تلفیق هنر و تاریخ در علم
قدیمی‌ترین عَلَم‌های ایرانی که در موزه توپقاپی استانبول نگهداری می‌شود، مربوط به ترکمن‌های آق‌قویونلو و قرقویونلو بوده است که در دسته‌های سیاسی و مذهبی از آن استفاده می‌کرده‌اند.
قدیمی‌ترین عَلَم‌های ایرانی که در موزه توپقاپی استانبول نگهداری می‌شود، مربوط به ترکمن‌های آق‌قویونلو و قرقویونلو بوده است که در دسته‌های سیاسی و مذهبی از آن استفاده می‌کرده‌اند.
تیغه آهن باریک و بلند با صفحه مدور و بزرگ‌تر در انتهای تیغه خاتمه می‌یافت که دور این قاب را با سر اژدها می‌آراستند. این علم‌ها روی دسته چوبی یا فلزی قرار گرفته و پیشاپیش دسته‌ها حمل می‌شده است. شکل بسیاری از سر علم‌ها به‌صورت درختی بوده که سرهای اژدها از آن بیرون آمده است.
در دوران زند و قاجار تزئینات دیگری نیز به علم اضافه شد. علم به‌عنوان نماد عزاداری زمانی‌که از دوردست یا از میان جمعیت پیدا می‌شود، گنبد و مناره‌های مقبره امام حسین (ع) را تداعی می‌کند. فرم‌های اصلی علم را تیغ می‌گویند که از جنس فنر (فلز فولادی) است؛ اما اجزای دیگر علم از جنس برنج و ورشو است.
در گذشته علم‌ها یک زبانه داشتند و تزئیناتی به آن متصل می‌کردند؛ ولی به تدریج تعداد تیغ‌ها زیاد شد و به شکل امروزی رسید. تعداد تیغ‌ها بستگی به سفارش‌دهنده علم دارد. گاهی از بچه تیغ استفاده می‌شود که حالت دو طفلان مسلم را دارد. علم «پنج تیغ» نیز به نیت پنج‌تن ساخته می‌شود.
منبع: مروارید لطیف‌زاده، بررسی نقش فلز در اشیای ویژه عاشورا، فصلنامه هنر، ۱۳۸۸
منبع: فرادید
