بایگانی ماه : ژانویه, 2017

تازه‌ترین تلاش‌ها برای حل درگیری شش ساله سوریه در دستور کار است و به همت روسیه و ترکیه قرار است آستانه، پایتخت قزاقستان فردا دوشنبه میزبان مذاکراتی باشد.

به گزارش ایسنا، روزنامه گاردین در گزارشی با اشاره به مذاکرات صلح سوریه در آستانه نوشته است: «طرفین اصلی در جنگ داخلی وحشیانه سوریه که اکنون به پایان ششمین سال خود نزدیک می‌شود، فردا برای برگزاری دور جدیدی از مذاکرات صلح در آستانه دیدار می‌کنند.

این نشست که به همت روسیه و ترکیه و با حمایت ایران برگزار خواهد شد، تازه‌ترین تلاش‌ها برای تغییر فاز درگیری سوریه به مذاکره است. این درگیری تاکنون جان حدود نیم میلیون تن را گرفته و نیمی از جمعیت ۲۲ میلیونی آن آواره شده‌اند. با این حال، تلاش‌های پیشین دستاورد اندکی به همراه داشته و طیف گسترده‌ای از موضوعات از جمله عدم اعتماد، عدم وجود منفعت در مذاکره و یا عدم حضور بازیگران قدرتمند سوریه و حامیان خارجی آنها مانعی بر سر آن تلاش‌ها بوده است.

تازه‌ترین تلاش‌ها پس از تغییر عمده توازن قدرت در عرصه میدانی سوریه رخ می‌دهد که ممکن است راهگشایی در مذاکرات باشد. نشست مذکور حمایت بازیگران بین‌المللی را به همراه دارد که پول و تسلیحات آنها روند پیشرفت جنگ را شکل داده است و به دنبال آتش‌بسی انجام می‌شود که از اواخر دسامبر درگیری‌ها را در اکثر مناطق این کشور محدود کرد و به روند اعتمادسازی کمک کرد.  

اما بسیاری از طرفین مهم دعوت نشده و یا از حضور امتناع کرده‌اند و اکنون هم تنشی وجود دارد درباره اینکه چه کسانی باید سر میز مذاکره حضور داشته باشند.

یکی از مسائلی که احتمالا تمام شرکت‌کنندگان روی آن اتفاق نظر دارند این است که حتی اگر روند مذاکرات به خوبی پیش برود، هر نتیجه‌ای که حاصل بشود تنها گام‌های کوچکی در مسیر پایان درگیری پیچیده و افراطی سوریه است.

چرا اکنون؟

اواخر سال گذشته میلادی بود که اپوزیسیون سوریه کنترل شرق حلب را از دست داد؛ منطقه‌ای که اصلی‌ترین پایگاه شهری آنها بود. حلب که پیش از جنگ قطب فرهنگی و اقتصادی سوریه محسوب می‌شد، از سال ۲۰۱۲ میان نیروهای دولتی و شورشیان سوری تقسیم شده بود.  

نیروهای وفادار به بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه نهایتا به این بن‌بست خاتمه دادند و پس از ماه‌ها عملیات و بمباران هوایی روسیه و سوریه و در نهایت اعزام نیروهای زمینی، کنترل شرق حلب را در اواخر سال گذشته میلادی به دست گرفتند.

این عملیات به شدت موجب تقویت جایگاه اسد شد؛ آن هم در شرایطی که او سال ۲۰۱۵ تنها چند هفته با از دست دادن کنترل دمشق و احتمالا کل این کشور روبه‌رو شده بود. قدرت‌های خارجی که از اپوزیسیون طرفداری می‌کنند و زمانی خواستار عزل او به عنوان یک پیش‌شرط بودند، پذیرفته‌اند که درخواستشان به لحاظ سیاسی دیگر ممکن نیست.

انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا هم بیش از پیش چشم‌انداز آینده را برای اپوزیسیون از بین برده است. پیش از او باراک اوباما، اسد را محکوم می‌کرد و کمک‌های سیاسی و نظامی محدودی در اختیار “اپوزیسیون میانه‌رو” قرار می‌داد. اما ترامپ گفته است که تمرکز او در سوریه بر مبارزه با داعش خواهد بود و درباره همکاری نزدیکتر با روسیه در این زمینه سخن گفته است.

همزمان حامیان خود اسد خصوصا روسیه نسبت به هزینه‌های مالی و سیاسی کمپین خودشان نگرانی روزافزون دارند. مسکو تمایل دارد که روی مبارزه با داعش متمرکز باشد و اکنون که حکومت اسد تضمین شده است، به نظر می‌رسد که مایل باشد تا سازش‌هایی درخصوص شکل آتی سوریه انجام دهد.

ترکیه هم که از حامیان اصلی گروه‌های اپوزیسیون است، ظاهرا تمایل دارد تا توافق صلحی برقرار شود. آنکار در دوره تجدید روابط حسنه با روسیه است و به نظر می‌رسد که پذیرفته باشد که اسد خواهد ماند و به جای آن روی این مساله متمرکز است که تنش‌های سوریه بیش از این کشورش را درگیر نکند.   

ترکیه اکنون میزبان حدود سه میلیون آواره سوری است که هزینه‌های دولت آنکارا را هم افزایش داده است. این کشور به صورت روزافزونی هدف حملات داعش قرار گرفته که می‌توان به حملات شب سال نوی میلادی در کلوب شبانه استانبول اشاره کرد که ترک‌ها را به هراس انداخته و سرعت رشد صنعت گردشگری آن را گرفته است.

آنکارا همچنین نگران است که کردهای کشورش به پیروی از موفقیت کردهای سوریه در مبارزه با داعش در سراسر این مرز، فعالیت‌هایی را ضد دولت انجام دهند.

چه کسانی در مذاکره آستانه حضور دارند؟

در مذاکرات مذکور مقام‌هایی از دولت اسد، برخی از گروه‌های اپوزیسیون تحت حمایت ترکیه که با او تحت عنوان “ارتش آزاد سوریه” می‌جنگند و قدرت‌های خارجی که نقشی اساسی در این درگیری دارند. این مذاکرات در اصل با تلاش ترکیه و روسیه برگزار خواهد شد، که اکنون در پایان دادن و یا دست‌کم محدود کردن این خشونت‌ها منافع مشترکی دارند. ایران هم که از دیگر حامیان اصلی اسد است، همچنین از مذاکرات حمایت کرده و هیاتی اعزام می‌کند.

مسکو هم در آستانه مراسم تحلیف ترامپ، دعوتنامه‌ای برای مقام‌های آمریکایی ارسال کرد تا به این نشست بپیوندند و احتمالا سفیر آنها در قزاقستان در نشست حاضر خواهد شد. ایران با دعوت از آمریکا مخالف بوده و معتقد است که این کشور نقش مخربی در درگیری سوریه ایفا کرده است.

چه کسانی حاضر نیستند؟

به‌رغم آنکه هیات‌های عالی‌رتبه‌ای از مسکو، آنکارا و دمشق در نشست حضور خواهند داشت اما چندین طرف مهم درگیری سوریه به آستانه نمی‌آیند. شاید مهمترین آنها داعش باشد. این گروه هرگز دعوت نشده و انتظار نمی‌رود که این اتفاق رخ دهد اما غیاب آنها یادآور این مساله است که هرگونه توافقی برای حصول صلح برای اکثریت سوریه لزوما به معنای پایان جنگ برای سوریه نیست؛ کشوری که با نیم دهه درگیری ویران و فقیر شده است.

 گرچه ممکن است داعش پس از دو سال حملات هوایی تحت رهبری آمریکا و از دست دادن کنترل اراضی با کمک ائتلاف گسترده‌ای از نیروهای محلی در مسیر شکست قرار گرفته باشد اما هنوز به نیرویی از کار افتاده تبدیل نشده است.

داعش مبارزانی کارآزموده با مهارت‌های فنی و درآمدی مداوم از فروش نفت به اسد دارد. تصرف مجدد شهر تاریخی پالمیرا آن هم چند ماه پس از آنکه مردم جشن آزادسازی آن را با کمک نیروهای روسی گرفتند، نشان می‌دهد که این گروه هنوز قادر است در میدان نبرد نیرومند باشد.

علاوه بر داعش، دو مورد از بزرگترین گروه‌های اپوزیسیون شامل احرار الشام و جبهه فتح الشام که مناطق بزرگی از اراضی تحت کنترل اپوزیسیون را در دست دارند، غایب خواهند بود. جبهه فتح الشام دعوت نشده است و پس از آنکه رهبر آن مذاکرات آستانه را “خیانت‌آمیز” توصیف کرد، گروه احرار الشام که زمانی متحد آن بود هم گفت که در نشست شرکت نخواهد کرد. احرار الشام گفته‌ است که یکی از علل این تصمیم، ادامه فعالیت نظامی روسیه و سوریه و دلیل دیگر این بوده است که نمی‌خواسته جبهه فتح ‌الشام منزوی شود.

 نیروهای کرد هم احتمالا به امر ترکیه در این نشست حضور ندارند و این در حالی است که آنها در مبارزه با داعش نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. نیروهای آنها جزو اولین‌هایی بودند که جلوی پیشرفت نظامی داعش را گرفتند و این مساله در نبرد کوبانی در اواخر سال ۲۰۱۴ به اوج خود رسید. آنها همچنین بخش حیاتی ائتلافی هستند که با کمک هوایی آمریکا به سمت رقه، پایتخت خودخوانده داعش حرکت می‌کنند.

سایر حامیان خارجی این اپوزیسیون انتظار نمی‌رود که در آستانه حضور داشته باشند. ظاهرا معاون وزیر امور خارجه روسیه اخیرا گفته است که حضور عربستان و قطر تنها زمانی مورد بحث قرار می گیرد که آنها دست از حمایت از ستیزه‌جویان بردارند.

چرا قزاقستان؟

نشست‌های پیشین با محوریت برقراری صلح در سوریه با نظارت سازمان ملل متحد در ژنو برگزار شد. این تلاش‌ها آشکارا به شکست انجامید و چیزی جز وعده‌های توخالی که به سرعت از بین رفت و آتش‌بس‌هایی که به سرعت نقض می‌شد، بر جای نگذاشت. این مسیر جدید به سمت آستانه، نشان دهنده آن است که دو طرف توازن قدرت تلاش دارند میانجی مذاکرات شوند و امید دارند که شروعی تازه به پایانی مذاکره‌شده برای رنج سوریه بینجامد.

آیا این می‌تواند آغازی بر پایان جنگ سوریه باشد؟

متاسفانه بسیار غیر محتمل است که مذاکرات مذکور حاصلی جز چند گام رو به جلو در روند مذاکره‌شده باشد. هنوز مشخص نیست که گروه‌ها امید دارند به چه چیزی دست پیدا کنند؛ البته به غیر تمدید آتش‌بس که در کوتاه مدت به نجات جان‌ انسان‌ها کمک می‌کند اما نمی‌تواند مشکلات بزرگتری که این درگیری ایجاد کرده است، حل کند.  

اگر آنها بتوانند به سمت حصول توافق پیش بروند، غیبت دو گروه اپوزیسیون پرنفوذ و کردها سوالات بسیاری درباره چگونگی اجرایی شدن آن در عمل بر جای می‌گذارد. علاوه بر این، توافق احتمالی حتی به معنای پایان بحران آوارگان سوری نخواهد بود. بسیاری از کسانی که از ترس فرار کردند، تمایلی به بازگشت نشان نمی‌دهند.»

منبع: alef.ir

کاخ سفید در حالی شاهد انتقال قدرت از باراک اوباما به دونالد ترامپ بود که رئیس جمهور منتخب به دلیل فقدان سابقه سیاسی، موجب بهت و حیرت کارشناسان سیاسی شده و آن ها را از ارائه هرگونه تحلیلی نسبت به سیاست های احتمالی ترامپ دچار تردید کرده است.

اظهارات متناقض و ناهمخوان ترامپ در رابطه با مسائل مختلف داخلی و بین المللی و هیجان های گاه و بیگاه او، بیش از پیش بر ابهام کارشناسان حوزه سیاست افزوده است. با این حال تحلیل سخنان ترامپ به ویژه نطق وی و تا کیدش بر انگاره «اول آمریکا» در مراسم تحلیفش بیانگر شروع عصر جدیدی از استثناگرایی آمریکایی است.

روزنامه خراسان نوشت، کاخ سفید در حالی شاهد انتقال قدرت از باراک اوباما به دونالد ترامپ بود که رئیس جمهور منتخب به دلیل فقدان سابقه سیاسی، موجب بهت و حیرت کارشناسان سیاسی شده و آن ها را از ارائه هرگونه تحلیلی نسبت به سیاست های احتمالی ترامپ دچار تردید کرده است. اظهارات متناقض و ناهمخوان ترامپ در رابطه با مسائل مختلف داخلی و بین المللی و هیجان های گاه و بیگاه او، بیش از پیش بر ابهام کارشناسان حوزه سیاست افزوده است. با این حال تحلیل سخنان ترامپ به ویژه نطق وی و تا کیدش بر انگاره «اول آمریکا» در مراسم تحلیفش بیانگر شروع عصر جدیدی از استثناگرایی آمریکایی است.
 
استثناگرایی آمریکایی چیست؟
 
انگاره «استثناگرایی آمریکایی» به عنوان مهمترین مولفه هویتی ایالات متحده اولین بار در سال ۱۸۳۱ توسط الکسی دوتوکویل در تحلیل جامعه آمریکا مطرح شد. استثناگرایی آمریکایی به این مفهوم است که این کشور به طور ماهوی از سایر ملل پیشرفته متمایز است. استثناگرایی آمریکایی در واقع ایده ای است مبتنی بر توهم برتری آمریکایی ها بر همگان و الگو بودن ایشان برای ملت های دیگر.جان وینتروپ فرماندار ماساچوست در سال ۱۶۳۰ خطاب به مریدان خود گفته بود: «این عهد بین ما و خدا قرار دارد. ما باید خودمان را به عنوان« شهری روی تپه»در نظر بگیریم که چشم های همه مردم به سوی ماست.» مایکل مندل بوم تحلیل گر آمریکایی در این رابطه می نویسد«آمریکا برای خود آمریکایی ها مترادف مفهوم استثناست. دکترین استثنایی بودن آمریکا در جهان از همان آغاز کشف و تصرف این سرزمین و بعد ها در جنگ های استقلال و پس از آن در نماد آمریکا به عنوان یک قدرت برتر خود را به نمایش می گذارد. آمریکایی ها عمیقا« بر این باورند که کشور آنان یک استثنا در قاعده کلی کشور های جهان می باشد و آینده نیز در این امر دگرگونی پدید نخواهد آورد. باور عمومی در آمریکا این است که نه تنها سرزمینشان بهترین، آزادترین، ثروتمندترین و قدرتمندترین کشور جهان است، بلکه آمریکا دنیای دیگری است، خوشبخت تر و مصون و ایمن از تمام فاجعه ها و جنگ ها که در کشور های دیگر رخ می دهد».با این حال منتقدان این مفهوم آن را حاکی از روحیه نژادپرستی آمریکایی می دانند و برخی دیگر نیز آن را نشانه ای از برتری جویی و امپراتورمآبی ایالات متحده خوانده اند. انگاره ای که نقش جدی در شکل گیری سیاست خارجی ایالات متحده در دوره های مختلف داشته است. گودفری هاگسون نویسنده وتحلیل گر انگلیسی در کتاب اخیر خود« اسطوره استثناگرایی آمریکایی»می نویسد:« این عقیده که برای ایالات متحده مقدر شده است که هدایای منحصربه فرد خود، دموکراسی و کاپیتالیسم را در کشور های دیگر توزیع کند؛ چه برای خود آمریکایی ها و چه برای باقی جهان بسیار خطرناک است.» وی در این کتاب تاکید می کند:« آمریکا آنقدرها که خودش دلش می خواهد، استثنایی نیست؛ کوری آمریکا درباره تاریخ خودش به ناسیونالیسمی خودخواهانه در سیاست خارجی خطرناک این کشور منجر شده است. به بیان دیگر ایده استثناگرایی این کشور را از جامعه جهانی جدا کرده و با آن بیگانه ساخته است. «توماس بندر، نویسنده کتاب« ملتی میان ملل: جایگاه آمریکا در تاریخ جهان» نیز می نویسد:« این یک واقعیت است که اعتقاد به استثناگرایی آمریکایی مانع از درک صحیح درباره جایگاه ملت آمریکا در جهان شده است.»
 
استثناگرایی و سیاست خارجی آمریکا
 
استثناگرایی، رسالت گرایی و خود بزرگ بینی آمریکایی علاوه بر تاثیر در سیاست داخلی آمریکا نمود ویژه ای نیز در سیاست خارجی این کشور دارد. استفان والت اخیرا در یادداشتی تحت عنوان «توصیه هایی به رئیس جمهور بعدی آمریکا» در نشریه فارین افیرز می نویسد: «رئیس جمهوری که درک درستی از ژئوپلتیک داشته باشد، می تواند استثناگرایی آمریکایی را نیز بهتر درک کند. استثناگرایی آمریکایی در قانون اساسی آمریکا، فرهنگ آن و جامعه ای که از آن تحت عنوان دیگ جوشان یاد می شود، معنا پیدا نمی کند، بلکه استثناگرایی آمریکا در امنیت این کشور که به واسطه انزوای جغرافیایی آن تضمین شده، معرفی می گردد.» استثناگرایی آمریکایی دو الگوی انزواگرایی و بین الملل گرایی را بر طبق مقتضیات زمان و اولویت های امنیتی به وجود می آورد اما منظور از مقتضیات زمان و اولویت های امنیتی چیست؟
 
در بیش از دو قرن گذشته دولت های مختلف در آمریکا همواره به دنبال تحقق«مثلث امنیت»، متشکل از «مصونیت فیزیکی» و یا امنیت سرزمینی؛ «اشاعه ارزش ها» و یا آمریکایی سازی و «تحقق اهداف اقتصادی» و یا کاپیتالیسم بوده اند. البته بایستی توجه داشت که در هر دوره تاریخی اولویت با یکی از اجزای سه گانه این مثلث بوده است. اولویتی که معمولا با در نظر گرفتن چگونگی توازن قوا در سطح جهانی، جایگاه بین المللی آمریکا، شرایط داخلی و ویژگی های شخصی سیاستمداران آمریکایی که قدرت را در دست دارند مشخص می شود. از همین روست که معمولا به دنبال تغییر در هرم قدرت در ایالات متحده معمولا شاهد تحول استراتژیک در رویکرد های کلان این کشور هستیم. این به معنی تکیه آمریکا به استراتژی های متفاوت در طول تاریخ این کشور است. از همین روست که به وضوح می توان دید استراتژی آمریکا در هزاره سوم به شدت از استراتژِی این کشور در قرن نوزده و بیستم متفاوت است. پارادایم قالب در قرن نوزدهم در سیاست و امنیت بین الملل، پارادایم جغرافیای سیاسی بود، زمانه ای که «عصر ژئوپلتیک» نامیده می شد و استراتژِی خاص خود را طلب می کرد. قرن بیستم که تجلی گر «عصر ایدئولوژیک» بود به ضرورت استراتژی متفاوت از عصر قبل از خود را تجربه کرد. آمریکا در پایان جنگ سرد وارد «عصر تفوق» و یا جهان تک قطبی شد که اوج آن همزمان با حضور نئومحافظه کاران در دولت اول جورج بوش پسر، رئیس جمهور اسبق آمریکا، بود؛ اما آمریکا امروز «عصر افول» را در برابر خود دارد، عصری که از دوره دوم جورج بوش آغاز شد و در دوره هشت ساله اوباما شدت گرفت، لذا استراتژی که در این عصر اتخاذ می شود بایستی متناسب با این شرایط باشد اما استراتژی عصر افول چگونه است. همان گونه که عنوان شد، استثناگرایی آمریکایی به عنوان یک مولفه هویتی از همان سال های آغازین تشکیل ایالات متحده موجد دو اردوگاه کلان فکری، انزوا گرایی و یا مداخله گرایی در رابطه با ماهیت استراتژی این کشور بوده است. در هر دوره تاریخی یکی از این دو تفکر، چشم انداز های حاکم بر سیاست خارجی را براساس محوریت خود شکل داده اند. هر دو قالب فکری خواهان متمایز نمودن آمریکا به عنوان یک قدرت بزرگ بوده اند. آمریکا به عنوان یک قدرت بزرگ از نظر آنان هم تضمینی بر امنیت همه جانبه کشور است و هم توانایی نفوذ در دیگر کشور ها را دارد. همسویی در هدف، وجه مشترک هر دو مکتب فکری است.
 
مداخله گرایی محصول شرایطی است که در آن به دلیل وجود مصونیت فیزیکی و موفقیت سرمایه داری اولویت مثلث امنیت بر اشاعه ارزش ها قرار می گیرد در مقابل انزوا گرایی محصول شرایطی است که در آن دغدغه بر تحقق اهداف اقتصادی و امنیت سرزمینی است. لذا همان طور که در «عصر توفق» و عصر ایدئولوژیک«مداخله گرایی رویکرد کلان سیاست خارجی آمریکا را تشکیل می داد» در عصر افول«همچون» عصر ژئوپلتیک، انزواگرایی رویکرد کلان سیاست خارجی خواهد بود. انزواگرایان بر خلاف مداخله گرایان که تعهدات بین المللی را تعیین کننده منافع ملی می دانند و معتقدند منافع آمریکا حکم می کند که حضور فعال در صحنه جهانی داشته باشد؛ بر این باورند که منافع می بایستی تعهدات را تعیین کند، منافع آمریکا حکم می کند که توجه را معطوف به داخل کند و بدین روی تعهدات می بایستی جهتی داخلی بیابند. این همان باوری است که تبلور آن را می توان در شعار ها و وعده های انتخاباتی ترامپ و سخنان او در روز تحلیفش به وضوح دید.

منبع: alef.ir