پرستاران دلسوز؛ دلسوز ندارند/ تفاوت دریافتی پزشکان و پرستاران در ایران صدها برابر است/ رشد ۳۰۰ برابری مهاجرت پرستاران در سال های اخیر
در روال درمان یک بیمار، این موضوع مطرح است که مراقبت‌ها پس از یک عمل جراحی، اگر مهتر از فرآیند جراحی نباشد قطعاً از آن کم اهمیت تر نیست. در شرح وظایف تعیین‌شده برای نیروهای خدمات درمانی در بیمارستان‌ها، علاوه بر آنکه پزشک مربوطه نقش مراقبت و بررسی حال بیمار را دارد، افرادی هستند که بار مراقبت و تلاش برای بهبود سلامت بیمار بر عهده‌ی آن‌هاست. آری موضوع بحث پرستاران است.
پرستاران بخشی از اعضای جامعه بهداشت و درمان هستند که وقتی آنان را با پزشکان مقایسه می‌کنیم به نکته‌ی جالبی بر می‌خوریم. این نکته همان ماهیت کاری و شاخصه‌ای است که در صورت نمود مطلوب، فرآیند بهبود و درمان یک بیمار را تحت تأثیر قرار می‌دهند. اگر تخصص و تبحر یک پزشک به‌واسطه‌ی مدارک علمی اخذشده و سابقه کاری، تشخیص بیماری و تعیین روال درمان نقطه‌ی مثبت او تلقی می‌شود؛ مراقبت های دلسوزانه‌ی یک پرستار شاخصه‌ی یک پرستار وظیفه‌شناس است.
باوجود ارزش والایی که کار یک پرستار از نظر روال درمانی و از حیث روحیه بخشی به بیماران دارد، همیشه کمبود رسیدگی به این قشر زحمت کش موجبات موضوعات مختلفی را فراهم آورده است. این معضلات موجب می‌شود تا افت روحیه، کاهش کیفیت کاری در برخی از پرستاران و … موجب نارضایتی شغلی در میان آنان شده و این مسئله در هر شخص نمود خاص خود را داشته است.
مشکلات ذکرشده تنها بخشی از معضلات این قشر است، اما همین موضوعات زمینه‌ساز موضوعاتی شده‌اند که منجر به بوجود آمدن خلل در روند کاری بیمارستان‌ها، مراکز درمانی و همچنین نارضایتی بیماران از نحوه‌ی خدمت رسانی به آنان شده است.
عموماً مشکلات شغلی به نحوی در روند کاری و یا اهداف کاری افراد موثر هستند. جامعه‌ی پرستاری کشور نیز از این اتفاق مستثنا نیست و بی‌توجهی‌ها موجب شده تا برخی از پرستاران کیفیت کاری خود را از دست بدهند و برخی هم تصمیم به‌کار در دیگر کشورها بگیرند.
معاون آموزشی-پژوهشی سازمان نظام پرستاری در گفت‌وگو با شرق، بحث مهاجرت پرستاران به دلیل شرایط کاری را به‌صورت تفصیلی مورد بررسی قرار داده است.
به گفته‌ی ژاله عزتی معاونت آموزشی-پژوهشی سازمان نظام پرستاری، ۹۷ درصد از پرستاران از طرح تحول نظام سلامت به شدت ناراضی هستند. به گفته‌ی عزتی، باوجود آنکه ما از حیث فارغ‌التحصیل رشته پرستاری کمبودی نداریم؛ اما بسیاری از اینان مجوز استخدام بعد از فارغ‌التحصیلی ندارند و این موجب می‌گردد تا بسیاری از این فارغ‌التحصیلان اقدام به مهاجرت کنند. آمار مهاجرت پرستاران در ساله‌ای اخیر رشد ۳۰۰ برابری داشته است. این روند موجب شده تا باوجود آمار بالا در تعداد فارغ‌التحصیلان پرستاری، ما با کمبود پرستار مواجه باشیم!
وی در تشریح علل مهاجرت پرستاران به نکات دیگری هم اشاره کرد از جمله اینکه وقتی پرستاری می‌بیند همکار پزشک ٣٠٠ برابر او دستمزد می‌گیرد، احترامشان را نگه نمی‌دارند و حجم و فشار کار تا این حد بالاست که دیگر جایی برای ماندن نمی‌بیند، می‌گذارد و می‌رود.
سال گذشته ١۵ پرستار تحصیل‌کرده ما ضمن کار فوت کردند. همه آنها به دلیل فشار کاری، کمبود نیرو و نیاز شدید مالی مجبور هستند دو نوبت‌کار کنند. در عین آنکه نبود احترام لازم، اجبار برای ساعات اضافی کار و این فشارها موجب شد تا هر دفعه در یکی از استان‌ها یکی از پرستارانمان را از دست بدهیم. آخرین مورد نیز در استان کرمان بود که پرستار ٣۵ساله در بیمارستان به دلیل سکته قلبی فوت کرد.
وی در مورد مشکلات طرح تحول سلامت افزود: در طرح تحول سلامت باید روی نیروها ارزیابی می‌کردیم. ما نیروی پرستار کافی نداریم. از مریض پول کمتری گرفتند، درست اما آیا خدمات‌رسانی هم متناسب است. بخشی که ۴٠ مریض و دو پرستار دارد، چطور می‌تواند خدمات پرستاری درستی انجام دهد، درحالی‌که این دو پرستار قبلاً مسئولیت ١٨ نفر را بر عهده داشتند که آن هم باز با قوانین جهانی مطابقت نداشت ولی انجام می‌شد. اما حال با اجرای طرح تحول سلامت (و افزایش بیماران در بیمارستان‌های دولتی) چطور این پرستار می‌تواند ۴٠ تا ۴۵ بیمار را تحت مراقبت و نظارت داشته باشد! باید اول نیروی انسانی را تکمیل می‌کردیم. اما وسط کار چه کردند آمدند فکر کردند کمک پرستار تربیت می‌کنیم و وارد بیمارستان‌ها می‌شوند. این خود معضل بسیار سنگینی پیش آورد.
خیلی از این کمک پرستاران زمانی که برای کار وارد بیمارستان‌ها شدند دیدند کارها بسیار تخصصی است و اینها در مورد انجام بسیاری از آن، نمی‌دانند و نباید هم بدانند چون در درس‌هایشان نمی‌خوانند. از نظر ما پیش از اجرای طرح تحول سلامت، نیروی انسانی و حقوق آنان مثل تعرفه‌های پزشکی تأمین می‌شد، اما نشد درحالی‌که کار پرستاران چند برابر شده است. برای تعرفه‌های پزشکی دو تا سه‌بر ابر انجام شد ولی برای پرستارها یکسان ماند. برای پذیرش، تعداد تخت‌ها و مانند آن نیروی انسانی باید وجود داشته باشد؛ اما اتفاقی که افتاد این بود که نیروی انسانی پرستار نادیده گرفته شد و نتیجه‌ای که به همراه داشت نارضایتی ٩٧درصدی پرستاران از اجرای طرح تحول سلامت است.
دیگر آنکه کمک پرستار باید یک پرستار مثل خودش باشد یعنی به استاندارد جهانی رسیده باشد. اما طرح تحول سلامت نظام پرستاری را دچار چالش بسیاری کرده است. در استانی بهیاری بوده است که با مجوز از وزارت بهداشت چهار میلیون از افراد می‌گرفت و آموزش پرستاری می‌داد. هنوز هم به نظر می‌رسد این کار را انجام می‌دهد. طرح تحول نظام سلامت چطور می‌خواهد موفق شود وقتی نیروی تحصیل‌کرده پرستار ندارد. این درحالی‌که است که کشور ایران عضو شورای جهانی پرستاری است و می‌توانیم طرح و مشورت‌های مناسب با کشورهای جهان داشته باشیم.
عزتی در خصوص رضایتمندی بیماران از پرستاران گفت: وقتی بیمار تنهاست و حتی اگر پولی را از این جیب به آن جیب به بیمار رسانده‌اند هم اگر پرستار متخصص و به تعداد کافی بر بالین نباشد چطور می‌توانند راضی باشند! بیماران به خدمات بالینی اعتراض دارند و درست است. ما در اندازه استانداردهای جهانی نیستیم یعنی در ایران برای هر پرستار ١۵ بیمار است اما در استاندارد جهانی هر یک یا چهار بیمار یک پرستار مراقب دارد.
وی در مورد اختلاف فاحش دریافتی پزشکان و پرستاران گفت: تفاوت حقوق پرستار و پزشک در ٩٩ درصد کشورهایی که حرف اول را می‌زنند حداکثر سه برابر است اما در ایران بالاتر از صدها برابر است و گاهی فیشی که ۵٠٠ برابر بوده است هم داشتیم. این درحالی‌که است که بسیاری از پزشکان می‌آیند و می‌گویند ما فقط حق ویزیت یا حق جراحی را می‌گیریم و می‌روند بعد همه کارها می‌ماند و پرستار. خب، در این شرایط پرستار هم نمی‌تواند همان حقوق هشت سال پیش خود را بگیرد، ولی حقوق همکار دیگر روی صد یا ۵٠٠ برابر باشد.
ناراحت‌کننده این است که خدمات پرستاری یکی از مهم‌ترین نکات قبل و بعد از عمل است و نگرانی این وجود دارد که اگر حتی عمل به بهترین شکل هم انجام شود؛ اما پرستار متخصص در بالین نباشد، چه اتفاقی ممکن است بیفتد.
معاون آموزشی-پژوهشی سازمان نظام پرستاری در رابطه با عذرخواهی دکتر هاشمی از پرستاران و وعده‌ی پرداخت بدهی‌ها گفت: اصلاً پرداخت نشد. در ضمن دکتر هاشمی دعوت نظام پرستاری را در همایش روز پرستار که حدود سه هزار پرستار شرکت کرده بودند، نپذیرفتند و تشریف نیاوردند و ما جای ایشان گل گذاشتیم و اسمشان را نوشتیم، درحالی‌که خیلی از مسئولان پزشکی کشور حضور داشتند در نتیجه ما از این قول و قرارها بی‌اطلاع هستیم و فقط در جاهایی شنیده بودیم به برخی از پرستاران گفته بودند صبر کنید ببینیم انتخابات چه می‌شود!
با توجه به اینکه در حال سپری کردن روزهای پایانی دولت یازدهم هستیم و امکان تغییرات در هر وزارت خانه‌ای وجود دارد، عزتی در مورد حفظ کابینه فعلی در حوزه‌ی بهداشت و درمان گفت: نظام پرستاری متفق‌القول حامی روحانی بودیم و اگرچه انتظاراتمان در دولت یازدهم برآورده نشد و انتظارمان این است با توجه به سخنرانی‌هایشان این عدالت در بخش پرستاری هم در دولت جدید رعایت شود. ما شنیدیم ایشان در سخنرانی‌هایشان دو بار اسم پرستاران را آوردند و از این بابت خوشحالیم؛ اما به وزارت دکتر هاشمی برای مطالباتمان چندان امیدی نداریم.
آنچه که از زبان معاونت نظام پرستاری شنیدیم و آنچه را که در مراکز درمانی می‌بینیم موید این نکته است که شرایط پرستاران کشور زیبنده‌ی جایگاه شغلی ایشان نیست و این نابسامانی‌ها در میزان نارضایتی بیماران هم موثر است. فشار بالای کار در مقابل دریافتی بسیار پایین و نامتناسب با دیگر افراد جامعه‌ی پزشکی و به‌ویژه پزشکان، موجب سرخوردگی و کاهش کیفیت کاری پرستاران مشغول به‌کار و یا تصمیم به مهاجرت و فعالیت آنها در دیگر کشورها می‌گردد.
لازم است در این زمینه تصمیمی جدی اتخاذ شود تا هم زحمات عزیزان جامعه‌ی پرستاری گرامی داشته شود و هم با بهبود این وضعیت، روند رسیدگی به بیماران کشور به حد مطلوبی برسد.
منبع: الف
