صف‌آراییِ «پوپولیسم»
فرهاد اشعری- روزنامه بهار:
آقایان قالیباف و رئیسی در کمپین‌های انتخاباتی‌شان تاکنون روی وعده هایی چون اشتغال ۵ تا ۶ میلیونی و افزایش بیش از حداقل ۳برابر آنچه امروز پرداخت می‌شود، تاکید بیشتری داشته‌اند. تحقق همزمان این وعده‌ها و برخی دیگر از وعده‌های این آقایان از نظر کارشناسان مستقل غیرعملی و طرحشان فریب‌کارانه است، اما از این جهت جالب توجه است که همه صرفا اقتصادی است و کاملا این‌جهانی.
یکی از پیشرفت‌های کمپین‌های انتخاباتی ۹۶ انتشار وعده‌های سنجش‌پذیر اقتصادی توسط رقبای آقای روحانی است، ولو غیرعملی. برای اولین بار این سؤال که «از کجا؟ » منابع لازم برای تحقق این وعده‌ها تامین می‌شود یا اساسا عملی هستند یا نه به سؤالی نسبتا فراگیر تبدیل شده است. خطر پوپولیسم و قدرت و فریبندگی این وعده‌ها را نباید دست کم گرفت، اما از این جهت باید خوشحال بود که اگر وعده‌های ناممکنی هستند، لااقل جهت‌گیری‌هایی مطلوبند. در این انتخابات دیگر هیچ اصولگرایی «مدیریت جهانی» ، «سیاست خارجی تنش‌پرور» و وعده‌هایی را محور قرار نمی‌دهد که هم ناممکن‌اند و هم نامطلوب.
در هیچ دوره‌ای بحث و گفتگو درباره ارقام و برنامههای اقتصادی و عملی یا غیرعملی بودن وعده‌های نامزدها، اینچنین محور کارزارهای انتخاباتی نامزدها و موضوع گفتگوی عمومی در رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌های موبایلی و گپ و گفت‌های حضوریِ شهروندان نبوده است. در هیچ دوره‌ای این میزان مصاحبه، نمودار، ویدئو و نقد درباره‌ی جزئیات اهداف سیاست‌گذارانه اقتصادی در عرصه عمومی منتشر و دیده نشده است. هنوز نیم ساعت از صحبت‌های قالیباف درباره امکان ایجاد ۲۰۰ هزار شغل مستقیم و ۴۰۰ هزار شغل غیر مستقیم به ازای هر میلیون تن ظرفیت تولید پتروشیمی نگذشته بود که کارشناسان اقتصادی خطا یا فریب بزرگ این ادعا را آفتابی کردند. میزان «گفتگوی عمومی» درباره «خیر عمومی» (به ویژه در پیام‌رسان‌های موبایلی و رسانه‌ها) کما و کیفا از دوره‌های پیشین فاصله زیادی دارد، به خصوص درباره معیشت و رنج و امید شهروندان.
حتی در کمپین‌های انتخاباتی اصولگرایان هم دیگر خبری از محوریت شعارها و برنامه‌هایی از جنس آنچه از زبان جلیلی و حداد عادل می‌شنیدیم نیست. در برنامههای رادیو تلویزیونی قالیباف و رئیسی در روزهای گذشته بسیار کمتر از آنچه تصور می‌شد درباره‌ی سیاست‌های فرهنگی و اجتماعیِ بسته حرف زده شده است. گویی دیگر لااقل در تبلیغات انتخاباتی اصولگرایان سودای بهشتی کردن شهروندان به ضرب و زور دولت را کنار گذاشته‌اند، پیشاپیش می‌دانند که در عرصه فرهنگ و سیاست داخلی و بین‌المللی سخن گیرایی برای جامعه ندارند و رویشان نمی‌شود از اقتدارگرایی سیاسی دفاع کنند. انگار سوختِ فرهنگی و سیاسی‌شان تمام شده باشد. در مقابل روحانی به نسبت سال ۹۲ در حوزه آزادی‌های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ادبیات اصلاح‌طلبانه و صریح‌تری را انتخاب کرده‌است، چون می‌داند خریدار دارد و مشارکت‌افزا است.
نظر، مطالبه و مسائل اکثر شهروندان هم در جهت‌گیری نامزدهای اصولگرا در انتخابات ۹۶ نقش تعیین‌کننده‌تری بازی می‌کند. تا جایی که قالیباف با اتکا به نظرسنجی‌هایی که از محبوبیت برجام خبر می‌دهد از برجام حمایت می‌کند و محورِ تبلیغات رئیسی و قالیباف همان مسائل اقتصادی‌ای می‌شود که در نظرسنجی‌ها به عنوان مهم‌ترین دغدغه‌های شهروندان شناخته شده است.
اگر غیرعملی بودن وعده‌ها و میزان صداقت، باور و تعهد عملی نامزدها به حرف‌هایشان را کنار بگذاریم و صرفا به ادبیات، موضوعات و درون‌مایه این گفتگوها نگاه کنیم، با گفتمانی نسبتا عرفی و اصلاح‌طلبانه مواجه‌ایم که به مطالبات مردم توجه دارد و وظیفه دولت را کمک به بهبود زندگیِ ایرانیان، کاهش رنجشان و بسط عدالت، رفاه، امنیت، نظم و حتی آزادی و دموکراسی می‌داند. کاملا این‌جهانی‌تراز دوره‌های پیشین و با استفاده از واژه‌ها و ادبیاتی نسبتا عرفی نشانه‌ای نویدبخش از بسط گفتمان اصلاح‌طلبانه و کم‌خریدار شدنِ سیاست‌های انحصارگرایانه فرهنگی و سیاسی‌وماجراجویی‌های پرهزینه در عرصه جهانی است.
فراگیری گفتمان اصلاح‌طلبانه در کمپین‌های انتخاباتی اما متاسفانه نشانه‌ی این نیست که کسانی چون آقایان رئیسی و قالیباف عملا هم در عرصه‌ی فرهنگ و سیاست تقابلی با اصلاح‌طلبان ندارند. در انتخابات ۹۶ ایران هم همچون رفراندوم بریگزیت در بریتانیا، انتخابات اخیر آمریکا و هلند، رفراندوم ۱۶ آوریل‌ترکیه و انتخابات پیش روی فرانسه، مساله و مبنای صف‌آراییِ اصلی «پوپولیسم» است. پوپولیسمی که می‌تواند احمدی‌نژادوار هزینه‌های سهمگینی را بر کشور و جامعه تحمیل کند. پوپولیسمی که در حوزه اقتصاد برای حل چهار بحران بزرگ اقتصاد ایران برنامه کارسازی ندارد و نمی‌تواند به جای «تصمیمات بد» ، «تصمیمات سخت» بگیرد:
۱- بحران بیکاری،
۲- بحران بانک‌ها
۳- بحران صندوق‌های بازنشستگی
۴- بحران محیط زیست.
برای پیشگیری از پیروزی پرهزینه پوپولیست‌ها در ایران فقط سه هفته فرصت باقی است و باید با یاد آوری آنچه پیش از دولت یازدهم از سر گذرانده‌ایم و اقدامات ملموسی که به برکت حضور دوباره تدبیر و امید در کشور در سال‌های اخیر رخ داده است، موج سهمگین پوپولیسم را پس زد و به مروجین این ادبیات یادآور شد روزگار فریبکاری به تنگ آمده است.
منبع: بهارنیوز