به نظر می‌رسد در یک سال گذشته شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای در ایران رونق گرفته‌اند و بسیاری فعالیت در این شرکت‌ها را راهی برای رسیدن به درآمدهای کلان می‌دانند. اما آن‌طور که برخی گفته‌ها حکایت از آن دارد که فعالیت این شرکت‌ها روزبه‌روز بیشتر شبیه شرکت‌های هرمی می‌شود تا آنجا که فعالان اقتصادی نسبت تاثیر منفی این شرکت‌ها روی جامعه هشدار می‌دهند.
هرمی عمل کردن یعنی الزام بازاریاب‌ها برای جذب افراد جدید به منظور گسترش شبکه، گران بودن و بی‌کیفیت بودن اجناس فروخته شده و الزام بازاریاب‌ها به خرید بیش از حد از شرکت برای حفظ جایگاه از عمده مواردی است که به‌عنوان انحراف در این شبکه‌ها گزارش شده است. در گفت‌و‌گویی با یدالله صادقی، سرپرست معاونت و رییس مرکز اصناف وزارت صنعت، معدن و تجارت این موارد را مطرح کردیم. هرچند صادقی ایرادهای وارد شده را قبول ندارد و می‌گوید نظارت دقیقی روی شرکت‌های بازاریابی هرمی انجام می‌شود. متن گفت‌و‌گو را در پی بخوانید:
به تازگی شاهد افزایش فعالیت شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای در ایران هستیم. این شرکت‌ها چگونه و بر چه اساسی مجوز گرفته‌اند؟
آنها مجوز فعالیت از ما دارند. آنها چون فعالیت در فضای مجازی هم انجام می‌دهند، ما آنها را مشمول ماده ۸۷ می‌دانیم. منتها الان مجلس هم ممکن است نظراتی در مورد فعالیت اینها داشته باشد که آن ا‌بهاماتی در مورد قانونی بودن فعالیت‌های آنها دارند.
با وجود ایرادهایی که مجلس وارد کرده، در حال حاضر فعالیت شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای قانونی است یا خیر. چون فتوای مقام معظم رهبری در مورد اینکه می‌توانند کار کنند یا نه، این بود که اگر مجلس تایید کند می‌توانند کار کنند. آیا مجلس، فعالیت بازاریابی شبکه‌ای را تایید و تصویب کرد یا خیر؟
از سال ۸۴ به بعد، شرکت‌هایی بودند که در قالب هرمی فعالیت می‌کردند. بدون اینکه ارزش افزوده‌ای را تامین کنند، مبادرت به عضوگیری و خریدوفروش صوری یک کالای خاص مثل طلا یا بعضی اقلام لوکس می‌کردند. در واقع هدف آنها خریدوفروش نبود. بیشتر شبکه‌سازی و کسب درآمد از طریق شبکه‌سازی و تبلیغات اغواگرانه بود. واحدهای امنیتی با اینها برخورد و آنها را منهدم کردند.
در همان زمان، دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، در سال ۱۳۸۹-۸۸، به وزارت بازرگانی وقت محول کرد که فعالیت شرکت‌های بازاریابی که کار خریدوفروش واقعی کالا را انجام می‌دهند، در قالب امور صنفی انجام دهد. در همان زمان، وزیر وقت بازرگانی، دستورالعملی را تدوین می‌کند که به موجب آن مجوز برای فعالیت کسانی که فعالیت خریدوفروش قانونی کالا می‌خواستند انجام دهند صادر می‌کند. الان آنها فعالیت می‌کنند.
سال ۹۲ هم ماده ۸۷ قانون نظام صنفی، تصویب شده که هرگونه فعالیت در فضای مجازی را مشمول قانون نظام صنفی دانسته است. براساس آیین‌نامه‌ای که برای ماده ۸۷ نوشته شده، فعالیت بازاریابی شبکه‌ای هم در آن آیین‌نامه پیش‌بینی شده که به چه شکل انجام شود و مرجع صدور پروانه‌اش چه کسی باشد. اینها هم تعیین شدند. منتها بعضی از مراجع به آن ایرادهایی دارند. مثلا می‌گویند این ماده کفایت نمی‌کند.
چون قانون اخلال‌گران در نظام اقتصاد یک بند «ز» دارد که در آن بند، فعالیت هرمی را به‌طور عام گفته است. فعالیت شرکت‌ها به‌صورت شبکه‌ای را به‌طور عام منع کرده است. آن شرکتی که به شکل شبکه‌ای، فعالیت اقتصادی مشروع و قانونی یا غیرقانونی انجام می‌دهد، اینها از هم تمایز و تفکیک داده نشده‌اند.
الان بعضی از مراجع مانند مجلس می‌گویند این اشکال دارد. یا باید یک لایحه در مورد این بدهیم که بند «ز» اصلاح شود. یا اینکه قانونی در مورد این تحت عنوان یک لایحه ارائه کنیم که مواردی که قانونی است و شرعی، اینها در قالب قانون بیاید که مغایرتی با قانون قبلی نداشته باشد.
ابهام اینجاست که وقتی مجلس هنوز قانونی برای شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای تصویب نکرده و هنوز آنها را غیرقانونی می‌داند، وزارت صنعت، معدن و تجارت چگونه به فعالیت این شرکت‌ها کمک می‌کند؟
زمانی بود که شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای اصلا قانون نداشتند و منهدم شدند. تکلیفی را دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی برای فعالیت آنها که قانونی بودند برعهده وزارت بازرگانی گذاشت. الان که بحث شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای گسترش پیدا کرده و مورد توجه قرار گرفته، بعضی نهادها مانند مجلس و دادستانی ایراد گرفته‌اند که‌این کار با بند «ز» مغایرت دارد و باید اصلاح شود.
شما برنامه‌ای برای ارائه لایحه دارید؟
بله، ما الان با همکاری دفاتر مراجع محترم تقلید و ستادی که در قم وجود دارد و پیگیری این فعالیت‌ها است، همچنین با هماهنگی تعدادی از نمایندگان محترم مجلس، برنامه‌ای را در قالب لایحه یا طرح، تنظیم می‌کنیم که تقدیم مجلس محترم کنیم تا ابهامات قانونی آن را در مورد شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای برطرف کنیم.
آیا گزارش آماری دارید که چه تعداد شرکت بازاریابی شبکه‌ای مجوز فعالیت دارند؟
حدود ۲۳ شرکت دارای مجوز هستند.
و کالا توزیع می‌کنند؟
بله، آنها عمدتا کالا توزیع می‌کنند.
گردش مالی اینها در سال گذشته چقدر بوده است؟
الان اطلاعات مالی آنها را در اختیار ندارم.
بازایابی شبکه‌ای از نظر اقتصادی، کمکی به اقتصاد ما می‌کند؟
بله، اگر در چارچوبی که ابهامات مربوط به قانونی بودن و شبهه‌های مربوط به شرعی بودن آن برطرف شود که شبهه شرعی یعنی در قبال پورسانتی که دریافت می‌کنند کار مشخصی انجام داده باشند که آن کار، مباح و مشروع باشد. اشکالات و اِن‌قلت‌هایی مطرح شده، توضیحاتی داده شده که در بعضی موارد، ابهامات برطرف شده و در بعضی موارد هنوز در حال ارائه توضیحات هستیم. اگر چنانچه مجموعه این اشکالات در طرح جدیدی که ارائه می‌کنیم برطرف شود و تبدیل به قانون شود، کمک به اقتصاد است.
مسلما اصلاحاتی که روی قانون انجام می‌دهیم، نه‌اینکه منفعتی برای وزارتخانه ما دارد. به‌این دلیل است که می‌تواند در فرآیند بازار مفید باشد و یک سیستم بهره‌ور محسوب شود. هم می‌تواند به تولیدکنندگان کمک کند که خودشان با استفاده از این ابزار، کالای خود را به شکل مستقیم در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهند. اصطلاحا در دنیا به‌این فعالیت، فروش مستقیم می‌گویند. یعنی تولید‌کننده یا وارد کننده، کالای خود را مستقیما در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌دهد. این می‌تواند هزینه‌های مختلف مربوط به توزیع کالا را کم کند و هم می‌تواند برای تولیدکنندگانی که از این روش استفاده می‌کنند منفعت داشته باشد و کالای خود را زودتر توزیع کنند و پول نقد بگیرند.
و سایر مزایایی که متصور است. از طرف دیگر، به‌عنوان یک روش توزیع نوین در دنیا مطرح است و خیلی از کشورهای با این جنبه مثبت به آن مجوز فعالیت می‌دهند و با جنبه‌های منفی آن، یعنی اینکه بدون اینکه خریدوفروش کالا صورت گیرد، شبکه انسانی شکل گیرد، آنها هم مبارزه می‌کنند و اجازه نمی‌دهند. به‌عنوان یک کار خلاف به آن نگاه می‌کنند و با آن برخورد می‌کنند. از این جهت، به جنبه مثبت و سازنده آن هم توجه می‌کنند و به آنها اجازه فعالیت داده‌اند و در کشورهای پیشرفته هم کار می‌کنند.
ضمن اینکه به هر حال این موضوعی است که از گذشته شکل گرفته و تعداد زیادی در این حرفه مشغول به کار هستند. الان بیش از ۲۰۰ هزار نفر بازاریاب فعال در این شبکه داریم که از اقشار مختلف مانند دانشجویان یا افرادی که شغل تمام وقت ندارند، از این سیستم استفاده می‌کنند در جهت انتقال کالا از تولید‌کننده یا وارد‌کننده به مصرف کننده. اینها جنبه‌های مهمی هستند که ما نمی‌توانیم…، یعنی مجموعه دستگاه‌های حاکمیتی نمی‌توانند به‌این موارد بی‌توجه باشند.
در چارچوب توجه به‌این موارد، سعی می‌کنیم که اشکالات شرعی و قانونی را با هماهنگی سایر نهادها و دستگاه‌ها برطرف کنیم و فعالیت را قانونمند کنیم تا استفاده درست و نظارت شده از این روش، صورت گیرد.
نظارت در حال حاضر بر شرکت‌هایی که کار شبکه‌ای انجام می‌دهند چطور است؟
به موجب آیین‌نامه‌ای که در اجرای ماده ۸۷ آیین‌نامه نظام صنفی وجود دارد، آیین‌نامه‌ای برای این کار نوشتیم که در آن، کمیته نظارتی وجود دارد که شامل چند دستگاه و وزارتخانه ذی ربط هستند که هم در مرکز شکل می‌گیرد و هم متناظر استانی دارند و روی جنبه‌های مختلف و شاخص‌هایی که تعریف کردیم فعالیت می‌کنند و عملکرد شرکت‌ها را اندازه‌گیری می‌کنند. اگر چنانچه خلاف مقررات عمل کنند، بلافاصله پرونده آنها به آن کمیته‌های استانی و ملی می‌آید و مطرح می‌شود و برخورد لازم با آنها صورت می‌گیرد.
مقرراتی که اشاره کردید چه هستند؟ مشاهدات نشان می‌دهد شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای به شیوه گلدکوییستی عمل می‌کنند. پدیده پرزنت کردن الان در جامعه به امری بسیار شایع انجام شده است، همان‌طور که می‌دانید گلدکوییستی‌ها این روش را داشتند، در مورد شرکت‌هایی که بازاریابی شبکه‌ای می‌کنند. منظور از پرزنت کردن تلاش بازاریاب برای جذب زیرشاخه جدید به هر قیمتی است. مثلا اکثرا قول می‌دهند که احتمالا بعد از ۶ ماه کار کردن، ماهی ۳۰ میلیون تومان درآمد دارید. بعد از دو سال کار کردن هم اصلا بازنشسته می‌شوید در این کار؛ و با ماهی ۷۰ میلیون تومان می‌توانید بدون کار کردن زندگی کنید. این اتفاق برای بسیاری افراد جامعه افتاده است. کلی هم جوک برای این پرزنت کردن جدید ساخته شده است. نحوه کار کردن شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای این‌گونه است که گفتم. این را هم اضافه کنم که اغلب کالاهایی که می‌فروشند با قیمت واقعی نیست. یعنی اگر پودر ژله که در بازار در بیشترین حالت ۲ هزار تومان بوده، توسط یکی از این شرکت‌ها به قیمت ۶ تومان فروخته می‌شود. کیفیت محصول هم بسیار پایین است یا عطری که با قیمت ۱۰۰ تومان در بازار موجود است، به قیمت ۳۰۰ تومان در این شرکت‌ها به فروش می‌رسد. نکته سوم و جالب اینجاست که برخی می‌گویند کسی که به‌عنوان بازاریاب با شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای کار می‌کند، موظف است هر برج نزدیک به دو میلیون تومان خرید غیرضروری کند. آیا شما این چیزها را در این شبکه دیده‌اید؟
اینها نباید تبلیغات اغوا‌کننده داشته باشند. اگر چنانکه تبلیغات اغواگرانه داشته باشند، گزارش به کمیته می‌آید. کمیته تذکر می‌دهد. اگر در تبلیغات خود رعایت نکنند، با اینها برخورد می‌کنند و مجوز اینها تعلیق می‌شود. تا الان مجوز دو شرکت را هم در سطح کشور لغو کرده‌ایم. ضمن اینکه در هر جایی که‌این جلسات را برگزار می‌کنند، باید قبل از آن از اماکن نیروی انتظامی مجوز بگیرند تا آنجا نظارت صورت گیرد. به هر حال برخی از مطالبی که مطرح می‌کنند ممکن است جنبه عملی داشته باشد ولی کار سختی باشد. ضمن اینکه اینها شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای مجاز نیستند در هر حدی، شبکه خود را توسعه دهند. هر بازاریاب حداکثر تا ۷ سطح از رأس هرم تا پایین، بیشتر از این نمی‌تواند خودش را توسعه دهد. این شرایط و امکان برای بازاریاب‌ها نیست. الان یک میلیون و ۳۰۰-۲۰۰ هزار نفر در شبکه ثبت نام کرده‌اند. ولی افراد فعال آن حدود ۲۰۰ هزار نفر
است.
از این ۲۰۰ هزار نفر هم همه فعال نیستند و درصد بسیار کمی از آنها آدم‌هایی هستند که می‌توانند درآمد مکفی داشته باشند، در حد ۳-۲ میلیون یا ۴-۳ میلیون تومان. شاید و فقط در حد ۳-۲ نفر باشند که درآمدشان بیشتر از اینهایی که مطرح شد، باشند. عمده کسانی هم که در آن سیستم کار می‌کنند یا دانشجو هستند یا کسانی که شغل تمام وقتی ندارند. یکی از ممرهای درآمد آنها این موضوع است. آن امکان هم که در تبلیغات مطرح می‌کنند به هیچ وجه وجود ندارد. افرادی هم که به‌این سیستم مراجعه کرده و جذب شده‌اند، عرض کردم که از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر، حدود ۲۰۰ هزار نفر فعالیت می‌کنند و از این سیستم عایدی دارند. بقیه ممکن است جسته گریخته و موردی اقدام کرده باشند و کالایی را برای مصرف خود یا بستگان خود خریده باشند و رقم کوچکی هم تحت عنوان درآمد، نصیب آنها شده باشد.
بنابراین در عمل، آن تبلیغات کارایی ندارد. به دلیل اینکه اصلا ما به‌ازایی امکان تولید ندارد، در آن حجم و اندازه‌ای که می‌گویند. اما از نظر قانونی، ما همواره نظارت می‌کنیم و تذکر می‌دهیم. در رسانه ملی هم جلساتی گذاشته‌ایم و مناظره داشتیم. اعلام کرده‌ایم که هر جا مشاهده کردند به ما اطلاع دهند، بلافاصله برای اینها پرونده تشکیل می‌دهیم. ضمن اینکه کل فرآیند مربوط به خریدوفروش این شرکت‌ها و میزان سودی که به تک تک بازاریاب‌ها در سراسر کشور می‌دهند، تمام اینها در سیستم ما مانیتور می‌شود.
یعنی هر شرکت بازاریابی، تمام کالایی که می‌خرد و از طریق این سیستم عرضه می‌کند، انواع کالا مشخص است، قیمت خرید و قیمت فروشی که به بازاریاب‌ها می‌دهد مشخص است، سود و پورسانتی که برای فروش آن کالا توسط بازاریاب پرداخت می‌شود در سیستم مشخص است. هر بازاریاب یک اکانت دارد که تمام خریدوفروشش و پورسانت‌هایی که به او پرداخت می‌شود در آن اکانت ثبت و ضبط می‌شود. دستگاه‌های نظارتی که وظیفه نظارت بر پولشویی در کشور دارند هم نظارت می‌کنند. از این نظر یک شبکه کاملا شفاف و روشن است. یعنی واقعا کسانی که در این سیستم کار می‌کنند کارشان خیلی در معرض مانیتورینگ دستگاه‌های نظارتی
قرار دارد.
در مورد قیمت کالاها چطور؟
از نظر کالا، قیمت آن یا باید مشابه قیمت کالای مشابه در بازار باشد یا پایین‌تر باشد. نباید بالاتر باشد. باز اگر کالایی را بالاتر عرضه کنند در اینجا رسیدگی می‌شود و توسط این کمیته‌ها با آنها برخورد می‌شود. یا سایر مواردی که در استان‌های مختلف گزارش شده است. مثلا می‌گویند جلسات مختلط می‌گذارند یا در خارج از محیط شعبه و در جاهای غیر‌مجاز جلسه می‌گذارند. اینها مسائل انتظامی است که ممکن است در مورد خیلی از شرکت‌ها و موسسات دیگر هم اتفاق افتد که در چارچوب مقررات عمومی و انتظامی کشور، دستگاه‌های نظارتی باید کار خود را انجام دهند.
خیلی وابسته به‌این فعالیت نیست. اینکه بگوییم اینها شرکت فلان هستند، از سایر مقررات، مصونیت ندارند. اگر جلسه‌ای تشکیل می‌دهند، اگر میتینگی می‌گذارند و حرفی می‌زنند، اگر چیزی را برخلاف واقع تبلیغ می‌کنند، براساس مقررات عمومی و انتظامی کشور قابل پیگرد هستند. ما مجوز می‌دهیم که‌اینها فعالیت قانونی و در چارچوب انجام دهند. اگر خارج از ان انجام دهند، هر نهادی که مسول نظارت است، نظارت و برخورد می‌کند. ما هم به شکل ویژه و با پوشش بالاتری این برخورد و نظارت را اعمال می‌کنیم.
در مورد اینکه خود بازاریاب‌ها هم موظف هستند هر ماه سقفی را خرید کنند چه نظری دارید؟
بازاریاب هیچ الزامی به خرید ندارد.
ولی برخی از این شرکت‌ها بازاریاب‌ها را موظف به خرید می‌کنند…
عرض کردم از این یک میلیون و ۲۰۰ هزار بازاریابی که در سیستم ثبت شده‌اند، ۲۰۰ هزار نفر آنها در سیسم فعال هستند و کار می‌کنند. این دلیل مقاطعی است که ما داریم و همه‌این اسامی در سیستم موجود است. طبیعتا اگر کسی بخواهد درآمدی را تحصیل کند باید کالایی را بخرد و بفروشد که درصدی سود گیرش بیاید. هیچ الزامی نیست که اگر کسی ورود کرد حتما بخرد. اگر نخرد، سود کمتری گیرش می‌آید. هرچه فعالیت کمتری کند سودی کمتری کسب می‌کند. این یک الزام طبیعی است نه الزام شرکتی. اینکه به شما بگوید یا نگوید فرقی ندارد.
اما من دو شرکت مطرح را می‌شناسم که بزرگ‌ترین این شرکت‌ها هستند و این را می‌گویند که بازاریاب‌ها هر ماه باید خرید کنند.
فرض کنید که بگویند. اینها شرکت‌هایی نیستند که با بازاریاب خود حقوق دهند. سیستم بر این اساس است که شما فعالیت کنید. کالا را ببرید و معرفی کنید و بفروشید. اگر فروختید، درصدی به‌عنوان پورسانت به شما سود می‌دهند. فرض کنید شبکه‌ای نیست. شما با شرکتی در بازار قرارداد می‌بندید. کالایی را می‌گیرید تا به‌عنوان بازاریاب برای او بفروشید. می‌دانید که درآمد شما وابسته به میزان تبلیغات و فروشی است که انجام می‌دهید. این هم همان شبکه است.
درست می‌گویید. پس می‌توانم این سوال را مطرح کنم که خیلی از منتقدان می‌گویند نظارت بر شرکت‌های بازاریابی خیلی کم است. آیا این موضوع را قبول دارید و آیا برنامه‌ای برای افزایش این نظارت‌ها دارید؟
من توضیح کامل دادم ولی شما خوب گوش نمی‌کنید.
من گوش دادم اما نمی‌توانم همه توضیحات شما را قبول کنم.
عرض کردم که من پاسخ مواردی که جزو مشاهدات شما بود را دادم و الا من به جنبه‌های قانونی، مقررات و بخشنامه‌ها و نحوه نظارت را به‌طور عام توضیح دادم.
ولی می‌بینم که برخی شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای بیش از یک سال است با همین سبک کار می‌کند.
مگر غیر‌از این است که سود، ناشی از خریدوفروش است؛ کجای این اجبار است.
برخی شاهدان می‌گویند که سیستم کار شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای هرمی و گلدکوییستی است، برای همین خودم بازاریاب نشدم. ولی اگر بازاریاب‌ها به‌طور ماهانه خرید نکنند، اکانت آنها غیر‌فعال می‌شود.
اصلا اکانت غیر‌فعال نمی‌شود. آیا بازاریاب بودن به نظر شما یک امتیاز است؟
بازاریاب بودن یک شغل است؟
امتیاز است؟ اینکه می‌گویید اگر نخرند اسم آنها پاک می‌شود. یعنی اگر اسم‌شان پاک شد، امتیازی را از آنها گرفته‌اند؟
بله. چون زیرشاخه‌های خود را از دست می‌دهند و سودی را که باید، به دست نمی‌آورند.
ماهیت این کار این است که شما این خودکار را بخرید و بفروشید. اگر این خودکار را نخرید یا کم بخرید و کم بفروشید، درآمد شما پایین می‌آید. ذات این کار اقتضا می‌کند که شما فعال باشید. اگر نباشید به‌طور طبیعی، درآمدی گیرتان نمی‌آید.
اتفاق اصرار من بر این است که یا من به شما ثابت کنم یا شما مرا قانع کنید که حرف من غلط است. می‌گویم شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای، الان کاملا هرمی کار می‌کنند و محصولات…
شما از کجا به کجا رسیدید. ابتدا در مورد کارکرد یک بازاریاب سوال می‌کنید، بعد می‌گویید می‌خواهم ثابت کنم که‌این هرمی است. همین نکته‌ای که شاهدش بودید و می‌گویید نظارت نمی‌شود، می‌گویید یکی از جنبه‌هایش این است که اگر فعالیت نکنند اسم آنها پاک می‌شود. من می‌گویم چنین چیزی نیست. به فرض هم که باشد، ذات این کار این است که باید فعال باشید که درآمدی کسب کنید. وقتی فعال نباشید، چه اسم شما باشد چه نباشد، نتیجه برای شما یکسان خواهد بود. به نظرم این توضیح منطقی بود. در هر بازاری یا جامعه‌ای ممکن است اتفاقاتی رخ دهد. اینکه صحبت مبهمی شود خیلی راهگشا برای اطلاع‌رسانی به جامعه
نخواهد بود.
یعنی مواردی که گفتید به‌طور سیستماتیک اجرا می‌شود که بیشتر از ۷ شاخه، واقعا سیستم اجازه گسترش ندهد؟
بله، سیستم اجازه نمی‌دهد. گفتم که‌این سیستم کاملا مانیتورینگ می‌شود. یعنی دستگاه‌های نظارتی این را کاملا رصد می‌کنند. اصلا امکان اینکه از ۷ به سطح ۸ بروید وجود ندارد.
نهایت پورسانتی هم که گرفته می‌شود را ۴ میلیون و در نهایت ۷-۶میلیون تومان اعلام کردید؟
۴ یا ۵ یا ۶ میلیون تومان پورسانت برای کسانی است که خیلی فعالند و خوب کار می‌کنند. معدل درآمد بازاریاب‌ها ۳۰۰-۲۰۰ هزار تومان است. آنها که ۵-۴ میلیون تومان می‌گیرند، اولا تعدادشان خیلی کم و دیگر اینکه خیلی پرکار و حرفه‌ای هستند.
در مورد قیمت‌گذاری کالاها با سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان هماهنگ می‌شوند؟
کالاهای شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای قیمت‌گذاری رسمی ندارند. کالاهای آنها مشمول قیمت‌گذاری نیست. شرط این است که قیمت آنها یا مساوی کالای مشابه باشد یا پایین‌تر از آن باشد. اگر اینطور نباشد، مردم یک بار دو بار از این شرکت خرید کنند، دیگر ترجیحی ندارند از آن شرکت خرید کنند. اگر بدانند گران می‌دهد از او خرید نمی‌کنند. فروش خودش پایین می‌آید و خودش ضرر می‌کند.
منبع: برترینها
