وعده یکسان‌سازی نرخ ارز همچنان در اغما
دولت یازدهم در حالی به ماه‌های پایانی فعالیت خود نزدیک می‌شود که یکسان‌سازی نرخ ارز به‌عنوان یکی از وعده‌های دولت محقق نشده و تنها ثبات نرخ ارز با شیب آرام افزایش قیمت رخ داده است.
ولی‌الله سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی پیش از این بارها قول تک‌نرخی‌شدن ارز را داده بود و شرط آن به گفته او دسترسی داشتن به منابع ارزی خارجی و توانایی انتقال آزادانه این منابع به نقاط مختلف جهان است. شهریور سال گذشته این مقام ارشد بانک مرکزی در یک برنامه زنده تلویزیونی اعلام کرد: یکی از ملاحظات در زمینه تک‌نرخی‌شدن ارز برقراری ارتباطات بین‌المللی در حوزه بانکی است که پس از برجام این ارتباطات برقرار شده و به‌تدریج در حال افزایش است و قطعا تا پایان سال ارز تک‌نرخی می‌شود.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور هم ۲۴بهمن سال۹۴ در پنجاه و پنجمین مجمع سالانه بانک مرکزی، دستور تک‌نرخی شدن ارز را به بانک مرکزی داد و اعلام کرد: ارز سال آینده (۹۵) باید تک‌نرخی شود تا ثبات در بازار تقویت و جلوی بخشی از مفاسد گرفته شود. این در حالی بود که اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور که سوم فروردین‌ماه پارسال اعلام کرده بود تک‌نرخی کردن ارز را در سال‌جاری اجرایی می‌کنیم، ۱۸دی‌ماه سال گذشته اعلام کرد: باید به سمت تک‌نرخی کردن ارز پیش برویم و زمان آن از لحظه‌ای آغاز می‌شود که بانک مرکزی اعلام کند به نقطه مطلوب رسیده و آن را عملیاتی خواهد کرد.
اعتماد زودهنگام به ارتباطات بانکی
اعتماد زودهنگام به عادی‌شدن سریع روابط بانکی ایران با بانک‌های بزرگ دنیا و سهولت در نقل و انتقال ارز مانند دوران قبل از تحریم‌ها باعث شد تا وعده یکسان‌سازی نرخ ارز مدام به تأخیر بیفتد اما سنگ‌اندازی دولت‌های غربی به‌ویژه آمریکا از یک سو و ترس بانک‌های اروپایی از تحریم‌های دوباره و البته الزام بانک‌های ایران به رعایت استانداردهای جدید بانکی باعث شد تا یکسان‌سازی نرخ ارز رخ ندهد.
رئیس‌کل بانک مرکزی اسفندماه سال گذشته در گفت‌وگوی اختصاصی با همشهری با اعتراف به اعتماد زودهنگام دولت به نتایج برجام اظهار کرد: ذهنیت ما این بود که مشکلات ما پس از برجام به سرعت حل می‌شود؛ اما وقتی دیدیم روند اجرای برجام کند پیش می‌رود، اعلام کردیم که شرط اجرای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز، عادی‌شدن روابط بانکی و استمرار و پایداری روند رو به بهبود مناسبات بانکی است.
بخش خصوصی نگران و منتظر
فعالان بخش خصوصی به صراحت و بارها خواستار تک‌نرخی‌شدن ارز شده‌اند. به گفته کورش پرویزیان، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و مدیرعامل یکی از بانک‌های خصوصی، اعمال تحریم‌ها در تعادل میان عرضه و تقاضای ارز اختلال ایجاد کرده است، با وجود این تک‌نرخی‌شدن ارز امری واجب و فوری است.
مسعود خوانساری، رئیس اتاق تهران با بیان اینکه در برخی مواقع که دولت توان تأمین ارز را در بازار ندارد، فنر فشرده رها شده و با افزایش نرخ مواجه می‌شویم، اظهار کرد: اگر ارز قیمت واقعی خود را پیدا کند، این مشکلات ایجاد نمی‌شود. ما موافق افزایش نرخ ارز نیستیم اما معتقدیم که ارز باید نرخ واقعی داشته باشد.
ثبات ارزی با ۳نرخ
دستاورد دولت یازدهم در زمینه ارزی البته ایجاد ثبات و آرامش در بازار داخلی ارز و برقراری تعادل نسبی در تأمین ارز مورد نیاز فعالان اقتصادی و مردم بدون تنش قیمت بوده و حتی اجازه به بانک‌ها داده شده تا اقدام به خرید و فروش ارز با نرخ آزاد کنند. با این همه هنوز بازار ارز ایران در عمل سه‌نرخی است؛
یک نرخ به ارز مبادله‌ای برمی‌گردد که همه‌روزه بانک مرکزی قیمت فروش ارز مبادله‌ای جهت تجارت و واردات برخی کالاها با قیمت پایین‌تر را براساس اولویت‌های خاص گمرکی اعلام می‌کند، نرخ دوم میانگین قیمت خرید و فروش ارز در صرافی‌های مجاز است که نرخ آن در هر ساعت توسط سامانه سنا اعلام می‌شود و نرخ سوم هم قیمت خرید و فروش نقدی ارزها در بازار آزاد و صرافی‌هاست که اندکی بالاتر از نرخ میانگین اعلام شده از سوی صرافی‌هاست.
هم‌اکنون ۲سناریو درخصوص زمان و کیفیت یکسان‌سازی نرخ ارز مطرح است؛ نخست اجرایی‌شدن سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز پس از انتخابات ریاست‌جمهوری و تا قبل از پایان عمر دولت یازدهم و دوم به تأخیر افتادن این سیاست تا روی کارآمدن دولت آینده.
چسبندگی روانی بازار ارز ایران به دلار آمریکا و محدودیت‌های ناشی از نقل و انتقال ارزی بر مبنای دلار آمریکا کیفیت یکسان‌سازی نرخ ارز را با ابهام مواجه ساخته؛ هرچند بانک مرکزی تلاش دارد تا مبنای روانی و واقعی تعیین نرخ ارز در بازار داخلی ایران را به سایر ارزهای خارجی معتبر به جز دلار آمریکا قرار دهد. چالش جدی دولت آینده بدون تردید گام نهادن در مسیر یکسان‌سازی نرخ ارز خواهد بود.
منبع: همشهری
منبع: الف