بایگانی ماه : می, 2017

ماهنامه پیشه و تجارت – نسرین نیکنام: این رسم است که هر ساله مسئولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پس از پایان سفرهای نوروزی آماری از تعداد مسافران اعلام می کنند؛ آماری که هر ساله به رقم قابل توجهی می رسد و میزان اندازه گیری آن نفر سفر است. مرتضی رحمانی موحد، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی در دومین روز از فعالیت کاری سال ۹۶ به میان خبرنگاران آمد و اعلام کرد که امسال چیزی حدود ۶۰ میلیون نفر شب اقامت و ۹۴ میلیون بازدیدکننده از مراکز گردشگری و تاریخی بازدید کرده اند که آمار قابل توجهی در جهت توسعه گردشگری در کشور است.

این در حالی است که سهم شهرهای شمالی در میزان مسافران نوروزی مانند هر سال خیلی بیشتر از شهرهای دیگر بود؛ البته باید این را هم یادآور شد که شهرهایی مانند اصفهان و شیراز و مشهد همچنان رتبه های بالای جدول را در جذب گردشگر حفظ کرده اند. جالب است که بدانید جزیره های کیش و قشم هم امسال سهم قابل توجهی از گردشگران را میزبانی کردند تا جایی که به گفته رحمانی موحد در جزیره کیش با ۱۸ درصد رشد مسافر هوایی روبرو بودیم اما بخش دریایی به دلیل بسته شدن یک هفته ای مسیرها، این تردد کاهش داشته است؛ اما در مجموع ۸ درصد رشد سفر به کیش در ایام نوروز وجود داشت. در جزیره قشم هم با رشد ۵۰ درصدی مسافرت های هوایی و رشد ۲ درصدی سفرهای دریایی روبرو بودیم.

همکاری های پرسود

یکی از موضوعاتی که مسئولان سازمان میراث فرهنگی در اعلام گزارش های شان به آن اشاره کردند، افزایش مشارکت سمن ها و گروه های مختلف در فعالیت های خدماتی و فرهنگی بود که معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی در این باره گفت: «از ظرفیت فرهنگی استان ها و اپراتورها نیز استفاده کردیم و امسال شاهد این بودیم که بسیاری از استان ها از معبر به مقصد تبدیل شدند. همچنین روستاها و اقامتگاه های بومی نیز با اقبال خوبی از سوی مردم روبرو شده بودند. بیش از ۵۰۰ جشنواره بهاری در سراسر کشور، بسترساز حضور و اقامت طولانی مدت مسافران شده بود.»

در کنار تمام این آمارها و اتفاق هایی که کارنامه خوبی را برای سازمان متولی گردشگری در کشور رقم می زند نکته ای که باید به آن توجه شود این است که با وجود افزایش تعداد گردشگر در نوروز ۹۶ همچنان گردشگران اقامت در مراکز اقامتی، هتل آپارتمان و حتی اقامتگاه های بوم گردی را به اسکان در هتل های چند ستاره ترجیح داده اند.

هتل های خالی و هتلداران شاکی

«افزایش قیمت نداشتیم؛ مسافر هم نداشتیم.» این جمله را جمشید حمزه زاده رئیس جامعه هتلداران ایران بیان کرد و گفت: «در نوروز امسال نسبت به سال گذشته با حدود ده درصد کاهش رزرو اتاق در هتل ها از سوی مسافران داخلی مواجه بوده ایم.»

او در حوزه گردشگری با اشاره به این که نسبت به سال گذشته کیفیت خدمات ارائه شده در هتل ها خیلی بهتر و به روزتر شده است، گفت که امسال هتل ها با کاهش ۱۰ درصدی مسافر روبرو بوده اند که این مسئله نارضایتی هتلداران را رقم زده است.

یکی از اقدام هایی که سازمان میرای فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در تشکیل ستاد سفرهای نوروزی انجام می دهد، نظارت بر نحوه ارائه خدمات و دیگری رسیدگی به شکایات مسافران است؛ یعنی این که هر مسافری که به هتل برود می تواند در صورت مشاهده تخلف و یا نبود کیفیت مناسب خدمات، با جامعه هتلداران کشور تماس بگیرد و شکایت خود را ارجاع دهد. جالب است بدانید که در پورتال جامعه هتلداران، صفحه ای برای اعلام شکایات مسافران ایجاد شده اما اگر به هر دلیلی امکان ارسال شکایت فراهم نشود، شاکیان می توانند موضوع مورد نظر را ایمیل و یا پست کنند و مسئولان ستاد سفرهای نوروزی حضور دارند و می توانند به این موضوع رسیدگی کنند.

راه حل هایی که منتج به نتیجه نشد

یکی از برنامه های جامعه هتلداران ایران این بود که برخی از هتل ها را که شرایط مناسبی ندارند و یا از کارکنان آموزش دیده برخوردار نیستند، با اجرای برنامه های مناسب مانند بازسازی هتل و استفاده از کارکنان آموزش دیده فعال و پویا کنند؛ هر چند که این حرکت خوب بود اما بازخوردی که مسئولان این حوزه انتظار داشتند را محقق نکرد.

از سوی دیگر، تخفیف های مناسبی برای هتل ها در هر استان لحاظ شد تا شاید انگیزه ای برای اقامت مسافران در هتل ایجاد کند؛ اما با این حال، بیشتر استان ها با کاهش مسافر روبرو بودند، تا جایی که حمزه زاده می گوید: «درصد رزرو هتل نسبت به سال گذشته ۱۰ درصد با کاهش روبرو بوده است اما پس از ایام نوروز به جمع بندی و بررسی میزان سفرها و اقامت در هتل ها می پردازیم.»

حال این پرسش مطرح می شود که اگر وضعیت هتل ها طوری پیش می رود که شرایط پایداری ندارند و ممکن است هر ساله با کاهش تعداد مسافران، زیان ده نیز شوند، پس برنامه دولت برای افزایش و ساخت هتل های بیشتر چه می شود و آیا مسئولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در اعطای مجوز به سرمایه گذاران، این موضوع را لحاظ کرده یا می کنند؟ آیا با استناد به اینکه گردشگران داخلی، به هر دلیلی از هتل ها استفاده نمی کنند، دلیلی می شود که هتل سازان بی انگیزه شوند و به دنبال این باشند که سرمایه خود را در بخش دیگری هزینه کنند؟

این مسئله موضوع مهمی است که در این پرونده در گفتگو با مسئولان و صاحب نظران این حوزه به تحلیل آن می پردازیم.

هتل های ایران تخصصی نیست

اتفاقی که می افتد این است که چون مردم در ایام عید می خواهند در کنار خانواده های خود باشند و تفریح کنند و غذا درست کنند، استقرار در هتل به خاطر قوانینی که دارد برای شان سخت است؛ از این رو این افراد ترجیح می دهند در مراکز غیررسمی یا خانه های استیجاری بمانند و به همین دلیل استقبال از هتل ها کم می شود اما در کنار آن تجار، گردشگران خارجی و کسانی که با هدف انجام امور اداری به شهرهای مختلف سفر می کنند، اقامت در هتل را به دلیل ارائه خدمات مناسب و ضروری انتخاب می کنند.

افزایش اقامتگاه های بوم گردی و ویلاهای استیجاری در شهرهای شمالی و جنوبی و در چند سال اخیر در شهرهای یزد، اصفهان و شیراز سبب شده تا آمار اقامت مردم در هتل های این شهرها کاهش پیدا کند. هر چند هتل داران در ایام نوروز که پیک سفر مردم است تلاش می کنند با اعمال تخفیف و خدمات مختلف انگیزه ای برای اقامت مردم در هتل ها ایجاد کنند اما به دلایل گفته شده، اقامت مردم در هتل ها گزینه اول شان نیست.

بحثی که شاید در سال های اخیر به ویژه در کشورهای اروپایی و کشورهایی که مقصد گردشگری هستند بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته این است که این کشورها اقدام به ساخت هتل های تخصصی می کنند؛ یعنی برای تجار، ورزشکاران و گردشگران خارجی هتل های مختلف می سازند؛ موضوعی که در ایران اصلا مورد توجه قرار نگرفته است و همین مسئله سبب کاهش استقبال مردم از این مراکز اقامتی می شود. کشورهایی که بخش عمده ای از درآمد شکورشان از ورود گردشگر تامین می شود به شدت به دنبال اجرایی کردن طرح های اینچنینی هستند و نگاه شان به سوی تخصصی تر کردن و دسته بندی گردشگران ورودی شان است.

اگر در ایران هم این موضوع مورد توجه قرار گیرد، شاید این رکوردی که هر ساله گریبان هتل داران و صنعت گردشگری را می گیرد، کمتر شود؛ هر چند که برنامه دولت این است که بخش ورود گردشگران خارجی را تقویت کند و از این بابت نگاهش، ساخت و توسعه هتل های ۵ ستاره با کیفیت است اما در این میان نباید از حضور گردشگران داخلی هم غافل شد؛ این در حالی است که مردم به نسبت دهه های گذشته بیشتر سفر می کنند و همین افزایش تعداد سفرهای داخلی هم می تواند نقش مهمی در توسعه گردشگری و افزایش چرخه اقتصادی کشور باشد.

راهکاری برای دیده شدن

اینکه ایران جزء قطب های گردشگری دنیا محسوب می شود جای هیچ شک و شبهه ای ندارد؛ اینکه کشورهای همسایه مانند امارات و ترکیه و اخیرا هم ارمنستان سال هاست که با برنامه ریزی در تلاش هستند که بتوانند سیل گردشگران خارجی به ویژه ایرانی ها را به سوی کشورهای خود بکشند هم جای سوال و تردید ندارد اما نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که چرا با وجود داشتن این همه پتانسیل گردشگری، ایران نتوانسته در توسعه صنعت گردشگری موفق باشد.

کارشناسان و فعالان حوزه گردشگری مهم ترین چالش در حوزه گردشگری ایران را کمبود هتل و پایین بودن کیفیت خدمات ارائه شده توسط هتل های فعال می دانند و از سوی دیگر نرخ هتل ها را نیز در بی رونقی این صنعت بی تاثیر نمی دانند؛ این در حالی است که مسئولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری معتقدند که قیمت هتل در ایران بالا نیست و پرداخت هزینه هتل برای گردشگران خراجی حتی شاید پایین تر از سایر کشورها هم باشد و مشکل فقط گردشگران داخلی هستند که برای پرداخت هزینه با مشکل روبرو می شوند.

از سوی دیگر بحث سرمایه گذاری در احداث هتل هاست که این روند در ایران به دلیل مشکلات مالی و حمایت نشدن از سوی دولت با چالش جدی روبرو است؛ در حالی که در کشورهای دیگر که برنامه مدونی برای توسعه صنعت گردشگری و رسیدن به افق ۲۰۲۰ دارند، این معضل حل شده است. توجه کشورها به صنعت گردشگری و درک آنها از اهمیت این صنعت برای درآمدزایی، بسیاری از کشورها را به سمت ایجاد پایه ها و الزام های این صنعت سوق داده است؛ به گونه ای که بسیاری از دولت ها ایجاد و رونق جاذبه های گردشگری و فراهم آوردن امکانات رفاهی برای گردشگران را در دستور کار خود قرار داده اند.

«کاظم زوتو» عضو هیات مدیره جامعه هتلداران ترکیه در اظهاراتی حمایت دولت ترکیه از صنعت گردشگری و هتلداری به اشکال مختلف از قبیل واگذاری زمین، ارائه تسهیلات و حمایت های مالیاتی را مهم ترین عامل در توسعه و پیشرفت صنعت هتلداری در این کشور معرفی کرد. وی به سیاست های تشویقی دولت ترکیه در آغاز راه صنعت گردشگری این کشور اشاره کرد و افزود: «دولت در سال های ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۵ به صنف گردشگری اختیاراتی داد تا راه برای فعالیت این صنف باز شود. یکی از این سیاست های تشویقی، واگذاری زمین هایی با نرخ پایین اجاره به مدت ۴۹ سال بود تا سرمایه گذاران با اختیار تام در آن مناطق کار کنند.»

همچنین ارنزدوهاست، رئیس اجرایی هتل جونز لانگ لاسال امارات نیز درباره وضعیت گردشگری این کشور گفته بود که امارات در مقایسه با بازارهای فعال و عمده گردشگری مانند فرانسه، عربستان، آمریکا، روسیه، برزیل، هند و چین می تواند به بالاترین سطح فعالیت های گردشگری و اقتصادی جهان مبدل شود و برای تشویق سرمایه گذاری در بخش املاک و هتل در دبی و اخیرا در ابوظبی به نحو چشمگیری افزایش یافته است و این برنامه ای است که از سال ۲۰۰۶ تاکنون از سوی دولت حمایت جدی می شود و قرار است تا ۵ سال آینده در دبی ۴۵ هزار اتاق ساخته شود.

هتل ها برای معرفی خود تلاش نمی کنند

ولی تیموری، مدیرکل نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری از نقش هتل داری در توسعه گردشگری می گوید

آمارهایی که هر ساله پس از سفرهای نوروزی درباره افزایش چند درصدی تعداد گردشگران اعلام می شود، نشان می دهد که کشور در زمینه توسعه گردشگری داخلی با مشکل روبرو نیست؛ هر چند که به گفته کارشناسان، این آمارها چون بر اساس آمارگیری رسمی و آنچه در دنیا مرسوم است انجام نمی شود، خیلی قابل استناد نیست اما به هر حال هر ساله با تشکیل ستادهای نوروزی که مدیریت آن بر عهده فرمانداران و استانداران است، این آمارها به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارجاع و توسط معاون گردشگری سازمان که ریاست این ستاد را به عهده دارد اعلام می شود.

اما آنچه در این میان باعث دغدغه متولیان امر هتل داری شده است، کاهش استقبال مردم در استفاده از هتل ها در شهرهای مختلف است؛ از این رو در گفتگو با ولی تیموری مدیرکل نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این مشکل را بررسی کردیم که در ادامه می خوانید.

آمارها نشان می دهد که هر ساله تعداد گردشگران رو به افزایش است؛ این یعنی در صنعت گردشگری شاهد توسعه هستیم اما مسئله اینجاست که هتل داران از شرایط موجود راضی نیستند؛ به نظر شما این خلأ را چگونه باید پر کرد؟

– اول این نکته را بدانید که اولویت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، افزایش سفر به ویژه در نوروز نیست؛ چون در بعد داخلی، سفرها حتی از حد استاندارد هم بالاتر رفته و خوشبختانه در این زمینه هیچ مشکلی وجود ندارد.

این موضوع را در نظر داشته باشید که در آغاز سال جدید که فصل سفرهای نوروزی است، فصل ورود گردشگران خارجی به کشور هم هست که به ظاهر خیلی اتفاق خوب و مبارکی برای توسعه گردشگری است اما نکته مهم این است که زیرساخت های ما کامل نیستند و از این لحاظ مشکل داریم.

به نظر شما بالا بودن قیمت و کمبود خدمات هتل ها می تواند در پایین آمدن میزان استقبال مردم از این مراکز اقامتی تاثیر داشته باشد؟

– هتل ها یک رقم ثابتی دارند که باید این نرخ را همیشه رعایت کنند؛ برای آنها حداقل و حداکثری در نظر گرفته می شود و به آنان اجازه افزایش قیمت داده نمی شود اما آنها این اجازه را دارند که در برخی از ماه های سال برای تشویق مسافران به اقامت در هتل، تخفیف قائل شوند تا شاید انگیزه های برای آنان ایجاد شود اما همان طور که شما هم به آن اشاره کردید ممکن است نرخ هتل ها برای برخی از اقشار جامعه مناسب نباشد و برای یک خانواده پر جمعیت،

 حضور در هتل صرفه اقتصادی نداشته باشد؛ به عنوان مثال از خانواده ای که لحاف و تشک روی سقف ماشینش می گذارد و به دل جاده می زند، نمی توان انتظار داشت که در هتل های پرستاره اقامت کند اما در مقابل عده ای هم هستند که اقامت در هتل های چهار یا پنج ستاره را انتخاب می کنند. پس این اختلاف سلیقه همیشه وجود داشته و دارد و نمی توان آن را تغییر داد اما می توان به دنبال راه هایی برای جذب بیشتر مسافر در هتل بود.

یکی از موضوعاتی که در کشورهای توسعه یافته (به ویژه آنهایی که چرخه اقتصادی کشورشان فقط با حضور گردشگران به حرکت در می آید) همیشه مورد توجه است، بحث فرهنگ سفر است؛ در کشور ما چقدر این بحث مورد توجه قرار گرفته یا می گیرد؟

– همواره رعایت فرهنگ سفر از دغدغه های مسئولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بوده است؛ به ویژه در فصل هایی که مردم فرصت و زمان بیشتری برای سفر کردن دارند. فرهنگ مسافرت برای بسیاری از گردشگران و ماجراجویان ایرانی تعریفی بسیار متفاوت از آنچه در سطح دهکده جهانی صورت می گیرد، داشته و همین امر باعث شده تا برخی از سفرهای گردشگران ایرانی بسیار گران تر از حد معمول انجام شود.

در حال حاضر اکثر گردشگران ایرانی یا از امکانات دنیای مجازی اطلاعی ندارند یا این که حوصله جستجو در این زمینه را در خود نمی بینند و با استفاده از خدمات گردشگری آژانس های گردشگری سعی در انتخاب مقصد سفر خود دارند در حالی که صدها و یا شاید هزاران وب سایت و شرکت های آنلاین در دهکده جهانی مشغول برنامه ریزی و خدمات رسانی به گردشگرانی هستند که قصد ارزان سفر کردن دارند. (همان پکرها)

صحبت شما متین؛ اما پرسشی که مطرح می شود این است که همان زیرساخت هایی که از اول گفتگو به آن اشاره شد جوابگوی این حجم از مسافر هستند؟ آیا می توان گفت که اگر همین الان مسافری بخواهد به یک شهر کوچک سفر کند، همه نیازها برای حضور او مهیا است؟

– دغدغه مسئولان هم همین مسئله است؛ اینکه هتل های ما فقط در کلانشهرها و شهرهای مهم متمرکز شده اند و سایر شهرها از چنین امتیازهایی برخوردار نیستند که این خود یک ضعف به حساب می آید و موضوع دیگر این که مقاصد گردشگری مردم عوض شده است؛ آنها می خواهند به دل طبیعت یا شهر و روستاهای کوچک بروند و از هیاهو و دغدغه های شهری فاصله بگیرند اما چون زیرساخت های کمی وجود دارد، این موضوع را به مشکل تبدیل می کند. البته وجود اقامتگاه های بوم گردی یا خانه هایی روستایی که برای اقامت مسافران مهیا شده و رونق خوبی هم دارند تا حدودی بخشی از مشکل را پوشش داده است اما هنوز این کمبودها در خیلی از شهرها احساس می شود.

به بحث رونق اقامتگاه های بوم گردی اشاره کردید؛ نکته ای که در این بین باید به آن توجه کرد این است که این مراکز برای جلب گردشگر تلاش زیادی می کنند و راه های زیادی را برای معرفی مراکز خود انتخاب می کنند اما به نظر می رسد تبلیغ و معرفی هتل ها، چندان دغدغه مدیران نیست؟

– درست است؛ دقیقا یکی از ایرادهای جامعه هتل داران همین است. آنها هیچ تبلیغی برای جذب مسافر نمی کنند؛ یعنی اگر وارد یک شهر شوید، کسانی که خانه های اجاره ای دارند، بیشتر از هتلداران به دنبال جذب گردشگر هستند. مشکل بعدی این است که مردم چندان از رقم اقامت در هتل ها آگاه نیستند و اگر اتفاقی کسی مجبور باشد برای اقامت به هتل مراجعه کند، نمی داند که رقمی که آنها اعلام می کنند، درست است یا ممکن است از او رقمی بالاتر گرفته شود.

از این رو این عدم اطمینان و آگاهی به ضرر هتلداران تمام می شود. طبق آمار، مراکز اقامتی آموزش و پرورش که کیفیت بالایی هم برای خدمات گردشگری ندارند بیشتر از هتل ها فعال هستند و وقتی وارد هر شهر می شوید تابلوهایی را می بینید که شما را به راحتی به سمت این مراکز هدایت می کند. از آنجایی که دولت نمی تواند در این زمینه اقدامی انجام دهد (چون در اصل نمی تواند برای همه هتل های کشور هزینه تبلیغ بپردازد)، بنابراین این خود هتل داران هستند که می توانند از راه های مختلف به معرفی هتل خود بپردازند. می توانند افرادی را در ورودی شهرها قرار دهند تا بتوانند به مردم اطلاعات لازم در زمینه هزینه اقامت و خدمات قابل ارائه را توضیح دهند؛ مانند کاری که همه مراکز اقامتی انجام می دهند.

راهکار شما چیست؟

– پیش از هر کاری بهتر است طرح آمارگیری از مسافران را به شکلی که امروز در دنیا مرسوم است انجام دهیم؛ طرحی که درآمدهای اقتصادی ناشی از توسعه گردشگری به صورت جدی مورد توجه قرار می گیرد. هر چند که سال هاست اجرای این طرح از سوی مرکز آمار ایران و بانک مرکزی در حال پیگیری است اما تا امروز این امر محقق نشده است. اما اگر این طرح انجام شود و به نتیجه برسد، آن وقت می توان گفت که چالش ها و ضعف ها کجا هستند و چگونه برای حل آنها باید قدم برداشت.

همچنین مسائلی همچون نگاه سیاسی و امنیتی به گردشگری و برخورد نامناسب برخی سازمان های مربوطه با گردشگران خارجی در بدو ورود فرد به کشور هم ذکر شده بود و در نهایت نبود زیرساخت های مطلوب و منطبق با استانداردهای جهانی نیز از مسائل پیش روی گردشگری در سطح ملی عنوان شده بود.

در نهایت این که صاحب نظران و فعالان حوزه گردشگری معتقدند که به جای آن که به گردشگران، از منظر اقتصادی نگاه شود آن را صنعتی بدانیم که می تواند در اقتصاد و رشد و شکوفایی کشور نقش بسزایی داشته باشد. تنها از منظر فرهنگی به آن نگاه می شود. به علاوه یکی از نکاتی که متاسفانه در صنعت گردشگری کشور ما به آن توجه نمی شود، قدرت انتخاب گردشگری است؛ در کشور ما، علاوه بر محدودیت های فراوان و عرضه نشدن خدمات مناسب در سطح جهانی، به دلیل رعایت نکردن استانداردهای انرژی، تورم زیاد سالانه و … هزینه زیادی به گردشگران تحمیل می شود.