خطر در کمین برجام
ابوالحسن شاکری رحیمی
کره شمالی تنها نقطه بحرانی نیست که باید با نگرانی و دلهره سیاست خارجی جدید آمریکا در قبال آن را رصد کرد و حالا به نظر می‌آید که اروپایی‌ها باید از تمام قوا و ابزاری که در اختیار دارند استفاده کنند تا مانع از لغو توافق هسته‌ای ایران به دست‌ترامپ بشوند. توافق ژوئیه سال ٢٠١۵ بر سر برنامه هسته‌ای ایران نیز در معرض خطر قرار دارد: رئیس جمهور دونالد‌ترامپ می‌خواهد به احتمال زیاد تا پایان ماه سپتامبر از این توافق خارج شود. این اقدام پیامدهای قابل توجهی خواهد داشت: بلکه به ویژه بر تلاش‌های بین المللی به منظور محدود کردن هر چه بیشتر تعداد قدرت‌هایی که دارای تسلیحات هسته‌ای هستند. بنابراین، این موضوع باید به فوریت در دستور کار سیاست اروپا قرار گیرد. آلمان، فرانسه، انگلیس و اتحادیه اروپا، که همراه با آمریکا، روسیه و چین موفق شدند بر سر برنامه هسته‌ای ایران به توافق برسند، باید اکنون بار دیگر با یکدیگر متحد شده و به طور مشترک واشنگتن را از این قصد خود منصرف سازند.
توافق هسته‌ای ایران (برنامه جامع اقدام مشترک) ، این توافق اجازه می‌دهد ایران زیرساخت‌های هسته‌ای خود را همچنان حفظ کرده و به تحقیقات خود در این زمینه ادامه دهد. همچنین این توافق دارای مدت زمان محدود است که پس از پایان آن در هشت سال آینده، ایران می‌تواند دوباره و گام به گام به سطح اولیه برنامه هسته‌ای خود بازگردد. در نهایت، بر اساس قطعنامه ٢٢٣١ شورای امنیت سازمان ملل متحد از ایران خواسته شد تا از ساخت یا آزمایش موشک هایی که می‌توانند حامل کلاهک‌های هسته‌ای باشند، خودداری کند. بنابراین ایران می‌تواند آزمایش‌های موشکی به منظور ارسال موشک‌های خود به فضا انجام دهد. با این حال، این توافق یک موفقیت بزرگ دیپلماتیک به شمار می‌رود. برای اولین بار، بدون استفاده از قدرت نظامی یک کشور از ذیل بند ۷ منشور سازمان ملل خارج شد.
عمل به موقع ایران در انجام محدودیت‌های این توافق موجب رضایت طرفین و جامعه جهانی شد. همچنین شفافیت بالای ایجاد شده نیز به این امر کمک می‌کند. ایران تا کنون به طور قابل اعتمادی این توافق را اجرایی کرده است. مشکلات جزئی به طور دوستانه حل و فصل شده اند. بنابراین در حال حاضر هیچ دلیلی برای پایان دادن به این توافق وجود ندارد. اکنون موارد زیادی در معرض خطر قرار گرفته اند. از یک سو، روابط‌ترانس پاسیفیک (اروپا با آمریکا) با خطر روبه‌رو است. فقط به این علت که پاریس، لندن و برلین، از اکتبر ٢٠٠٣ به بعد، طی سال‌های متمادی و طولانی برای دستیابی به یک راه حل دیپلماتیک در مناقشه بر سر برنامه هسته‌ای ایران تلاش کردند، انعقاد و امضای این قرارداد امکان پذیر شد.
دولت سابق آمریکا در زمان جرج دبلیو بوش در این مسیر تنها به طور اندک و جزئی از اروپا حمایت می‌کرد. فقط در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما این وضعیت تغییر کرد. این توافق نمونه برجسته‌ای از همکاری‌های‌ترانس پاسیفیک به شمار می‌رود. اگر واشنگتن اکنون به طور یک جانبه از این توافق خارج شود، به منزله یک شکست بزرگ در روابط بین آمریکا و اروپا خواهد بود. از سوی دیگر، پیمان عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای نیز در خطر است. معاهده مربوطه از مدت‌ها پیش دچار وضعیتی اضطراری می‌باشد،زیرا بسیاری از کشورهایی که از سلاح هسته‌ای برخوردار نیستند، خواستار خلع سلاح هسته‌ای بیشتر و گسترده‌تر هستند. ادامه روند اجرای توافق هسته‌ای یکی از معدود مواردی می‌باشد که توافق جامعی میان طرفین امضا کننده این پیمان به دست آمده است.
در صورت پایان دادن به آن، خطر تضعیف بیش از پیش تفکر و اندیشه عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای وجود دارد. با این حال، به نظر می‌رسد‌ترامپ مصمم است از توافق ایران خارج شود. او از هنگامی که نامزد ریاست جمهوری شد، این توافق را احمقانه‌ترین توافق تاریخ توصیف کرده است. فقط همین واقعیت که این توافق پروژه مورد علاقه سلف وی اوباما است، از دید‌ترامپ یک عامل کافی برای رد آن می‌باشد. علاوه بر این، سیاست خارجی آمریکا به ریاست جمهوری‌ترامپ نیز به وضوح از عربستان سعودی که رقیب و دشمن دیرینه ایران به شمار می‌رود، جانبداری می‌کند. نفوذ تهران در عراق و سوریه موجب نگرانی بیش از پیش‌ترامپ می‌شود. به نظر می‌رسد تأثیر و نفوذ رکس تیلرسون بر‌ترامپ به شدت کاهش یافته است.
از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که‌ترامپ، حداقل در مسائل مربوط به ایران، بیشتر مشاور خود حرف شنوی دارد. اگر وی (ترامپ) قصد تصمیم گیری در مورد تحریم‌های جدید علیه برنامه اتمی ایران داشته باشد، کنگره نیز به این موضوع وارد خواهد شد. حتی بعضی از جمهوری خواهان از جمله باب کورکر، رئیس کمیته سیاست خارجی، نمی‌خواهند آمریکا به طور یکجانبه مسئول شکست این توافق شناخته شود. اروپایی‌ها نیز باید تلاش کنند تا این صداهای ضعیف اما بانفوذ را متقاعد نمایند که از این توافق جانبداری نموده و به آمریکا بفهمانند که ایالات متحده نباید در این رابطه به هیچ وجه بر روی حمایت و نظر مثبت اروپایی‌ها حساب کند و در صورت انحلال یک جانبه توافق ایران، خود را کاملا در مواجهه با ایران تنها خواهد دید.
منبع: بهارنیوز