حرکات جبرانی وکاهش کیفیت تمرینات
تمام مفاصل دارای یک تا شش درجه آزادی هستند، در نتیجه، روی هم رفته تعداد الگوهای حرکتی قابل حصول در مفاصل که می توانند یک کار معین را به انجام رسانند (درمورد بیشتر حرکات کل بدن) نامحدود است. از این رو، نتیجه گیری می شود زمانی که حرکت مفصلی در یک زنجیره حرکتی، به دلایل مختلف محدود می شود، مثلا به خاطر ضعف عضلانی یا ناهنجاری های آناتومیکی و یا استمرار و تلاش برای انجام حرکات غیرطبیعی و نامناسب با ساختار مفصلی، مفاصل و عضلات دیگر موجود در آن زنجیره حرکتی معمولا از طریق تغییر و اصلاح دامنه حرکتی خود می توانند این محدودیت حرکتی را جبران نمایند به طوری که آن کار باز هم می تواند به انجام برسد، اما در این شرایط تمرینی هرگز به هدف اصلی تمرین و تقویت عضله مورد نظر نمی رسیم.
بیان این نکته حائز اهمیت است که برای هر وظیفه یا کار معین، یک الگوی حرکتی بسیار مؤثر و کار آمد وجود دارد و اجرای آن الگوهای حرکتی ای دارای ارزش است که (الف) در درون دامنه های نسبتا محدود انجام شود،(ب) مقدار نیروی عضلانی مورد نیاز به حداقل برسد، (ج) میزان فشار روی کل دستگاه عضلانی – اسکلتی را نیز به کمترین حد ممکن تقلیل دهد، (د) دقیقا عضله مورد نظر و لازم برای حرکت فعال گردد.
حتی مقدار مختصر و محدودی از حرکات جبرانی در یک مفصل نیز الگوی طبیعی اعمال فشار در آن مفصل را تغییر می دهد، به علاوه هرچه میزان و درجه حرکت جبرانی در یک مفصل بیشتر باشد، میزان اعمال فشار روی آن مفصل و ساختارهای نگهدارنده آن نیز بیشتر بوده و احتمال اختلال عضلانی – اسکلتی وجود دارد.
از بحث فوق نتیجه گیرد می شود که صرف انجام شدن یک تمرین نباید فکر کنیم که دقیقا به هدف خاص آن تمرین رسیده ایم چون در زنجیره حرکتی برای اجرای یک تمرین، مفاصل و عضلات دیگر می توانند با تغییر و اصلاح دامنه حرکتی خود محدودیت های حرکتی را جبران کنند، اما حتی مقدار مختصر و محدودی از حرکت جبرانی در یک مفصل می تواند الگوی طبیعی اعمال فشار(بار) در آن مفصل را تغییر دهد و در همان حال ممکن است باعث ایجاد چندین نوع اختلال عضلانی اسکلتی شود.
مثالی از حرکات جبرانی در مفصل زانو به دلیل انجام حرکت غیرطبیعی در ناحیه پا به هنگام فعالیت و تمرین هایی که وزن بدن به روی پاها قرار دارد، انجام حرکت پرونیشن ناحیه پا یا چرخش کف پا به طرف خارج ممکن است منجر به چرخش داخلی استخوان درشت نی نسبت به استخوان ران شود. چرخش داخلی استخوان درشت نی می تواند منجر به چرخش و جابه جایی داخلی استخوان کشکک گردد، بنابراین، در صورتی که این گونه حرکات جبرانی اردوهای نرم و آهسته (جاگینگ) و دوهای مسافت طولانی و هنگام پریدن و فرود آمدن به میزان زیادی تکرار شود سندرم درد کشککی رانی اتفاق می افتد (کلیمنت و همکاران ۱۹۸۱).
در برخی از دونده ها دوره تماس پاشنه پا با زمین، با پرونیشن یا چرخش خارجی بیش ازحد و دراز مدت ناحیه پا همراه است (کاوانا ۱۹۸۰، هونتاس، حداد و شلزینگر ۱۹۸۶). پرونیشن یا چرخش خارجی ناحیه پا ممکن است ناشی از عوامل خارجی از قبیل کفش نامناسب و یا ناشی از عوامل داخلی از قبیل خستگی عضلات کنترل کننده حرکت برونیشن باشد.
در هنگام تمرینات ورزشی و جاگینگ و دویدن باید این نکته به طور مکرر تاکید شود که دونده دقیقا بر روی چگونگی قرار دادن کف پا بر روی زمین دقت کرده و درحین فعالیت، وزن خود را روی قسمت داخلی پا نیاندازد و دوره تماس پاشنه پا با زمین را آنقدر طولانی نکند که با پرونیشن یا چرخش خارجی پا همراه گردد و درست آنست که دویدن را با سینه پا انجام دهد. همچنین باید در هنگام دویدن های طولانی و استقامتی به خستگی عضلانی توجه خاصی شود چرا که در زمان خستگی کیفیت گام برداری کاهش یافته و ادامه دادن به دویدن و جاگینگ بیشتر می تواند آسیب رسان باشد تا این که مفید واقع شود. بنابراین، می توان احتمال داد که اجرا شدن یک حرکت و تمرین خاص دقیقا نشانه الگوی حرکتی مؤثر و کار آمد مفاصل درگیر نباشد و شاید با کمی دقت بتوانیم حرکات جبرانی موجود در هر تمرین را بیابیم و در جهت رفع نکات اشتباه تمرینات خاص برآمده و الگوهای حرکتی هر تمرین را دقیقا در درون دامنه های نسبتا محدود خودش اجر اکرده و حرکت را به طور مؤثر وکارآمد و به کمک عضلات مخصوص آن حرکت به هدف نزدیک کنیم.
منبع: مه شو