سیروس مقدم: کسی کنایه‌های سیاسی «علی البدل» را نفهمید
سیروس مقدم بعد از سال ها تجربه ساخت سریال مناسبتی، امسال ریسک بزرگی انجام داد و با ساخت «علی البدل» یک جورهایی امضای جدیدی در کارنامه سریال سازی اش ثبت کرد. «علی البدل» در عین سادگی، سریالی پیچیده بود و حرف های زیادی برای گفتن داشت. آنهایی که سریال را با دقت تماشا کرده اند خوب می دانند منظور مقدم از ساخت آن چه بوده اما از آنجایی که تعطیلات نوروز، زمان مناسبی برای تماشای سریال های پرمحتوا و عمیق نیست، مفهم علی البدل آن طور که باید منتقل نشد. با این حال توانست در نظرسنجی های مختلف، عنوان پرمخاطب ترین سریال نوروزی را به نام خودش بزند. با سیروس مقدم درباره حال و هوای سریال گپ زده ایم.
حساسیت موضوع علی البدل
«علی البدل» موضوع بسیار حساسی دارد. یک جورهایی نمادین است و از تمام اتفاقات، شخصیت ها و نقل قول های آن برداشت های مختلفی می شود کرد. راستش یک مقدار عجیب است که اصلا چطور شده تلویزیون اجازه ساخت چنین سریالی را با چنین محتوایی به شما داده است. شاید خود مدیران هم متوجه زیر متن های موجود در سریال نشده اند.
قرار بود این سریال را بعد از «پایتخت ۲» بسازید. حساسیت موضوع آن باعث شد که دست نگه دارید و یک مقدار با صبر و حوصله بیشتر سراغش بروید. در واقع یکی از معدود سریال های مناسبتی بود که شما حاضر و آماده به تلویزیون تحویل دادید و درگیر روزپخشی نشدید. فکر می کنید چنین سریالی را می شد در شرایط دشواری مثل «پایتخت» ساخت؟
«علی البدل» محتوایی عمیق دارد و خیلی راحتی و سرسری نمی شود از کنار آن گذشت. طبیعتا پخش چنین سریالی در ایام نوروز که مخاطبان تمرکز لازم برای تماشای یک اثر را ندارند زیاد مناسب نیست. اگر یک قسمت از دست برود مخاطب کل ماجرا را گم می کند. خودتان فکر نمی کنید این سریال مناسب ایام نوروز نبود؟
خب با وجود این همه حساسیتی که وجود دارد، زمانی که طرح اولیه را به تلویزیون دادید یا زمانی که سریال را بعد از تولید برای بازبینی در اخیتارشان گذاشتید، از شما نخواستند بخش هایی از کار را اصلاح کنید؟
مطلقا. اصلا متوجه حساسیت های آن نشده بودند.
طرح از روی اتفاق واقعی
کلا طرح این سریال از کجا آمد؟ همه چیز کاملا تخیلی ساخته شد یا واقعا با چنین روستایی و چنین شخصیت هایی مواجه شده بودید؟
طرح اولیه از زمان ساخت «پایتخت ۲» شکل گرفت. ما یک ماجرایی داشتیم که شخصیت های داستان در نقل و انتقال گلدسته، یک روز در یک رستورانی گیر می کردند. برای ضبط این بخش، مجبور شدیم دو شب نزدیک رینه در لاریجان بمانیم. تازه فهمیدیم آنجا چشمه های آب گرم دارد و همه خانه ها حوضچه هایی برای استفاده از این آب دارند و در آنجا مدام توریست رفت و آمد می کند و… ما شب ها می رفتیم آب گرم.
قصه رییس جمهور از کجا آمد؟ از ماجرای سفرهای استانی رییس جمهورس ابق به شهرهای مختلف ایده گرفتید؟
«علی البدل» با تمام کارهای کمدی که پیش از این ساخته اید فرق می کند. شاید وجه کمدی آن به اندازه «پایتخت» یا «چاردیواری» و «پیامک از دیار باقی» پررنگ نباشد و از این جهت انتظار خیلی از مخاطبان را برآورده نکند. از همان ابتدا می دانستید که فضا متفاوت است و شاید استقبالی که زمان پایتخت با آن رو به رو بودید را اینجا نداشته باشید؟
استفاده از بازیگران پایتخت
خب چرا از بازیگران مشابه استفاده کردید؟ شما چک برگشتی را درست بعد از پایتخت ساختید اما هیچکدام از بازیگران را غیر از ریما رامین فر با خودتان نبردید چرا اینجا دست روی بازیگران پایتخت گذاشتید؟
تنابنده و مهرانفر را از اول برای این نقش ها در نظر گرفته بودید؟
یک زمانی هم انگار قرار بوده که یکی از خان ها زن باشد.
آن اوایل صحبتی بود که یکی از خان ها را مرد بگیریم، یکی را زن که خانم گوهر خیراندیش آن را بازی کند ولی به این نتیجه رسیدیم که این کار را نکنیم خیلی بهتر است چون در آن صورت، دست و بالمان خیلی بسته می شد. محدود می شدیم که خیلی از موارد را حذف کنیم. به هر حال بخش مهمی از جلسه های شورا داخل حوضچه ها برقرار می شد و با یک خانم نمی توانستیم این بخش ها را داشته باشیم. برای همین هم منصرف شدیم.
بازگشت به تصویربرداری کلاسیک
در سریال «علی البدل» تکنیک های دوربین روی دست و دکوپاژهای مرسوم خودتان را کنار گذاشتید و از فرشاد گل سفیدی خواستید با دوربین ثابت و دکوپاژ کلاسیک کار را پیش ببرد.
درباره این سریال تصمیم گرفتیم کاملا بی طرفانه عمل کنیم. یعنی بگذاریم خود مخاطب طرفدار آن بشود یا نشود. گفتیم به جای اینکه هیجان و التهاب ایجاد کینم، اجازه بدهیم خود قصه خودش را تعریف کنید. به همین دلیل دوربین را ثابت کردیم. نورپردازی ها همه براساس طبیعت لوکیشن فیلمبرداری بود. چون روستایی که ما در سریال می بینیم درواقع پنج روستا است که به هم متصل شده. مثلا حمام ها و استخرها را در روستای شورین پیدا کردیم، خانه خان ها در روستای اشتوران بود و حتی یک ساعت و نیم با روستاهای دیگر فاصله داشت، چون می خواستیم حیاط مشترک داشته باشند.
چرا مثل همیشه آز آرزو غفوری به عنوان طراح صحنه استفاده نکردید؟
حذف لهجه کاراکترها
از ترس همین اعتراض ها بود که تصمیم گرفتید هیچ لهجه ای برای کاراکترها در نظر نگیرید؟
انتخاب بازیگران
از انتخاب بازیگران راضی بودید؟ چون شما همیشه با یک تیم ثابت کار کردید و حالا با دو فرد با تجربه مثل مهدی فخیم زاده که خودش تجربه کارگردانی دارد و مهدی هاشمی که بازیگر بسیار توانمندی است کار را جلو بردید. در این مسیر چالش نداشتید؟
برای بازی خان ها خیلی بحث کردیم. مخصوصا برا نقش نریمان اصرار داشتیم یک آدم عبوس و جدی انتخاب کنیم که با یک فرمانش روستا ساکت شود و از طرف دیگر، جدیت او ایجاد کمدی کند. منتها این نگرانی وجود داشت، چون به ما می گفتند کار با فخیم زاده خیلی سخت است، اما واقعا یکی از حرفه ای ترین افرادی که توی این سال ها با او کار کردم مهدی فخیم زاده بود. او کاملا در اختیار کار قرار داشت و وقتی جلوی دوربین قرار می گرفت فقط بازیگر بود. شاید یک جاهایی برای میزانسن ها و دیالوگ ها پیشنهادهایی می داد اما هیچ وقت طوری برخورد نمی کرد که انگار من کارگردان هستم و از تو بیشتر می دانم. من واقعا از کار با این دو نفر لذت بردم.
برخلاف بازیگران مرد، در انتخاب بازیگران زن خیلی حساسیت به خرج نداده اید.
رقابت با دیوار به دیوار
معمولا در سال هایی که شما برای نوروز سریال تولید می کردید، سریالتان بهترین سریال نوروزی تلویزیون در آن سال نام می گرفت. امسال وقتی قرار شد «دیوار به دیوار» همزمان با «علی البدل» پخش شود، فکر نکردید که مممکن است از میزان بیننده های همیشگی کارهای شما کاسته شود؟ چون خودتان هم حس می کردید «علی البدل» به دلیل مفهوم پیچیده ای که دارد شاید نتواند خیلی ها را با خودش همراه کند.
به نظرم «علی البدل» حتی شبیه و قابل مقایسه با کارهای خود من هم نیست. هم از نظر ظاهر و هم از نظر محتوا و حرف هایی که در آن زده می شود، هم سختی و زحمت و مرارتی که در تک تک سکانس ها وجود دارد اصلا قابل مقایسه نیست. حتی اگر الان به من بگویند یک کار آپارتمانی مفرح عیدانه بساز، اصلا نمی توانم به درون آپارتمان بروم و یک سری بازیگر محدود، فضای شاد ایجاد کنم. دیگر راضی ام نمی کند. دوست د ارم فضاهای جدید ببینم، این همه حرف های نگفته و جاهای ندیده وجود دارد.
پایتخت ۵، اوج پسند می شود؟
از زمانی که اعلام شده قرار است «پایتخت ۵» با همکاری سازمان اوج ساخته شود، مخاطبان این سریال یک جورهایی اظهار نگرانی کردند. از آنجایی که معمولا اسپانسرهای پایتخت، حضور فعالی در سریال داشتند، این طور به نظر می رسید که اینجا هم با اعمال سلیقه شدید از سازمان اوج رو به رو باشیم. درباره شیوه مشارکت سازمان اوج در سریال پایتخت با سیروس مقدم گپ زده ایم.
ممکن است این سازمان به عنوان اسپانسر، بخواهد حضور محتوایی در سریال داشته باشد؟
بگذارید صادقانه بگویم. براساس توافقی که ما با آقای سرافراز داشتیم، قرار بود ما سریال «علی البدل» را بسازیم و در ازای آن به ما مجوز ساخت نسخه سینمایی پایتخت را بدهند. ما «علی البدل» را ساختیم و تمام شد و توافق های نسخه سینمایی پایتخت هم انجام شد اما یک مرتبه افتادیم در پروسه جا به جایی مدیریت تلویزیون.
خب طبیعی است که وقتی مدیر جدید می آید، می گوید چرا باید مجوز بدهیم؟ این همه سریال خوب ساخته شده چرا به آنها مجوز سینمایی ندادند؟ و خیلی حرف های دیگر. مدتی طول کشید تا آقای میرباقری متوجه شود که من همان سیروس مقدم هستم که سال ها با خود ایشان سریال های مختلفی کار کردیم و ووقتی توافقی صورت می گیرد باید سر جایش بماند. بنابراین وقتی سوءتفاهم ها برطرف شد. گفتند اشکالی ندارد، منتها قبل از آن، «پایتخت ۵» را بسازید و بعد از آن سراغ نسخه سینمایی بروید.
چرا محمد سرافراز به جای «علی البدل» نگفت «پایتخت ۵» را بسازید؟
یعنی اگر دوره سرافراز ادامه پیدا می کرد شما الان می رفتید سراغ سینمایی؟
درباره با همکاری با اوج توضیح ندادید.
یعنی الان سازمان اوج به جز پول دادن هیچ نقش دیگری در سریال ندارد؟
اهداف و حرف هایی که در سریال وجود دارد به شدت اوج پسند است. از این نظر که داستان سریال براساس استحکام خانواده و نگه داشتن ملیت، مذهب و دین نوشته شده بدون اینکه وارد شعارزدگی و اینجور چیزها بشود. چون طرح مربوط به یک سال پیش است که اصلا اوجی وجود نداشته. سازمان اوجه ابتدا زیاد تمایلی به ورود در پروژه پایتخت نداشت.
الان فیلمنامه و روند کار شما در «پایتخت ۵» را معاونت سیما تایید می کند یا سازمان اوج؟
صاحب کار، سازمان صدا و سیما است و اوج فقط مشارکت و سرمایه گذاری می کند تا به سرانجام برسد. درواقع دارد روی پروژه ای سرمایه گذاری می کند که می داند بعدا برایش وجهه مردمی دارد.
منبع: برترینها
