نقش مواد غذایی بر تغذیه

سایر مواد ریزمغذی شامل آنتی اکسیدان ها و مواد شیمیایی گیاهی عموماً نسبت به مواد دیگر جدیدتر کشف شده اند و به اندازه ی ویتامین ها مورد شناسایی قرار نگرفته اند و مطالعات درباره ی آنها همچنان ادامه دارد. این مواد موجب سلامتی می شوند ولی برای حیات ضروی نیستند.
مواد شیمیایی گیاهی (فیتو کمیکال ها phytochemical S) ممکن است اثر آنتی اکسیدان داشته باشند ولی تمام این مواد، آنتی اکسیدان نیستند.
آنتی اکسیدان ها
آنتی اکسیدانها اخیرا کشف شده اند. با توجه به اینکه متابولیسم انرژی سلولی به اکسیژن نیاز دارد، ترکیبات بالقوه زیان بخشی (مانند ترکیبات جهشی زا) که با عنوان رادیکال های آزاد شناخته شده اند میتوانند تشکیل شوند. اکثر این ترکیبات OXidi ZerS9ie، یعنی پذیرندههای الکترون ها هستند و بعضی از آنها بسیار قوی واکنش نشان میدهند. برای نگهداری، رشد و تقسیم طبیعی سلولی، باید این رادیکال های آزاد به مقدار کافی با ترکیبات آنتی اکسیدان خنثی شوند. بعضی از این ترکیبات به وسیلهای پیشتازهای کافی (گلوتاتیون، ویتامین C) تولید می شوند و ترکیباتی که بدن قادر به تولید آنها نیست تنها از طریق رژیم غذایی، از راه منابع مستقیم (ویتامین C در انسان، ویتامین A، ویتامین K) به دست می آیند یا بدن، آنها را از سایر ترکیبات تولید می کند (مانند تبدیل بتا- کاروتن به ویتامین A به وسیله ی بدن و سنتز ویتامین D از کلسترول، به وسیله ی نور آفتاب).
مواد شیمیایی گیاهی و زیر گروه آن ها پلی فنول ها قسمت اعظم آنتی اکسیدان ها را تشکیل می دهند و حدود ۴۰۰۰ نوع از آن ها شناخته شده است.
در حال حاضر مشخص شده است که آنتی اکسیدان های مختلف در یک شبکه ی مشترک عمل می کنند. به عنوان مثال، ویتامین C میتواند با پذیرش رادیکال آزاد، ویتامین E یا گلوتاتیون حاوی رادیکال آزاد را فعالی کند. بعضی از آنتی اکسیدان ها برای خنثی کردن رادیکال های آزاد مختلف موثرتر از بقیه هستند و بعضی از آنها نمیتوانند برخی رادیکال های آزاد را خنثی کنند. بعضی از آنتی اکسیدان ها نمیتوانند در خنثی کردن بخشی های خاصی از تکوین رایکال آزاد حضور داشته باشند (ویتامین A محلول در چربی است و از بخشی های چربی محافظت می کند، ویتامین C محلول در آب است و از بخشی های آب محافظت می نماید).
بعضی از آنتی اکسیدان ها در هنگام تعاملی با رادیکال آزاد، ترکیب رادیکالی آزاد متفاوتی تولید می کنند که کمخطرتر یا پرخطرتر از ترکیب قبلی است. داشتن آنتی اکسیدان های مختلف به هر یک از محصولات نهایی اجازه میدهد تا با آنتی اکسیدان های موثر بیشتری، برای خنثی کردن اثر پروانه ای رادیکال آزاد ارتباط برقرار کنند.
مواد شیمیایی گیاهی
مواد شیمیایی گیاهی (فیتو کمیکالیها)، موادی کمیاب هستند که در سلامتی انسان نقشی دارند. این مواد غذایی به طور معمولی در گیاهان خوراکی به ویژه سبزیجات و میوه های رنگی یافت می شوند ولی در سایر ارگانیسم ها مانند غذاهای دریایی، جلبک ها و قارچ ها هم وجود دارند.
یکی از گروههای اصلی مواد شیمیایی گیاهی، آنتی اکسیدان های پلیفنولی هستند که بر دستگاه قلبی عروقی و ایمنی آثار بهداشتی مفیدی اعمال می کنند. این مواد، بر تشکیل گونه های فعالی اکسیژن که مواد شیمیایی کلیدی در بیماری های قلبی عروقی هستند اثر «تنظیم کاهشی» دارند. تمشک از منابع آنتی اکسیدان هاى پلى فنول است.
احتمالا Zeaxanthin بیش از تمام مواد شیمیایی گیاهی مورد آزمایش قرار گرفته است. این ماده، نوعی کاروتنویید رنگدانهای زرد است که در بسیاری از میوهها و سبزیجات زرد و نارنجی یافت می شود و مطالعات به عمل آمده، ارتباط پرقدرت میان خوردن این ماده و پیشگیری و درمان تحلیلی رفتگی ماکولا (لکهای زرد شبکیه چشم) را که در اثر افزایش سن ایجاد می شود نشان دادهاند. تعدادی از مطالعات نیز ارتباط بین مصرف مادهای مزبور و پیشگیری از آب مروارید چشم را ثابت کرده اند. لوتئین، کاروتنویید دیگری است که خطر ایجاد تحلیلی رفتگی ماکولا را کاهش میدهد. هر دو مادهای شیمیایی گیاهی نام برده پس از خوردن، در شبکیه ی چشم، جمع و موجب محافظت از مخروطها و استوانه های شبکیه در برابر آثار مخرب نور می شوند.
بتا- کریپتوگزانتین (beta – CryptOXanthin)، کاروتنویید دیگری است که از مفاصلی در برابر بیماری های التهابی (مانند آرتریت) محافظت به عمل می آورد.
لیکوپن (lycOpene)، نوعی ماده ی شیمیایی گیاهی قرمز رنگ است که در گوجه فرنگی، آب گوجه فرنگی، سس گوجه فرنگی، ھندوانه، گریپ فروت صورتی، میوہی پاپایا، پورہی میوہی گلی سرخ و زردآلو یافت می شود.
ثابت شده است که میان مصرف لیکوپن و ایجاد سرطان پروستات رابطه ی منفی وجود دارد. ارتباط میان خوردن بعضی از مواد شیمیایی گیاهی و پیشگیری از بیماری ها بسیار زیاد است.
منبع: mahsho.com