ظهور و سقوط کاسبان تحریم

ادبیات  وسیعی درباره فساد اقتصادی زاییده تحریم ها وجود دارد. کسانی حتی معتقدند ضربه اصلی به اقتصاد کشور تحریم شده، بیشتر ناشی از فساد است تا نقاط اقتصادی هدفگذاری شده تحریم. رد این حقیقت را می شود از افتضاح مجوز فروشی در محاصره  اقتصادی انگلستان توسط ناپلئون گرفت  تا همین تحریم های عمومی ایران. فساد مولود بلافصل تحریم است، چه انگلیس ١٨١٠ باشد،چه آلمان ١٩١۵، چه ایران ٢٠١٢.

گزاره ای رسانه ای وجود دارد که  قبل از برجام کسانی به نام کاسبان تحریم وجود داشته اند که با برجام کاسبی شان تعطیل شده و حالا همه ارزویشان بازگشت به شرایط قبل از برجام است. این گزاره ها با واقعیات دو سال گذشته هم خوان نیست.

دستکم در بعد مالی برجام منجر به رفع تحریم به معنای مورد انتظار دولت یازدهم رخ نداد. بهترین واژه برای توصیف وضعیت ایران بعد از برجام همان واژه ای است که اوباما به کار برد: Relief.

در این چارچوب به ازای تخریب بخشی از کانال های انتقال پول، کانال های رسمی تر و قابل پایش تری توسط طرف های برجام تعیین شد. این کانال های تازه، فرصت های آربیتراژی  و کإسبان ویژه خود را دارد.

اکنون با دو دسته کاسب مواجه هستیم:

الف- کإسبان تحریم: در واقع روش انتقال پول از چین و ترکیه و تا حدی دبی همچنان همان روش دوره تحریم هاست. ذینفعان این روش ها به تناسب خواست مقامات اجرایی البته عوض شده اند ولی هزینه های مربوطه همان است که بود.

ب- کإسبان برجام: کسانی که بر سر راه کانال های تازه تاسیس برجامی نشسته اند.  ذینفعان شرایط جدید که به خلاف تصور عموم ابدا در مقابل تلاش مقامات ناظر  اقتصادی برای نظارت  حاضر به همکاری نیستند ولی با شفافیت برای طرف خارجی مشکلی ندارند چون فکر می کنند کانال تحت نظارت خودشان به صلاحدید طرف خارجی فراخ تر خواهد شد. همچنین شدیدا مخالف تاسیس یا ایجاد هر کانال دیگری و اضافه شدن راه حل های رقیب  هستند و بخشی از بی عملی مقامات برای تغییر چارچوب انتقال پول از یک سو  و ضربه زدن به روش های غیر رسمی تر از سوی دیگر را باید از دریچه منافع انها دید.

در واقع برجام نه تنها کاسبان تحریم را نخشکانده بلکه یک نوع جدید از کاسبی را فراهم اورده که از قبلی چغرتر و مدعی تر است.

چارچوب راه حل:

 الف- وضعیت واقعی فرایندهای فروش نفت و انتقال پول برای مردم توضیح داده شود تا فشار افکار عمومی امکان نظارت بر این کانال های تازه را فراهم کند.

ب- دست برداشتن نزدیکان دولت از حمایت کاسبان جدید و سپردن نظارت کلان بر ان ها به وزیر محترم اقتصاد.

ج- تلاش برای ایجاد کانال های بیشتر خارج از حیطه نفوذ کاسبان برجام تا باعث افزایش رقابت و کاهش هزینه ها برای اقتصاد ایران شود.

منبع: الف