسیدند. خودم هم بعد از این همه مدت که جسد را می‌دیدم، وحشت کردم.
کمتر از یک‌ساعت دیگر، تمام محله روستا اطراف باغ جمع شدند، با یک عالم ماشین پلیس و مامور. مادر سیاوش سینی چای را داد دست پسرش تا برای مامورها ببرد که یکهو با یکی از آنها که چشم درچشم شد، دستش لرزید و ماجرا لو رفت: «پلیس من را صدا کرد و نزدیک به ۵ساعت داخل ماشین از من بازجویی کرد.  تا قبلش فکر می‌کردند ماجرا آدم‌ربایی است، حتی یک‌بار مادر مهرداد با گریه به من گفت، پسرم مواظب خودت باش، تو را مثل بچه‌ام ندزدند. اما آن روز ماجرا جدی شد، مامورهای کلانتری شک کرده بودند. دست ازسرم برنداشتند. روز بعد دوباره مرا خواستند تا بروم و توضیح دهم. یک سوال را ١٠بار می‌پرسیدند.»
سیاوش سیزدهم بهمن‌ماه دستگیر شد. اولش اعتراف نمی‌کرد، اما وقتی زیر دست و پای ماموران ماند و بدنش کبود شد، سکوتش را شکست: «پلیس آگاهی برایم آخر خط بود. همان شب اعتراف کردم و بازداشتم کردند. ١۶‌سال و ١١روزم بود که افتادم زندان. هنوز خانواده‌ام نمی‌دانستند قتل کار من است. دربازپرسی اعترافم را پس گرفتم. دوباره بازجویی فنی شدم و بعد از این‌که ۶ماه ممنوع‌الملاقات بودم و دیدم داخل روستا، با شایعه، پای پدر و برادرم را وسط کشیده‌اند، دیگر زیربار قتل رفتم.» اهالی روستا، به قتل مهرداد واکنش نشان داده بودند.
    چه وقت برایت حکم اعدام صادر شد؟
جلسه دوم دادگاهم بود که محکوم به قصاص شدم.
    می‌دانستی قصاص یعنی چه؟
نه.
    چه کسی خبر را بهت داد؟
مرا برده بودند زندان لاکان. زندانی که مخصوص جرایم سنگین بود.  قتل، موادمخدر.  ١۵روز آن‌جا بودم که یک روز نگهبانی مرا صدا کرد. برگه‌ای نشانم داد و گفت؛ بیا این حکمت. برایت اعدام آمده. دیدم نوشته قصاص نفس. گفتم قصاص نفس چیه؟ گفت: اعدام.
بند دلش پاره شد: «برگشتم اتاقم. نشستم زمین. همان لحظه پدرم آمد ملاقاتم. برگه را نشانش دادم. گفت: با این برگه که تو را نمی‌کُشند.» وکیل سیاوش، به حکم اعتراض کرد، پرونده به دیوان رفت و از‌سال ٨۵ تا ٩٠ خبری نشد؛ نه از قصاص و نه از بخشش.  هیچ‌کس هم پیگیر پرونده نبود: «بلاتکلیف بودم، نه آزادم می‌کردند، نه اعدام.»
    تا آن موقع برای رضایت اقدامی نکردید؟
نه، فقط ‌سال ٩٠ بود که روانشناس زندان ازم خواست تا آدرس خانواده مقتول را بدهم و بروند صحبت کنند. خانواده مهرداد اما راضی نشدند.
    با آنها مواجهه حضوری نداشتی؟
نهم تیر سال ٩٢ بود که با آنها ملاقات کردم، تقاضای بخشش کردم.  مادرش گفت تو پسرمو کشتی.  ببخشمت؟ من کاملا به او حق می‌دادم.
سیاوش یک هفته بعد از آزادی‌اش نشسته و روزها را مرور می‌کند و می‌رسد به شانزدهم تیر  ماه ‌سال ٩٢. شانزدهم تیرماه ماهی که هنوز برایش تمام نشده، روزی که بوی مرگ، مثل ذرات معلق، در هوا پخش شده بود. روزی که هنوز بعد از ۴ سال، سایه‌اش از سر زندگی سیاوش کم نمی‌شود.
    شانزدهم تیرماه ٩٢ چه اتفاقی افتاد؟
من را برای اولین‌بار بردند امنیت.
    امنیت؟
همان انفرادی است. بهش یخچال هم می‌گیم، شب‌ها سرد می‌شود.  من را بردند و گفتند هفدهم اجرا دارم.  اجرای اعدام.

سیاوش همه چیز را دقیق به خاطر دارد، روزها و ساعت‌ها و دقیقه‌ها را و سلول پنج یخچال.  سلول سردی که روشنایی ندارد:  « ساعت ١٠ و ۵ دقیقه بود که من را به بهانه ملاقات با وکیل به امنیت بردند. از پشت به من دستبند زدند، گفتم برای ملاقات از جلو دستبند می‌زدند. مرا کجا می‌برید؟» باورش نمی‌شد: «مرا بردند انفرادی، آن‌جا که رسیدم سرم را کوبیدم به دیوار.» ته دلش خالی شده بود:  «ناهار سویا پلو با ماست بود،  نخوردم؛ فقط کمی با ماست بازی کردم.»
    آخرش چه شد؟
در انفرادی، آخرین ملاقات هم داریم. برادرم آمده بود دیدنم.  بغلم کرد و توی گوشم زمزمه کرد حکمت متوقف شده.
پرونده‌اش را فرستادند پزشکی قانونی اما پزشکی قانونی گفت که بعد از این همه ‌سال نمی‌تواند تشخیص دهد زمان ارتکاب قتل، سیاوش به رشد عقلی رسیده بود یا نه. بلوغ عقلی‌اش تأیید نشد و قاضی دوباره قصاص داد. تا ‌سال ٩۴ سیاوش بلاتکلیف بود،‌ سال ٩۴ دوباره رأی دیوان، حکم اعدام بود و دوباره بردنش امنیت.  این بار ماجرا جدی بود: «ما در انفرادی تنها نبودیم، ۵ نفر می‌شدیم.  دو نفر قصاص و سه نفر مواد مخدری بودند. آدم انفرادی تنها باشد، دیوانه می‌شود. جمعه روز هفتم انفرادی بود که به ما گفتند فردا اجرا داریم. باز ته دلم امید داشتم. شنبه ساعت ۵ و ١٣ دقیقه صبح ما را بردند برای نماز صبح. » بوی نزدیک‌شدن مرگ را شنیده بود، جلوی چشمانش‌ هزار مورچه وول می‌زد: «یک روحانی آمد و برایمان حرف زد. آن موقع همش فکر می‌کردم که خانواده رضایت می‌دهند. خبری نشد. سربازها آمدند، تا قبل از این‌که به ما دستبند و پابند بزنند، می‌خندیدیم، پابند را که زدند، مهر خاموشی خورد بر دهانمان.»
    شما را به سمت چوبه دار بردند؟
بله، اشهد را خواندیم و ما را بردند به سمت چوبه دار.  ۵ طناب دار آویخته شده بود. همه وحشت زده نگاه می‌کردیم. برخی نمی‌توانستند راه بروند، دو سرباز دست‌های‌شان را گرفته بودند.
    حال خودت چطور بود؟
همش فکر می‌کردم الان یک اتفاقی می‌افتد؛ اما نیفتاد. ما را نشاندند روی نیمکتی که چند قدم با چوبه دار فاصله داشت.  هیچ‌کس حرف نمی‌زد.  یکی از بچه‌ها گریه کرد.  منصور خندید و مجتبی ناراحت دخترش بود که بی‌پدر می‌شد. همان موقع بود که افسرنگهبان فامیلی دو نفرمان را خواند. ما مثل میخ از جا پریدیم.
آن روز سیاوش را اعدام نکردند اما تصویر بدن‌های آویخته از طناب سه نفر دیگر، هیچ‌وقت از ذهنش دور نمی‌شود. او فقط مهلت گرفت برای رضایت. در انفرادی برایش از دادگستری استان گیلان وقت گرفتند، کمیسیون حقوق بشر قوه قضائیه هم ١٠ روز مهلت خواسته بود.  تا ٣٢ روز دیگر همین وضع بود. زمان برایش کش می‌آمد و تمام نمی‌شد. پولی که برای رضایت باید پرداخت می‌شد، ٣٠٠‌میلیون تومان بود و خانواده سیاوش نداشتند. پدرش بعد از بیرون‌رفتن از روستا رانندگی می‌کرد.
    در این مدت هم‌سلولی‌هایت را برای اعدام بردند؟
بله، هر هفته یک عده‌ای می‌آمدند و می‌رفتند برای اجرا. یکی‌شان اسمش امیر بود. اعدامی مواد بود، وقتی داشت می‌رفت، به من گفت، فرهنگ، با من کاری نداری، من را دارند می‌برند بکشند. به خاطر ۶٠٠ گرم مواد.
    «فرهنگ» صدایت می‌کردند؟
بله، در زندان. با اسم فرهنگ راحت‌تر بودم.
    با اسم خودت مشکلی داشتی؟
نه، اما داخل که بودم چند سالی در مرکز خدمات روانشناسی بودم، یکی از بخش‌های این مرکز، رهایی از زندگی گذشته است.  در این بخش، هر کس برای این‌که سختی‌ها را فراموش کند، برای خودش اسم مستعار انتخاب می‌کرد. اسم من هم شد فرهنگ.
    خودت این اسم را انتخاب کردی یا کسی برایت انتخاب کرد؟
نه خودم انتخاب کردم.  می‌خواستم اسم پرمعنی باشد.
گوشی‌اش زنگ می‌خورد، «فریدون» رفیق‌اش از زندان است. گل از گلش باز می‌شود، گوشی را کمی از دهان دور می‌کند: «از زندانه.» دوستانش از زندان منتظرند. منتظرند سیاوش، کاری برایشان بکند: «فریدون ابد داره.» یکی از پولدارترین آدم‌های گیلان را کشته.  پرونده به‌نامی است. هم‌بندی‌هایش حبس ابد و اعدامی‌اند، یا  معاونت در قتل دارند یا قتل کرده‌اند. همه هم یک جورهایی شرایط خودش را دارند.  زیر ١٨ سال: «حبس بعد از یک مدت که می‌گذرد، آدم را روانی می‌کند. من تمام این مدت با کتاب و ورزش و کلاس‌های مشاوره خودم را سرپا نگه داشتم.» می‌گوید پرونده‌اش خیلی پیچ خورد، افتاد سر زبان‌ها، دنباله‌دار شد، روزنامه‌ها زیاد درباره‌اش نوشتند و در روستا هم مردم خیلی خانواده مهرداد را برای قصاص من تحت فشار می‌گذاشتند و شایعات زیادی درست شده بود.
انتظار برای رهایی، دوم بهمن ماه برای سیاوش، حال دیگری داشت. روزی که از خواب پرید، به خانه زنگ زد و فهمید پدرش که از دو ‌سال پیش سرطان پروستات داشت، جانش را از دست داده: «به ما مرخصی نمی‌دادند اما به برادرم گفتم برایم فیلم بگیرد.» گوشی موبایل‌اش را در می‌آورد ونشان می‌دهد و اشک ته چشم‌هایش شروع می‌کند به پر پر زدن.  پلک را یک بار که باز و بسته می‌کرد، قطره اشک روی صورتش سُر می‌خورد: «پدرم خیلی منتظر آزادی‌ام بود.» آن روز کمرش شکست، زندان جای گریه کردن نبود. خودش را نگه داشت تا شب و آن موقع بود که بغض‌اش ترکید. درست مثل روز دوم آزادی که رفت سر خاک پدرش.
ماجرای سیاوش تا هفدهم اسفند ماه پارسال ادامه داشت. از وقتی جمعیت دانشجویی امام علی(ع) وارد کار شد، داستان جلو  رفت:  «همکار برادرم جمعیت را می‌شناخت». از محرم ‌سال ٩۴ جمعیت کارش را روی پرونده آغاز کرد. هفدهم اسفند ٩۵، سرانجام خانواده مهرداد با تلاش اعضای جمعیت امام علی(ع) برای جمع کردن دیه و رضایت گرفتن، قانع شدند و سومین روز اردیبهشت، در دفتر خاطرات سیاوش، تاریخ جدیدی شد: «براساس ماده ۶١٢، از نظر عمومی جرم، قصاص برایم تبدیل شد به ١٠‌سال حبس و با گذشت ١١ سال، رسما حبس‌ام را کشیده بودم.» و می‌گوید: «خانواده مقتول به ما لطف کردند.  گذشت از کسی که خون بچه‌ات روی گردنش است، کار هر کسی نیست.  یک قلب بزرگ می‌خواهد.»
    وقتی نامه آزادی‌ات را بهت دادند چه حسی داشتی؟
اصلا برایم قابل توصیف نیست.
   بعد از ١١ سال، حسی به زندان نداشتی؟
هیچ‌وقت فکر نکردم متعلق به آن‌جا هستم.
   الان که آزادی چطور؟
ترس از آزادی نداشتم ترس از آینده دارم.  استرس دارم، به‌هرحال همین که سربازی نرفتم، مدرک تحصیلی ندارم، خانه و کار ندارم.  اما بهترین لذت دنیا، آزادی است.  
   دوستانت ناراحت نشدند؟
شدند، فریدون رفیق گرمابه و گلستانم بود. وقتی می‌خواستم بروم، ناراحت شد.  سه‌ سال از من کوچکتر است.
   چه چیز در این مدت خیلی اذیتت کرد؟
تجربه اجرای حکم و فوت پدرم. همه می‌دانستند در این مدت خیلی سختی کشیدم.  البته اعدام یکی از دوستانم هم بود که خیلی روی روحیه‌ام تأثیر گذاشت.
    روز آزادی چطور برایت گذشت؟ بعد ١١‌سال دیدن شهر برایت چطور بود؟
من همیشه فضای بیرون از زندان را از پشت سیم خاردار و فنس‌ها می‌دیدم.  یک فضایی اندازه مردمک چشم.  فقط سبزه‌زار بود؛ اما وقتی برای خرید لباس به شهر رفتم، دیدم چقدر همه چیز عوض شده. مدل مو پسرها و لباس شان.  همش مردم را نگاه می‌کردم.  واقعا روز فراموش نشدنی بود برایم.  انگار دوباره از مادر به دنیا آمدم.
    در این ١١‌سال حسرت چه چیزهایی داشتی؟
سرسفره نشستن با خانواده‌ام. این‌که دست‌پخت مادرم را بخورم.  حالا فقط آرامش می‌خواهم، من زندگی پرهیاهو و پرتنشی داشتم.
    در زندان حرفه‌ای نیاموختی؟
چرا.  من شب تا صبح صنایع دستی کار می‌کردم.  یک عالمه هم مدرک دارم، مدرک فنی و حرفه‌ای لوله‌کشی ساختمان، نقشه‌کشی با اتوکد، پرورش دام و طیور، پرورش گل. می‌توانم با همه این مدرک‌ها وام بگیرم.  اما به‌هرحال سوءپیشینه‌ای هم در کارنامه‌ام هست.
موبایلش مدام دینگ‌دینگ صدا می‌دهد. سه گوشی دارد، هیچ‌کدام مال خودش نیست، از برادر و زن برادر گرفته. تند و تند حرف می‌زند و در همان حال جواب پیام‌های تلگرام را می‌دهد:  «عضو چند گروه خانوادگی تلگرامم. همه جویای حالم هستند.» و چشم‌هایش می‌درخشد: «ما در زندان غارنشین بودیم، می‌دانستیم اینستاگرام و تلگرام هست، برایمان هم خیلی جالب بود اما نمی‌توانستیم استفاده کنیم.»
 در این ١١ روز که آزاد شدی سر مزار مقتول نرفتی؟
نه نرفتم و خیلی دوست دارم بروم. اما الان اوضاع طوری نیست که بتوانم بروم روستای خودمان.  روی‌اش  را هم ندارم.  شاید یک وقت دیگر بروم.
    در این مدت خوابش را ندیدی؟
چرا.  چند باری دیدم.  اما در خواب با هم رفیق بودیم.
١١‌سال زندان، برای سیاوش عکس شده و روی دیوارهای مغزش آویخته.  نگاهش ترک دارد، مثل دل مادر مهرداد، مثل دیوارهای زندان و مثل چوبه اعدام. هنوز هم شب به یاد ماجرای باغ، برای سیاوش، چکه‌ای می‌شود و می‌افتد روی دلش و آشفته ترش می‌کند. سیاوش ٢۶‌سال و سه ماهه، حالا همه را خاطره کرده و نوشته:  «می‌خواهم داستان زندگی‌ام را بنویسم. » بنویسد که دو تاریخ تولد دارد، یکی بهمن و دیگری اردیبهشت. سوم اردیبهشت.  روز آزادی.
تمامی اسامی آمده در این گزارش، مستعار است. در گزارش های جمعیت امام علی (ع) از  این محکوم به قصاص رها شده، با حرف «س» یاد شده است.

منبع: الف

اعتماد نوشت:«بابا و بابابزرگم کفترباز بودن. بابام کفتر شهرستونی داشت. از اون نژاد اصیل زردا؛ از قدیم گفتن کفتربازی تو خون آدمه، راست گفتن؛ پریروز رفتم خونه دیدم پسرکوچیکم نیست. مادرش گفت رفته بالا پشت بوم، نگو ناقلا رفته پی یکی از کفتر قیمتی‌های همسایه. جلدی رفتم دنبالش. فسقلی سه چار تا پشت بوم یه نفس دنبال کفتره دویده بود تا بگیرتش. درب و داغون و خسته نشسته بود گوشه پشت بوم، همه صورتش زیرآفتاب سوخته بود.

پرسیدم: «چیه بابا؟» زد به کوچه علی چپ و گفت: «اونجا رو نگا… یه کفترچاهیه!»

(غش غش می‌خندد) «ورپریده داشت منو سیاه می‌کرد. نگو کفتره هی میومده پایین، اینم می‌خواسته بگیرتش نمی‌تونسته. براش کفتر رو از رو پشت بوم گرفتم و گذاشتم جلو چشماش. گفتم: «این کفتر چاهیه؟» خندید، هیچی نگفت. همون موقع زنگ زدم به صاحاب کفتره اومد بردش، عصری رفته بود واسه مادرش قاطی کرده بود که «چرا بابا اون کفتره رو داده بردن؟»

عباس آقا می‌خندد و بعد از مکثی طولانی رو به آسمان و کفترهایش می‌گوید: « کفتربازی تو خونشه، عین باباش. لامصب یه جور اعتیاده؛ اعتیاد به مواد در مقابلش صفره، من ٢٣ سال اعتیاد به مواد داشتم، ٣٠ سال هم با کفتر زندگی کردم؛ ماه رمضون امسال سیزده سال و سه ماه و هفده روزه که پاک موادم… ٩ سال هم پاک سیگار، ولی عشق کفتربازی از خونم نمی‌ره که نمی‌ره. »

زلزله سفید روی پشت بام

بچه‌های منطقه شرق تهران «عباس کفترباز» را می‌شناسند و «حاج عباس» صدایش می‌کنند. پشت بام حاج عباس پر از قفس است. قفس‌هایی پر از کبوترهای رنگی که بال‌های هر کدام‌شان را رنگ‌آمیزی کرده‌اند. قرمز، آبی، سبز و زرد. این رنگ‌ها برای این است که وقتی روی هوا هستند قابل شناسایی باشند. یک قفس بزرگ که از بقیه شلوغ‌تر است و صدای کبوترها از داخلش یک لحظه هم قطع نمی‌شود مال کبوترهای ماده است. این کبوترها هیچ‌وقت برای پرواز در آسمان تمرین داده نمی‌شوند و برای جفتگیری با ماده‌ها همیشه داخل قفس می‌مانند. حاج عباس کلاه حصیری‌اش را برسر گذاشته و به قول خودش کفترهایش را هم پرانده و حالا که ظهر است به انتظارشان نشسته. ساعت ۴ صبح، وقت گرگ و میش هوا در این پشت بام زلزله‌ای اتفاق می‌افتد. قفس ۶٠٠تایی کبوترها باز می‌شود و صدای بال بال زدن و برخوردشان به هم می‌پیچد. پایه‌های قفس‌های آهنی تکان می‌خورد و از دل زمین و آسمان کبوتر می‌جوشد. زلزله سفید با خروج آخرین دانه کبوتر از قفس آرام می‌گیرد. لکه‌های سفیدرنگ بر تن آسمان دودگرفته تهران کم‌کم محو می‌شود و اثری از هجرت کوتاه‌مدت‌شان باقی نمی‌ماند. این تلاش برای رهایی هر روز صبح تکرار می‌شود و عصرها دوباره به اسارت در قفس می‌رسد.»

عباس آقا روبه آسمان نشسته و هرازگاهی چوب دستی‌اش را رو به آسمان تکان می‌دهد و با گفتن «بیا بیا» کبوترها را به سوی لانه‌شان هدایت می‌کند. در دو طرف پشت بام قفس‌های نر و ماده را از هم جدا کرده و کفترهای مریض را در قفسی جداگانه گذاشته‌اند. روی در قفس‌ها را هم با شماره علامتگذاری کرده‌اند تا تعدادش یا نژادشان با هم اشتباه نشود.

عباس آقا زبان این کفترها را می‌داند و با هر کدام که حرف می‌زند نگاهش می‌کنند. می‌گوید: «باهاشون حرف می‌زنم، اگر زن باشه می‌گم خانومی، اگه مرد باشد می‌گویم آقایی، کفترا خیلی می‌فهمن. یعنی باهوشن…»

قفس واسه اینا حصار نیست

عباس آقا همانطور که روی چارپایه چوبی نشسته زیر لب قربان صدقه کفترهایش می‌رود و با چوب‌دستی آنها که از آسمان به زمین نشسته‌اند را به سمت قفس‌های
فلزی‌شان هدایت می‌کند. قفس‌ها از نزدیک ساختمان طراحی پیچیده‌ای دارند طوری که با حرکت یک اهرم ساده همگی با هم باز و بسته می‌شوند. کفترها یکی یکی از داخل قفس با چشم‌های ریز صاحب‌شان را تماشا می‌کنند که با حالتی سرمستی آمیخته با عشق و غرور نگاه‌شان می‌کند. عباس آقا امپراتوری کفترهایش روی پشت‌بام را تماشا می‌کند و در دلش به قدرت نهفته میان بال و پرهای کفترهایش می‌بالد. «چند وقت پیش یه تیکه کوچیک از گوشه قفس رو سوراخ کردم و راهشونو باز گذاشتم ولی هیچ کدوم فرار نکردند. می‌دونی چیه؟ قفس واسه اینا حصار نیست» خوشحال است و این را با افتخار می‌گوید. انگار که کبوترها با زبان بی‌زبانی سرسپردگی‌شان را اعلام کنند و از داشتن چنین صاحب و مربی‌ای به خود ببالند.

آب و دون کفترها مهم‌تر از شام شب آدم‌ها

«یه موقع‌هایی تو خونه نون واسه خوردن نداشتیم ولی گندم و ارزن و قره ماش کفترها سرجاش بود. بچم گشنه بود، ولی باید دون و آب کفترا رو آماده می‌کردم، خانومم صد دفعه تا حالا بهم گفته ول کن اینها رو! چه ارزشی داره… ولی عشق که این چیزا سرش نمی‌شه. اون وقتا که دستم خیلی تنگ بود نیسان می‌آمد دو تن بار ارزن خالی می‌کرد و می‌رفت، ننم خیال می‌کرد واسه خونه برنج خریدم. اما تو خونه نون هم واسه خوردن پیدا نمی‌شد. همین چند روز پیش واسه ارزن و قره‌ماش کفترها دو میلیون و پانصد هزار تومن دادم. تازه این فقط واسه دوماهه. اونم با ارزن کیلویی ٣هزار و پونصدتومن.» عباس آقا از اینکه سال‌ها پیش اعتیادش را ترک کرده خوشحال است و هر روز پیروزی خودش را برای خودش تکرار می‌کند. «راستش خانومم دخترداییم بود و ریز و درشت زندگیم رو می‌دونست؛ می‌دونست عمل دارم، قاچاق فروشم، اما یه کاری کرد که بعد از ازدواج مواد رو ترک کنم.»

عباس میرزایی به اینجای داستان زندگی‌اش که می‌رسد چهره‌اش جدی‌تر می‌شود. خشمی آمیخته به مهربانی میان صورتش می‌دود و تند و قاطع می‌گوید: «هر کی جای اون بود طاقت نمی‌آورد با من ادامه بده. جیگر داشت که من رو ترک داد. عاشقم بود.» ته دلش را جست‌وجو کنی زندگی بدون کفترها را امن‌تر و آرام‌تر می‌داند اما وقتی پای عشقش به کبوترها را که وسط می‌آید چیزی قانع‌کننده‌تر از آن وجود ندارد. دستی به سبیل‌های مشکی تابدارش می‌کشد و در رویاهای دور و دست‌نیافتنی آسمانی را تصور می‌کند که میلیاردها کفتر در قلمرو امپراتوری پهناورش بال می‌زنند و وقتش که می‌رسد مطیع و خسته و تشنه به لانه برمی‌گردند. عباس آقا آخر و عاقبت کفتربازی را در سه جمله تعریف می‌کند. «زن طلاق، بچه گداخونه، خودم مسافرخونه…»

توهم شیشه‌ای کفترهای سفیدرنگ

با نزدیک شدن عصر احمد و عبدی دو یار و رفیق پایه
عباس آقا از راه می‌رسند و بعد از سلام و علیک چشم به آسمان و کبوترها می‌دوزند. آمار پرنده‌های رفته و برگشته در اندک زمانی میان‌شان رد و بدل می‌شود.

اینجا اثری از بوی بد پرنده و فضله نیست. عبدی در تمیز کردن قفس کفترها کمک می‌کند و برای این کار روزی ۵٠ هزارتومان مزد می‌گیرد. سه نفری پای بساط‌ تر و تمیز چای عباس آقا می‌نشینند. عبدی چای دم کشیده در قوری چینی کوچک روی سماور برقی را در استکان‌های شیشه‌ای که از تمیزی برق می‌زند می‌ریزد. همچنان که پشت سر هم نفس‌نفس می‌زند و دست‌هایش می‌لرزد، می‌گوید: «این عباس آقا کارش خیلی درسته. ببین همه چی چقدر تمیزه. شما بیا پشت‌بوم بعضی از این کفتربازها رو ببین، بوی کثافت خفته‌ات می‌کنه.» عباس آقا می‌خندد: «راستش منم از وقتی ترک کردم این جوری شدم. آدم معتاد نمی‌فهمه زندگی چیه» عبدی موهای جوگندمی جلوی سرش ریخته و پیراهن راه راه چرکتابی به تن دارد. خودش می‌گوید چون صبح‌های زود نمی‌تواند از خواب بیدار شود او را سر هیچ کاری نگه نداشته‌اند. از همان جایی که نشسته با دست پشت‌بام خانه‌شان را نشان می‌دهد و می‌گوید: «اونجا رو می‌بینی؟ یه کنج شیشه‌ایه… اون کفترا تو توهم شیشه‌ان…» این را که می‌گوید و بلند قهقهه می‌زند.

نورچشمی‌های سرعت بالا

کنار پشت بام فضای آلاچیق مانندی وجود دارد که بساط چای و شیرینی و میوه راه انداخته‌اند. پشته رختخواب‌هایی که روی آن را با چادر شب پوشانده‌اند، می‌گوید که اینجا خلوتگاه شبانه حاج عباس و کفترهایش است. زیر نور ماه و ستاره‌ها رختخوابش را پهن می‌کند و سرش را روی بالش می‌گذارد و یکی‌یکی صدای‌شان می‌کند، نازشان را می‌کشد و آنها دسته‌جمعی جوابش را می‌دهند.
عباس آقا ۴ تا کبوتر نورچشمی دارد که در قفسی جداگانه از آنها نگهداری می‌کند. کبوترهایی که در روز چیزی نزدیک به ١٠ ساعت یا بیشتر را بی‌وقفه در آسمان می‌پرند و در مسابقات روسفیدش می‌کنند. حرف کبوترهای تنبل که می‌شود به زمین نگاه می‌کند و چوب‌دستی‌اش را به سمت یکی از قفس‌ها می‌گیرد. کبوترهای تنبل انگار داستان را حدس زده‌اند، نگاهش می‌کنند و تند تند سرشان را می‌چرخانند و به روی خودشان نمی‌آورند. «کفترهای مفت‌خور همیشه گشنه و تشنه‌ان، هرجا براشون آب و دون بذاری میان همون‌جا.» اخم‌هایش را به هم می‌کشد و چوب دستی را چند بار محکم به زمین می‌کوبد: «اینقدر بهشون دون نمی‌دهم تا جونشون دربیاد» به کبوترهایی که چشم به چشم نگاهش می‌کنند با فریاد می‌گوید: «راستی! بدقلقی کنین کتکتون می‌زنما! من اینجا زیر آفتاب بمونم که شما بیاین اذیتم کنین. نمیشه که!»

دست به ریش‌های سیاه و سفیدش می‌کشد و سبیل‌های تابیده‌اش را دوباره تاب می‌دهد. با چوب‌دست‌اش چند قدم برمی‌دارد و می‌گوید: «کفترباز جماعت عشقبازه… عشقبازی هم چند تا مدل داره. بعضی‌ها تو عشقشون غل وغش دارن. دنبال غریب گرفتن کفتر مردمن» داغ دلش از کفترهایی که یک روز صبح پرواز کرده‌اند و دیگر برنگشته‌اند تازه شده و می‌سوزد. آه می‌کشد: «بعضی‌ها توی دم کفترهاشون شماره تلفن هاشون رو می‌زارن که اگه کفترشون جایی رفت طرف تماس بگیرد و کفتر را برگرداند. ما زنگ می‌زنیم و کبوتر را پس می‌دیم اما خیلی‌ها زنگ نمی‌زنن»

کفتربازی با اسکایپ

عبدی ۵٠ کفتر در خانه دارد و می‌گوید: « من هیچ‌وقت خودم را کفترباز نمی‌دانم و بیشتر کفتردوستم. شاید یک روزی هم حرفه‌ای شدم و کبوترهایم زیاد شدند. چشم‌هایش را تنگ می‌کند با خودش زمزمه می‌کند:
« این عشق کبوتر از کجا میاد؟» بعد از اندکی مکث خودش جواب خودش را می‌دهد: «کبوتربازها همین که جوجه‌ای را بزرگ می‌کنند و جفت می‌زنند مهرش بر دل‌شان می‌نشیند. انگار یک جور حس مادری سراغ‌شان می‌آید. جوجه کفترها مسیرهای آسمان را بلد نیستند و همین که پرواز کردن را یاد می‌گیرند می‌روند و پشت سرشان را هم نگاه نمی‌کنند. به خاطر همین کفتربازها پرهای جوجه کبوترها را به هم سنجاق می‌زنند تا وقتی به قول معروف راه و چاه را یاد گرفتند پرواز نکنند و بروند. این دقیقا همان کاری است که با یک نوزاد انجام می‌دهند تا کم کم بزرگ شود و بتواند روی پای خودش بایستد. کبوتربازها از غذای کفترهایی که اضافه وزن دارند کم می‌کنند و به غذای کم‌وزن‌ها اضافه می‌کنند. کبوتر عشقی است که با حرف و بیان قابل گفتن نیست. تا بهش آب و دون ندی و باهاش بازی نکنی اسیرش نمی‌شی.»

احمد حرف‌های عبدی را می‌شنود و این طور جوابش را می‌دهد: «مادرانش می‌دونی چی میشه؟ وقتی خدا به مادری، فرزندی می‌ده، اون مادر همه کارهای بچه را با عشق انجام می‌دهد. کفتر هم دقیقا مثل همین است. البته کفتربازی واسه آدم شغل نمیشه که… قاعده‌اش اینه که همه کفتربازها شغل دیگه‌ای هم داشته باشن. این حاج عباس تو کار خرید و فروش ملکه. ماشالا وضعش هم خوبه… تمام کفتربازهای حرفه‌ای خیلی پولدارن، اصلا کفتر بازی از قدیم مال ارباب‌ها و شاه‌ها بوده، یه آقا شهرام بود تو کرج هوا می‌کرد. الان رفته امریکا… تریلیاردره… فقط ماهی سه میلیون پول کارگر می‌ده. از تو امریکا اینترنت وصل کرده به یه تلویزیون بزرگ صبح تا غروب کفترهاشو تماشا می‌کنه. دندونپزشک خودم هم تو نیاورون کفتربازه حرفه‌ایه.»

بازگشت غرورآمیز سفرکرده‌ها

ساعت نزدیک ۴بعدازظهر است وکبوترهایی که از این ساعت به بعد می‌آیند، ارزشمندتر هستند. عباس آقا دانه دانه کفترهای از راه رسیده را با دست می‌گیرد نوازش‌شان می‌کند و برای‌شان دانه می‌پاشد. می‌گوید: «اصل کفتربازی مال تهرونی‌هاست. نژادهای هر شهری با هم فرق داره. نژاد کفترهای کاشان کاکلی است. گرمای کاشان با تهران یکی نیست به خاطر همین نژاد کفترهایش هم با همدیگر فرق داره. اما اصل کبوتربازی مال تهرونه» این را طوری می‌گوید که انگار عقبه‌اش جنگی است که بر سر اصالت کبوتربازهای شهرهای مختلف درمی گیرد. عباس آقا لبخندی از ته دل می‌زند و رو به احمد می‌گوید: «احمد این خال پیس‌مون که دو روز پیش رفته بود گرسنه و تشنه برگشت.»

ورود خانم‌ها به محوطه پشت‌بام ممنوع!

عباس آقا به هیچ زن و دختری اجازه ورود به پشت‌بام خانه‌اش را نمی‌دهد. حتی دختربچه‌ها هم در سیطره فرمانروایی کبوترهایش جایی ندارند و حق ندارند برای تماشا هم که شده پا به حریمش بگذارند. «نه، نه اینجا جای خانوم نیست. حتی خانوم دوست‌مون هم خواست بیاد نذاشتم. اصلا راه نداره… راستی یک خانمی هست تو خیابان ولیعصر کفتربازی می‌کنه. ٣٠ دفعه رفتم در خونش باهاش رفیق‌ شم راه نمی‌ده. ٣٠ بارها… خیلی زن خوبیه!»

عبدی رفیق عباس آقا اعتقادات مذهبی محکمی دارد و در شب‌های ماه رمضان با جوان‌های محل مراسم‌های مختلفی را اجرا می‌کند. «کفتربازها دعای مخصوصی دارند که برای جفت زدن کبوترها خوانده می‌شود. کبوتربازهای تازه‌کار معمولا سراغ آنها می‌روند و به دعا خواندن آنها برای جفت زدن اعتقاد دارند» رنگ بال‌های کبوترهای نورچشمی عباس آقا قرمز است. معمولا در هر محل ۴ تا کفترباز حرفه‌ای هستند که هر کدام یکی از رنگ‌های اصلی را به کفترهای‌شان می‌زنند تا از دور شناسایی شوند.

آسیدمصطفی هنوز زنده است

عبدی که دعواهای بسیار وحشتناکی را در مسابقات کفتربازی دیده و از آسیدمصطفی‌هایی می‌گوید که بی‌سروصدا قربانی طوقی‌های‌شان شده‌اند. می‌گوید: «گاهی بر سر کفترها بکش بکش راه می‌افتد. چشم و گوش قدیمی‌های منطقه سبلان (نظام‌آباد) پر از نقل چنین داستان‌هایی است. کبوتری گم می‌شود و صاحبش به چندین نفر مظنون می‌شود و مدت‌ها به دنبال پیدا کردن سارق کبوترش می‌گردد و بعد از مدتی او را به قتل می‌رساند.»

یک کامیون آدم برای جمع کردن کبوترهای هرز

اواخر تیرماه زمان برگزاری مسابقات کفتربازی است. بازار آهن تهران و پشت بام‌های اطراف تهران از مکان‌های اصلی آن است.

معمولا در وقت مسابقه شخص مسابقه‌دهنده رفیق‌هایش را می‌آورد تا کفترهای هرز را از اطراف خانه‌اش جمع کند. بر اساس قانون کفتربازی، تنها کفترها باید در حریم پشت بام خانه شرکت‌کننده بنشینند و اگر جز این باشد کبوتر هرز حساب می‌شود و هیچ امتیازی هم ندارد. عبدی می‌گوید: «پارسال کسی بود که دوتا مینی بوس آدم آورده بود تا کبوتر هرزی‌هایش را جمع کنند. وقتی ۶٠٠ تا گرویی (کبوتر مسابقه‌دهنده) دارد معلوم است که ١٠٠ تا هرز می‌شود.» عباس آقا که سال‌هاست برای دوست و رفیق‌هایش داوری کرده و زیر کاغذ قراردادهای‌شان را امضا کرده با شنیدن این داستان عصبانی می‌شود و می‌گوید: «این توهین به داوری است که روی پشت بام ایستاده است. این کار بازی کردن با آبروی آن کفترباز قدیمی است. داور اگر داور باشد نباید اجازه چنین کاری را بدهد.» عبدی دوباره از دل خاطراتش کفتربازهایی را بیرون می‌کشد که به هیچ قیمتی حاضر نیستند عشق‌شان را کنار بگذارند. «من کفتربازی را می‌شناسم که پا ندارد و روی ویلچر کفتربازی می‌کند. خانه‌ یک طبقه‌اش در میدان ونک است. با ویلچر کنترلی روی پشت بام می‌رود و ۵٠٠ تا کفتر را هوا می‌کند. او فقط عاشق است. »

روز مسابقه سخت‌تر از همیشه

«شب گروبندی وقت حمام زایمان کفتربازهاست» حاج عباس این را می‌گوید و نگاهی به بال و پر نورچشمی‌هایش می‌اندازد. امسال قرار است چه اتفاقی بیفتد. پلک‌هایش پشت سر هم به هم می‌خورند و نگاهش به مادری می‌ماند که قرار است فرزندش در مسابقه‌ای سخت در مقابل چشم‌های مردم به رقابت بنشیند. «بچم هم سالم به دنیا می‌آید یا می‌میرد. خودم طوریم نشه!؟»

هوا رو به تاریکی است. حاج عباس به انتظار آخرین بازمانده پرواز امروز چشم به آسمان دوخته است. یکی یکی صدای بگومگوی کبوترها از کنج قفس‌های‌شان می‌آید. شاید با هم دعوا می‌کنند یا برای همدیگر و روزهای مسابقه خط و نشان می‌کشند.

منبع: الف