روزنامه هفت صبح – احمد رنجبر، مرجان فاطمی: این پرونده فقط بازخوانی وضعیت شش سال اکران نوروزی سینمای ایران نیست بلکه در دل آمار و ارقام نکته مهم تری نهفته است: این که اگر ترکیب چینش فیلم ها متنوع باشد، سینما در روزهای آغازین سال که به گل سرسبد اکران لقب دارد، پررونق می شود.
اتفاقی که سال پیش رخ داد و نوروزی ماندگار در تقویم سینمای ایران به ثبت رسید. امسال حال سینما خوب است اما نه مثل سال پیش. شاید اگر «نهنگ عنبر؛ سلکشن رویا» می بود گیشه نوروز ۹۶ از نوروز ۹۵ جلو زده بود. «مخاطبان سینما نسبت به سال گذشته کمتر شده، البته به لحاظ درآمد، فروش فیلم ها نسبت به سال ۹۵ رشد داشته است.» این بخشی از گفته های علی سرتیپی، مدیرعامل موسسه «فیلمیران» است که باعث می شود نسبت به اکران کل سال به اندازه سال پیش خوش بین نباشیم.
پیش درآمد؛ چی شد نفروختند؟
چرا فیلم های اکران نوروز ۹۶ در فروش موفقیت سال گذشته را به دست نیاوردند؟
چهره شکست خورده: از میان تمام بازیگرانی که در فیلم های اکران نوروز حضور دارند، مصطفی زمانی، با توجه به کارنامه ای که دارد از سایرین ستاره تر است. یعنی «یک روز بخصوص» تنها فیلمی است که می تواند به خاطر ستاره بودن بازیگرش مردم را به سینماها جذب کند اما فروش بسیار پایین این فیلم نشان می دهد که مردم چندان به حضور یک ستاره در فیلم اهمیت نمی دهند و زمان تاثیری در فروش یک فیلم ندارد.
نبود تبلیغات ماهواره ای: یکی از دلایل مهم فروش غافلگیرکننده فیلم ها در اکران نوروز ۹۵، تبلیغات مداوم شبکه های ماهواره ای بود. تا جایی که خیلی ها معتقد بودند «پنجاه کیلو آلبالو» بخش مهمی از فروشش را مدیون این تبلیغات است. شاید بشود یکی از دلایل پایین آمدن میزان فروش فیلم ها در اکران نوروز امسال را در مقایسه با سال گذشته، به حذف این تبلیغات، مرتبط دانست. امسال غیر از «آباجان»، سایر فیلم ها تبلیغات ماهواره ای نداشتند.
سانس های ویژه: سال گذشته برای اولین بار پروژه اکران ۲۴ ساعته برای نمایش فیلم «من سالوادور نیستم» کلید خورد و روز ۱۲ فروردین ۹۵ فیلم به طور کامل در ۲۴ ساعت اکران شد. این تجربه خوشایند باعث شد که امسال از همان روز اول برای فیلم های پرفروش اکران نوروز، سانس های ویژه ساعت ۴ یا ۶ صبح در نظر گرفته شود. با وجود این سانس ها اما فیلم ها اندازه سال گذشته فروش نداشت.
غیبت بزرگ: در حالی که همه منتظر بودند تا فیلم «نهنگ عنبر ۲» در اکران نوروزی به میدان بیاید و مثل بمب صدا کند، این فیلم از این اکران بیرون ماند. حضور رضا عطاران، تجربه جذاب قسمت اول این فیلم و خلاصه جذابیتی که بین مردم ایجاد کرده بود طبیعتا می توانست آمار فروش گیشه را جا به جا کند و «خوب بد جلف» را جا بگذارد. به هر حال «نهنگ عنبر ۲» غایب بزرگ اکران نوروز بود.
۱۳۹۶
شش فیلم «خوب، بد، جلف» به کارگردانی پیمان قاسم خانی، «گشت ۲» به کارگردانی سعید سهیلی، «ماجرای نیمروز» ساخته محمدحسین مهدویان، «سه بیگانه» به کارگردانی مهدی مظلومی، «آباجان» ساخته هاتف علیمردانی و «یک روز بخصوص» به کارگردانی همایون اسعدیان ترکیب اکران نوروز ۹۶ را تشکیل می دهند. از این ترکیب، فقط «سه بیگانه» در جشنواره حضور نداشت.
آنالیز اکران: بیشترین فروش اکران نوروزی در اختیار دو فیلم کمدی «خوب، بد، جلف» و «گشت ۲» است که هر دو کمدی هستند و به ترتیب ۱۱ میلیارد و هفت میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان فروش داشته اند. تریلر سیاسی «ماجرای نیمروز» دو میلیارد و چهل میلیون تومان فروش داشت. «سه بیگانه» به فروش یک میلیارد دست یافت. بعد از آن سایرین با اختلاف در رده های پایین جدول قرار گرفتند. فیلم های «آباجان» و «یک روز بخصوص» (هر دو اجتماعی) از آنجایی که چندان با حال و هوای نوروز همخوانی ندارند، ته جدول فروش قرار گرفتند.
پاشنه آشیل: «یک روز بخصوص» پاشنه آشیل اکران نوروز ۹۶ است. فیلمی اجتماعی که با وجود بازیگران قابل قبولی که در آن حضور دارند، نتوانست نظر مخاطبان را جلب کند. مصطفی زمانی، فرهاد اصلانی، پریناز ایزدیار و محسن کیایی ثابت کرده اند که وقتی در فیلمی خوب با فیلمنامه درجه یک حضور داشته باشند، می توانند بهترین بازی ها را از خودشان به نمایش بگذارند اما این فیلم اسعدیان، با توجه به موضوع حساسی که داشت، نه تنها در جشنواره فجر موفقیتی به دست نیاورد که توانایی جلب مخاطب را هم نداشت و به نقطه تاریکی در کارنامه این کارگردان تبدیل شد.
موفق ترین فیلم: «خوب، بد، جلف» با ۱۱میلیارد فروش، موفق ترین فیلم اکران نوروز ۹۶ بود. کارنامه درخشان پیمان قاسم خانی، علاقه مردم به کمدی های این نویسنده و تجربه شیرین سریال «پژمان» توانست مخاطبان را ترغیب کند که بین تمام گزینه های موجود، دست روی این یکی بگذارند. البته یک شانس بزرگ هم همراه تیم قاسم خانی بود. اگر «نهنگ عنبر ۲» با رضا عطاران اکران می شد، «خوب، بد، جلف» را جا می گذاشت. همان طور که سال گذشته کمدی «من سالوادور نیستم» توانست به خاطر وجود عطاران، بترکاند و تا زمان اکران «فروشنده» صدرنشین باشد.
حاشیه: شور و هیجان اکران نوروز ۹۶ نسبت به سال پیش کمتر شد. مهم ترین حاشیه نوروز امسال، «گشت ۲» بود که در حالی که احتمال توقیفش می رفت در جمع اکران نوروزی قرار گرفت. اواخر نوروز سینماهای «گشت ۲» بخشی از سردر این فیلم را با کاغذ پوشاندند. در بخش پوشانده شده کلمه ارشاد خط خطی شده بود. گفته می شد این اقدام با دستور اداره نظارت و ارزشیابی انجام شده است.
۱۳۹۵
در اکران نوروز ۱۳۹۵، فیلم های «من سالوادور نیستم، به کارگردانی منوچهر هادی، «پنجاه کیلو آلبالو» به کارگردانی مانی حقیقی، «ابد و یک روز» سعید روستایی، «بادیگارد» ابراهیم حاتمی کیا، «خشم و هیاهو» به کارگردانی هومن سیدی و «کفش هایم کو» به کارگردانی کیومرث پوراحمد حضور داشتند. حاتمی کیا نوروز ۸۹ «به رنگ ارغوان» را روی پرده داشت و نوروز ۹۳ «چ» را.
آنالیز اکران: «من سالوادور نیستم» و «پنجاه کیلو آلبالو» کمدی هستند؛ «ابد و یک روز» درام اجتماعی و «بادیگارد» اثری اجتماعی با رگه های سیاسی، «خشم و هیاهو» و «کفش هایم کو» اجتماعی. مجموع فروش فیلم ها در نوروز سال پیش ۱۶ میلیارد و ۴۲۰ میلیون تومان بوده است که یکی از دلایل آن کامل بودن سبد اکران است. فیلم هادی به خاطر عطاران توجه ها را جلب کرد و فیلم مانی حقیقی هم به خاطر تبلیغات فراگیر ماهواره ای توی چشم آمد. «ابد و یک روز» که در جشنواره عنوان بهترین فیلم از نگاه مردمی را داشت، در اکران نوروز هم مورد توجه قرار گرفت.
پاشنه آشیل: مهمترین ساز ناکوک اکران نوروز ۹۵، «کفش هایم کو» به کارگردانی کیومرث پوراحمد بود. این فیلم شاید هر موقع دیگر سال اکران می شد، می توانست فروش بهتری داشته باشد. «کفش هایم کو» نه کمدی بود، نه حال و هوای نوروزی داشت و نه ارتباطی به فضای عید داشت. در جشنواره هم حضور موفقی نداشت و طبیعتا می شد جای این فیلم، فیلم مناسب دیگری در فهرست اکران نوروز قرار بگیرد. «کفش هایم کو» با ۳۰۰ میلیون تومان فروش رده آخر را در میان فیلم های نوروز ۹۵ به دست آورد آن هم در روزهایی که گیشه داغ داغ بود.
موفق ترین فیلم: «من سالوادور نیستم»، موفق ترین فیلم اکران نوروز ۹۵ بود. شاید اگر فیلم، رضا عطاران نداشت و از بازیگر دیگری به جای او استفاده شده بود، با چنین اقبالی رو به رو نمی شد. «من سالوادور نیستم» داستان خارق العاده ای نداشت و کمدی عجیب و غریب و مهیجی نبود اما به خاطر رضا عطاران، بار خودش را بست. به لحاظ جنس کمدی و بامزه بودن موقعیت های کمدی، شاید بشود «پنجاه کیلو آلبالو» را حتی بالاتر از سالوادور به حساب آورد. این فیلم هم شانه به شانه سالوادور فروخت اما نهایتا توقیف شد و مُهر پرفروش ترین، روی پیشانی فیلم منوچهر هادی خورد.
حاشیه: تبلیغات گسترده یک شبکه ماهواره ای برای فیلم های اکران نوروز، مهمترین حاشیه سال گذشته بود. برخی معتقد بودند یکی از دلایل مهم فروش بالای فیلم ها همین تبلیغات بوده که البته در طول سال حواشی جدی برای فیلم ها ایجاد کرد. اعتراض به نمایش «پنجاه کیلو آلبالو» توسط برخی جریان های ارزشی حاشیه مهم اکران نوروزی سال گذشته بود که در نهایت فیلم بعد از سه ماه اکران، توقیف شد.
۱۳۹۴
نوروز ۱۳۹۴ این فیلم ها در ترکیب اکران قرار گرفتند: ایران برگر به کارگردانی جعفری جوزانی، رخ دیوانه ساخته ابوالحسن داودی، استراحت مطلق به کارگردانی عبدالرضا کاهانی، طعم شیرین خیال به کارگردانی تبریزی و روباه ساخته بهروز افخمی. تنها استراحت مطلق در جشنواره حضور نداشت. پیش از این کاهانی با فیلم های بیست و هیچ و تبریزی با مارمولک و طبقه حساس جزو رکوردداران اکران نوروزی لقب گرفته بودند.
آنالیز اکران: سهم کمدی در اکران نوروز ۹۴ یک فیلم بود: ایران برگر. البته کمدی روستایی فیلم جعفری جوزانی به مذاق برخی خوش نیامد چرا که اصلا این نوع کمدی مخاطب خاص خود را دارد. طعم شیرین خیال یک فیلم فانتزی است که درون مایه اش منطبق با حال و هوای نوروزی است اما کیفیت پایین آن باعث شد فروش کمی داشته باشد. استراحت مطلق فیلمی اجتماعی است و هم نشینی اش در کنار دیگر فیلم های نوروز بی ربط نیست. فیلم جوانانه رخ دیوانه که در جشنواره خوش درخشیده بود، دیگر فیلم اکران نوروز ۹۴ است.
پاشنه آشیل: «روباه» یک فیلم قاعده مند جاسوسی با مقادیر زیادی از موارد سرگرم کننده است اما در اکران نوروز شکست خورد. بهروز افخمی دو فیلم جاسوسی ساخته که موضوع مرکزی هر دو ارتباط مستقیمی به مسائل امنیتی و استراتژیک کشورمان دارند. در «روز شیطان» ماموران وزارت اطلاعات در پی از بین بردن نقشه یک تروریست هستند و در «روباه» یک جاسوس اسراییلی که به قصد ترور دانشمندان هسته ای وارد کشورمان شده را تعقیب می کنند. فیلم «روباه» به رغم کیفیت قابل دفاع اکران موفقی نداشت.
موفق ترین فیلم: «ایران برگر» با یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان موفق ترین فیلم اکران نوروز ۹۴ لقب دارد. فیلم کمدی جعفری جوزانی در تهران ۹۰۰ میلیون و در شهرستان ها ۵۰۰ میلیون تومان فروش داشت. استقبال از فیلم در شهرستان ها یکی از فاکتورهای مهم موفقیت «ایران برگر» محسوب می شود. در همین مدت «رخ دیوانه» در تهران ۶۵۰ میلیون و در شهرستان ها ۲۷۰ میلیون تومان فروخت و رتبه دوم باکس آفیس را به خود اختصاص داد. «استراحت مطلق» بعد از ۲۰ روز نمایش در تهران ۵۹۲ میلیون و در شهرستان ها فروش ۲۴۶ میلیون تومانی داشت.
حاشیه: اکران ۹۴ حاشیه پرسر و صدایی نداشت؛ تنها حاشیه نسبتا مهم مربوط است به فیلم «استراحت مطلق» که از تبلیغات تلویزیونی محروم بود و دیگر حاشیه فیلم اصلاحیه فراوان فیلم و نیز برچسب قید سنی «ممنوع برای زیر ۱۴ سال» به آن است. اگر خاطرتان باشد سکانس نشئگی کاراکتر بابک حمیدیان و مجید صالحی تا مدت ها سوژه شبکه های مجازی بود.
۱۳۹۳
سال ۹۳ پنج فیلم خط ویژه ساخته مصطفی کیایی، طبقه حساس به کارگردانی کمال تبریزی، معراجی ها به کارگردانی ده نمکی، چ به کارگردانی حاتمی کیا و با دیگران ساخته ناصر ضمیری در اکران اول نوروز قرار گرفتند. پیش از این مسعود ده نمکی در نوروز ۸۶ با اخراجی ها ۱، نوروز ۸۸ با اخراجی ها ۲، نوروز ۹۰ با اخراجی ها و نوروز ۹۲ با رسوایی نامش را به عنوان رکورددار اکران نوروز ثبت کرده بود.
آنالیز اکران: فیلم های اکران نوروز سال ۹۳ همگی غیر از «با دیگران»، آثار کارگردان های شناخته شده ای بودند و همین یکی از برگ برنده های اکران بود. به ویژه این که در گذشته، هم مسعود ده نمکی و هم کمال تبریزی در این بازه زمانی فیلم پرفروش داشتند. «طبقه حساس» کمال تبریزی، تنها فیلم کمدی این اکران بود. «چ» و «معراجی ها» هر دو در حوه دفاع مقدس قرار می گیرند با این تفاوت که ده نمکی، اصولا پای کمدی را هم به این حیطه باز می کند. «خط ویژه» مصطفی کیایی از جمله فیلم های اجتماعی و جوانانه اکران نوروز ۹۳ بود.
پاشنه آشیل: «با دیگران» با حدود پنج میلیون تومان فروش ناکام ترین فیلم اکران نوروز ۹۳ است. البته این فیمل به گفته تهیه کننده اش هفت سینمای تهران یک سینما در مشهد داشت که طبیعی است فروش نکند. در این میان نمی توان داستان تکراری و پرداخت ضعیف را در ناکامی مطلق آن نادیده گرفت. قصه زنی که به دلیل سقط جنین های مکرر امید خود را به داشتن فرزند از دست داده است و مصائبی که در زندگی دارد، پیش از آن به نحو بهتر روایت شده بود. وانگهی این فیلم هرگز مناسب اکران در نوروز نیست و معلوم نشد چرا در این فصل روی پرده رفت.
موفق ترین فیلم: در طول نوروز ۹۳ رقابت تنگاتنگی میان دو فیلم «طبقه حساس» و «معراجی ها» وجود داشت اما نهایتا برنده اکران نوروزی «طبق حساس» بود. فروش «طبقه حساس» در تهران به یک میلیارد و ۶۵۰ میلیون تومان رسید و «معراجی ها» در تهران یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان فروش داشت. تا پایان فروردین «طبقه حساس» با فروشی معادل دو میلیارد و ۲۳۸ میلیون تومان، «معراجی ها» را با میزان فروش یک میلیارد و ۸۳۹ میلیون تومان جا گذاشت و در سینماهای تهران رکورددار شد.
حاشیه: در اکران نوروز حاشیه خاصی وجود نداشت. حرف های ابراهیم حاتمی کیا در برنامه راز را می توان مهم ترین اتفاق پرسر و صدای بازه اکران نوروز ۹۳ دانست. او از مسئولان فرهنگی انتقاد کرد آن هم به تندی: جریان فرهنگی دیپلماسی وزارت خارجه انگلیس: قانون دیپلماسی این است که بعضی وقت ها لبخند می زنند اما براساس شرایط چیز دیگری می گویند. این رفتار نباید وارد فرهنگ شود…
۱۳۹۲
شورای صنفی نمایش برای نوروز ۹۲ موفق نبود و اگر رسوایی در این بازه زمانی اکران نمی شد، وضعیت بدتری برای گیشه سینما رقم می خورد. در این ایام رژیم طلایی ساخته رضا سبحانی، تهران ۱۵۰۰ به کارگردانی بهرام عظیمی، رسوایی ساخته ده نمکی و قاعده تصادف بهنام بهزادی به اکران رسیدند. بعد از چند سال یک فیلم خارجی هم در اکران نوروز دیده شد. «عشق» ساخته میشاییل هانکه.
آنالیز اکران: در اکران نوروز ۹۲ دو مورد جالب وجود داشت؛ یکی فیلم «عشق» میشاییل هانکه و دیگری انیمیشن «تهران ۱۵۰۰». بهرام عظیمی سال ها برای ساخت آن تلاش کرده بود و در نوروز ۹۲ اکران عمومی شد که اتفاقا مناسب نمایش در نوروز است. مسعود ده نمکی بعد از سه گانه اش تغییر مسیر داد و «رسوایی» را در قالبی جدی ساخت. «قاعده تصادف» فیلمی اجتماعی درباره روابط پدران و فرزندان است که این فیلم مثل «رسوایی» قرابتی با نوروز ندارند. «رژیم طلایی» تنها کمدی این ترکیب است که البته کمدی ضعیفی بود نتوانست از جدی بودن اکران بکاهد.
پاشنه آشیل: دفتر پویافیلم به سنت سالیان اخیر «رژیم طلایی» را به سرعت آماده و روانه اکران کرد. این فیلم تنها کمدی ترکیب اکران نوروز ۹۳ نام داشت و قرار بود فضای عید را مفرح تر کند و به اکران نوروز طراوات ببخشد اما موفق نبود. شوخی های دم دستی، داستان کش دار و خسته کننده فیلم، بازی مهدی هاشمی، مریلا زارعی و امین حیایی مخاطب را با اثری ضعیف رو به رو کرد و همین باعث شد تبلیغات منفی علیه آن شکل بگیرد. «رژیم طلای» نزدیک به ۱۷۰ میلیون در عید فروش داشت و شکست دیگری برای پویافیلم رقم زد.
موفق ترین فیلم: پانته آ بهرام انتخاب اصغر فرهادی برای بازی در نقش زن همسایه بود. چهره این بازیگر عامل دیگری است تا مخاطب را بر شکاک بودن مژده قانع کند. برای همین در سکانس رویارویی او و همسر مژده در ماشین، شوکی منطقی به مخاطب وارد می شود و این جا است که همه باور او به هم می ریزد. فرهادی هوشمندانه خیانت مرد به همسرش را از جذابیت های معمول بالاتر برده و در خدمت داستان درآورده است. بهرام بعد از این فیلم چندین نقش مشابه بازی کرد که هیچ کدام موفق نبود.
حاشیه: اکران نوروز ۹۲ حاشیه پررنگی نداشت اما انتقادها به آرایش بازیگران زن «رسوایی»و در راس آن الناز شاکردوست واکنش ده نمکی را به همراه داشت: در ایران که نمی توانم برای چنین نقشی از آنجلینا جولی استفاده کنم. افسانه باید دختر بدنامی باشد که بسیار اغواگر بوده و موی خود را هم از ترس من نمی تواند بیرون بگذارد چون من نمی خواهم بازیگران زن مویشان بیرون باشد. به همین دلیل از المان هایی چون کفش قرمز و آرایش استفاده کردم.
۱۳۹۱
می شد پیش بینی کرد اکران همزمان گشت ارشاد و خصوصی حاشیه ساز می شود اما گوش شورای صنفی نمایش به هشدارها نبود و در نهایت هم نتوانست پای فیلم سعید سهیلی و حسین فرحبخش بایستد. فیلم های قلاده های طلا، ابوالقاسم طالبی و فیتیله و ماه پیشونی، آرش معیریان و انتهای خیابان هشتم ساخته علیرضا امینی دیگر فیلم های اکران نوروز ۹۱ بودند.
آنالیز اکران: در نوروز سال ۹۱ بعد از چند سال فیلمی کودکانه بر اکران ابتدای سال دیده می شد: «فیتیله و ماه پیشونی». البته کیفیت فیلم آرش معیریان قابل دفاع نیست و نتوانست دل کودکان را به دست بیاورد. تنها فیلم کمدی اکران نوروز «گشت ارشاد» سعید سهیلی بود که در ادامه روی پرده دوام نیاورد و توقیف شد. «قلاده های طلا» تریلری سیاسی درباره حوادث سال ۸۸ بود که پیش تر شایعه توقیفش زمزمه می شد. «انتهای خیابان هشتم» و «خصوصی» فیلم های اجتماعی هستند که قرابتی با ایام نوروز ندارند. در مجموع اکران نوروز ۹۱، جدی است.
پاشنه آشیل: انتخاب فیلم تلخ «انتهای خیابان هشتم» برای اکران نوروزی حکایت از بدسلیقگی شورای صنفی داشت. علیرضا امینی در این فیلم دست روی سوژه ای آشنا گذاشته: خانواده ای که برای نجات یکی از اعضا از اعدام در فرصتی اندک باید دیه را جور کنند. نمایش عریان تلخی های جامعه تا جایی تاثیرگذار است که از پرده بیرون نزند اما امینی ابایی از این کار ندارد و تا جایی که بتواند روان مخاطب را ول نمی کند! فیلم با داشتن ترانه علیدوستی و حامد بهداد در اکران شکست خورد و در ایام نوروز فقط ۲۸۰ میلیون تومان فروش داشت.
موفق ترین فیلم: «گشت ارشاد» سعید سهیلی در سینماهای تهران به فروش یک میلیارد و ۵۰ هزار تومانی دست پیدا کرد و موفق ترین فیلم اکران نوروز سال ۹۱ لقب گرفت. این فیلم کمدی خیلی زود محبوب مخاطبان شد و اگر از پرده پایین کشیده نمی شد رکورد می زد. فیلم «گشت ارشاد» یک ماه روی پرده بود و به فروشی بیش از یک میلیارد و پانصد میلیون تومان دست یافت. «قلاده های طلا» در تهران به فروش ۷۲۲ میلیون تومانی دست پیدا کرد و فروش «خصوصی» به ۲۳۰ میلیون تومان رسید این فیلم هم توقیف شد اما ظرفیت فروش «گشت ارشاد» را نداشت.
حاشیه: «گشت ارشاد» و «خصوصی» پس از شش روز اکران به دلیل مخالفت انصار حزب الله توقیف شد اما پس از آن علیرضا سجادپور، مدیر نظارت و ارزشیابی وزارت ارشاد از اکران محدود این فیلم خبر داد. حوزه هنری هم اجازه ادامه اکران آن ها را در سینماهایش نداد و کمی بعد شورای نمایش مجوز فیلم ها را لغو کرد. سال سینما این گونه پرآشوب سپری شد.
منبع: برترینها
