بایگانی ماه : می, 2017

می خواهیم با عنصر آهن و تاثیرات مختلف آن بر بدن انسان آشنا شویم. این ماده معدنی چه تاثیرات مختلفی بر سلامتی ما خواهد گذاشت. آیا از عملکرد آهن در بدن اطلاع دارید؟ دریافت مکمل آهن برای چه افرادی مضر و خطرساز خواهد بود؟ غالبا بانوان دچارکمبود و فقر آهن خواهند شد که در این بخش به بررسی بیماری های ناشی از فقر آهن خواهیم پرداخت.

آهن یک ماده معدنی است که عمدتاً در هموگلوبین گلبول های قرمز و میوگلوبین سلولهای عضلانی وجود دارد. آهن برای انتقال اکسیژن و کربن دی اکسید مورد نیاز است.

از مکمل آهن برای پیشگیری و درمان سطوح پایین آهن (فقر آهن) که نتیجه آن کم خونی با عامل فقر آهن است استفاده می کنند.  در افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن، گلبول های قرمز خون به خاطر نداشتن آهن کافی نمی تواند اکسیژن کافی به بدن حمل کنند بنابرین این افراد احساس شدید خستگی می کنند.

آهن همچنین برای بهبود عملکرد ورزشی و درمان اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) و زخم های دهانی استفاده می شود. برخی از افراد نیز از آهن برای بیماری کرون، افسردگی، خستگی، و ناتوانی در باردار شدن استفاده می کنند.

زنان گاهی اوقات در دوران قاعدگی برای جبران آهن از دست رفته از مکمل های آهن استفاده می کنند. غذاهای غنی از آهن عبارتند از: گوشت خوک، ژامبون، مرغ، ماهی، لوبیا، و به خصوص گوشت گاو، جگر و گوشت گوسفند

آهن در بدن چگونه عمل می کند

آهن به گلبول های قرمز کمک می کند تا اکسیژن را از ریه ها به دیگر بخش های بدن برسانند. پس از رساندن اکسیژن، آهن به گلبول ها کمک می کند تا کربن دی اکسید را بازگردانند. آهن همچنین در بسیاری از فرآیند های شیمیایی بدن نقش دارد.

کاربردها و اثر بخشی عنصر آهن

مؤثر بر:

• کم خونی به دلیل بیماری مزمن. بسیاری از بیماری ها مثل سرطان، مشکلات کلیوی یا قلبی باعث کم خونی می شوند. استفاده از آهن در کنار داروهای دیگر مثل آسپوتین آلفا می تواند به بازسازی گلبول های قرمز کمک کرده و کم خونی را درمان کند در افرادی که دچار مشکلات کلیوی هستند و یا به خاطر سرطان تحت شیمی درمانی قرار گرفته اند. تزریق آهن می تواند مؤثر تر از خوردن مکمل های آن باشد.
• فقر آهن. مصرف مکمل های آهن می تواند در درمان و پیشگیری از آن مؤثر باشد.
• سرفه ناشی از مصرف بازدارنده ها. داروهایی که برای فشارخون استفاده می شوند بازدارنده نام دارند و بعضاً باعث سرفه می شوند. مصرف آهن می تواند از سرفه ها کاسته و یا آن را متوقف کند. برخی بازدارنده ها عبارتند از کاپتوپریل، انالاپریل و لیسیوپریل.
• مشکلات یادگیری. مصرف آهن می تواند تفکر، یادگیری و حافظه را در کودکان تقویت کند.
• فقر آهن حین بارداری. مصرف آهن می تواند خطر بروز کم خونی را در این افراد کاهش دهد.

احتمال اثر بر:

• سرفه های ناشی از مصرف بازدارنده ها. داروهایی که برای فشارخون استفاده می شوند بازدارنده نام دارند و بعضاً باعث سرفه می شوند. مصرف آهن می تواند از سرفه ها کاسته و یا آن را متوقف کند. برخی بازدارنده ها عبارتند از کاپتوپریل، انالاپریل و لیسیوپریل.
• مشکلات یادگیری. مصرف آهن می تواند تفکر، یادگیری و حافظه را در کودکان تقویت کند.
• نارسایی قلبی. تا ۲۰% از افرادی که نارسایی قلبی دارند به دلیل کمبود آهَن است. تزریق آهَن در این موارد می تواند کارساز باشد.
• فقر آهن حین بارداری. مصرف آهن می تواند خطر بروز کم خونی را در این افراد کاهش دهد.

شواهد ناکافی برای اثر روی:

• اختلال بیش فعالی. استفاده از آهَن سولفات می تواند ظرف مدت ۱ تا ۳ ماه برخی عوارض را بهبود ببخشد.
• حمله های تنگی نفس. مصرف آهن چه به صورت خوراکی و یا تزریق می تواند از فراوانی این حملات در کودکان بکاهد.
• رشد کودک. آهَن توانایی های ذهنی را در نوزادان و کودکان مبتلا به کم خونی تقویت نمی کند. هرچند ممکن است بهبودی در توانایی حرکتی ایجاد کند.
• خستگی مفرط. مکمل های آهن می تواند در زنانی که کم خونی ندارند باعث بهبود شود.
• عملکرد فیزیکی. استفاده روزانه از مکمل آهَن یا خوردن غذاهایی که سرشار از آهَن است به مدت ۱ تا ۲ ماه ضربان قلب در کودکان هنگام دویدن کاهش یابد.
• تبخال
• بیماری گوارشی کروهن
• ناباروری زنان
• خونریزی زیاد در عادت ماهانه
• سندروم پای بی قرار

عوارض جانبی و ایمنی عنصر آهن

مصرف مناسب آن بی خطر است. هرچند می تواند عوارضی چون دل درد، یبوست، اسهال، تهوع و استفراغ ایجاد کند. مصرف مکمل با غذا می تواند از عوارض بکاهد. هرچند، غذا خود باعث می شود تا آهن به طور کامل جذب نشود. در صورت امکان آهَن را می بایست با معده خالی مصرف کرد. در صورت بروز عارضه می توان با غذا مصرف کرد. از خوردن آن همراه با غذاهایی از جمله محصولات لبنی، غلات، چای و قهوه خودداری کنید.

فرآورده های دارای آهَن انواع مختلفی دارد مثل فروس سولفات، گلوکنات و فومارات. فرآورده هایی که دارای ترکیبات پلی ساکارید هستند عوارض کمتری ایجاد می کنند.

برخی فرآورده های دارای آهَن کنترل شده ممکن است باعث استفراغ را کاهش دهند.

محلول آهَن می تواند دندان ها را تیره کند.

دوز بالای آهَن خطرناک است، بخصوص برای کودکان. آهَن شایع ترین علت مرگ در اثر مسمومیت در کودکان است. حتی دوز ۵۰ میلی گرم نیز می تواند کشنده باشد. مسمومیت آهَن می تواند عوارض شدیدی چون ناراحتی های معده و روده، نارسایی کبد، افت فشار خطرناک و مرگ شود.

مصرف زیاد آهَن خطر بروز بیماری قلبی را افزایش می دهد. مخصوصاً در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ .

ملاحظات و هشدارها

حاملگی و شیردهی: مصرف کمتر از ۴۵ میلی گرم در روز بی خطر است. بیشتر از آن می تواند خطرناک باشد. دوز بالا می تواند به وفور باعث تهوع و استفراغ شود. تعداد بالای هموگلوبین که حاوی آهَن است هنگام بارداری می تواند خطرناک باشد.

دیابت: داشتن رژیم غذایی سرشار از آهَن خطر بیماری قلبی را در زنان مبتلا به دیابت۲ افزایش می دهد.

زخم های معده و روده: آهَن شرایط را وخیم می کند.

التهاب روده ای: مصرف آهَن مضر است.

تالاسمی: مصرف آهَن می تواند برای این افراد مضر باشد.

نوزادان زودرس: دادن آهن به این کودکان که دارای فقر ویتامین ای نیز هستند باعث عوارض شدیدی می شود. فقر ویتامین ای می بایست قبل از مصرف آهَن درمان شود.

تداخلات عنصر آهن

تداخلات نسبی: مراقب استفاده ی همزمان با داروهای زیر باشید

• آنتی بیوتیک (کنولون)

آهَن از جذب و اثربخشی داروها می کاهد. برای اجتناب از این موضوع، آهَن را می بایست با فاصله ۲ساعت از آن مصرف کرد.

سیپروفلوگزاسین، انوگزاسین، نورفلوگزاسین، اسپارفلوگزاسین، تروافلوگزاسین و گرپافلوگزاسین.

• آنتی بیوتیک (تتراسیکلین)

آهَن به این داروها در معدا چسبیدا و میزان جذب و اثرگذاری آنها را کاهش می دهد. آهَن را دو ساعت قبل و یا ۴ساعت بعد مصرف کنید.

مثل دمکلوسیکلین و مینوسیکلین.

• بیسفسفنات

آهَن جذب و اثربخشی آن را کاهش می دهد. آهَن را حداقل ۲ساعت قبل از آن مصرف کنید.

مثل آلندرونات، اتیدرونات، ریزدرونات و تیلودرونات.

• لودوپا

آهَن از جذب و اثربخشی آن می کاهد.

• لوتیروکسین

برای کم کاری تیرویید مصرف می شود. آهَن از جذب و اثربخشی آن می کاهد.

مثل آمور تیرویید، التروکسین، استر و سینترویید.

• متیلدوپا

آهَن میزان جذب و اثربخشی آن را کاهش می دهد. آهَن را حداقل ۲ ساعت با فاصله مصرف کنید.

• میکوفنولات

آهَن میزان جذب و اثربخشی آن را کاهش می دهد. آهن را حداقل ۲ساعت پس از آن مصرف کنید.

• پنی سیلامین

داروی بیماری ویلسون و آرتریت روماتیسمی است. آهَن میزان جذب و اثربخشی آن را می کاهد. آن را ۲ساعت قبل و یا بعد مصرف کنید.

تداخلات خفیف: با احتیاط جینکو را با موارد زیر استفاده نمایید

• کلورامفنیکول

آهَن برای تولید سلول های خونی جدید ضروری است. این دارو سلول های خونی جدید را کاهش می دهد. استفاده طولانی مدت از کلورامفنیکول اثربخشی آهَن را کاهش می دهد.

دوز مصرفی عنصر آهن

• برای فقر آهَن در بزرگسالان: ۵۰ تا ۱۰۰ میلی گرم آهَن ۳ بار در روز. هفته ای ۳۰ تا ۱۲۰ میلی گرم در زنان. برای درمان فقر آهَن در کودکان: ۴ تا ۶ میلی گرم در روز در ۳دوز. برای بزرگسالان و کودکان، درمان ۲تا۳ ماهه می تواند کم خونی را درمان کرده اما ذخیره آهَن بدن را بازسازی نمی کند. برای این منظور درمان می بایست تا ۶ ماه دیگر ادامه پیدا کند.
• پیشگیری از فقر آهَن با استفاده از مکمل در کودکان: برای شیرخواران ۴ تا ۶ ماه ۱ میلی گرم در روز، ۶ تا ۱۲ ماه ۱۱ میلی گرم. نوزادان زودرس ۲میلی گرم تا زمانی که آهَن مورد نیاز از طریق غذا تامین شود. ۱ تا ۳ سال ۷ میای گرم در روز.
• تقویت یادگیری و مهارت های فکری در نوجوانان مبتلا به فقر آهَن: ۶۵۰ میلی گرم فروس سولفات ۲بار در روز.

میزان کافی آهَن دریافتی برای نوزادان تا ۶ ماه ۰.۲۷ میلی گرم در روز. برای کودکان میزان توصیه شده برای ۷ تا ۱۲ ماه ۱۱ میلی گرم، ۱ تا ۳ سال ۷ میلی گرم، ۴تا۸سال ۱۰ میلی گرم، ۹ تا ۱۳ سال ۸ میلی گرم، پسران ۱۴ تا ۱۸ سال ۱۱ میلی گرم، دختران ۱۴ تا ۱۸ سال ۱۵ میلی گرم. مردان بیش از ۱۹ و زنان بیش از ۵۱ سال ۸ میلی گرم. زنان ۱۹ تا ۵۰ سال ۱۸ میلی گرم، حامله ۲۷میلی گرم، شیرده بین ۱۴ تا ۱۸ سال ۱۰میلی گرم و بین ۱۹ تا ۵۰ سال ۹ میلی گرم.

حداکثر میزان قابل تحمل برای کودکان تا ۱۳سال ۴۰میلی گرم در روز، ۱۴و بیشتر ۴۵میلی گرم.

انواع مختلفی از مکمل های آهَن وجود دارد که درصد آهَن متفاوتی دارند. یک گرم فروس گلوکنات ۱۲۰میلی گرم آهَن دارد، سولفات ۲۰۰میلی گرم، و فومارات ۳۳۰ میلی گرم آهَن دارد. در دوز مساوی اثرگذاری و عوارض جانبی هر سه یکسان است.

منبع: دکتر سلام