تزلزل اخلاق اجتماعی
کورش الماسی-روزنامه بهار
دلسوزان بسیاری در عرصه‌های گوناگون برای بهبود شرایط شهروندان پیوسته در حال تلاش هستند. اما ظاهراً بنابه دلایلی مبهم تلاش صادقانه و خستگی ناپذیر این دسته از دلسوزان کشور که هدفی جزء توسعه، اقتدار، سربلندی و امنیت ایران زمین ندارند؛ کُند و پرهزینه است و آنگونه که انتظار می‌رود مطلوب نیست. توسعه همه جانبه کشور و ثبات، کارآمدی، پایداری و اقتدار نظام بی شک منوط به وجود یک نظام اخلاقی «کارآمد» و پایبندی تمامی شهروندان ایران زمین به آن، صرف نظر از توانایی ها، جایگاه‌ها، مناصب و امکانات است. به باور نگارنده حل و فصل ناکارآمدی‌ها مدیریت کلان، دشواری‌ها و دغدغه‌های ساحت‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، علمی، معیشتی، دفاعی و . . . بدون استقرار و پایبندی همه شهروندان به یک نظام اخلاقی بسیار دشوار، پرهزینه و طولانی مدت خواهد بود. بدون هیچ تعصب و غرض ورزی باید بپذیریم، بنا بر شواهد فراوان عینی، ملموس و در برخی موارد دردناک (از جمله انواع ناهنجاری‌های اجتماعی همچون بزهکاری، طلاق، اعتیاد – بی اخلاقی‌ها و بی نظمی‌های سیاسی/اداری باور نکردنی و عملکرد فرا قانونی در برخی عرصه‌ها و. . . .) از زندگی روزمره شهروندان در اقصی نقاط ایران زمین، که اندیشه ها، الگوها، طرح ها، سیاست‌ها و اقدامات اخلاقی در کشور دچار آسیب‌های بسیار جدی شده است.
اینکه الگوها، نخبگان و مراجع اخلاقی رسمی و غیر رسمی بعد از گذشت چهار دهه از انقلاب در انجام وظیفه خود که همانا تبیین، تولید و‌ترویج اندیشه‌ها و رفتار اخلاقی در جامعه بوده است، ناکام بوده اند. بیاییم به‌خاطر آینده، سربلندی، اقتدار، مصلحت و امنیت کشور بپذیریم که نظام اخلاقی در جامعه آسیب جدی دیده است. اینکه در بسیاری موارد میان شهروندان و مراکز رسمی و غیر رسمی اختلاف دیدگاه اساسی در امور، اندیشه ها، رفتار و چیستی اخلاقی وجود دارد. بنیاد تمدن و مرز میان زیست طبیعی با زندگی اجتماعی وجود درک، اندیشه‌ها و باورهای اخلاقی است. اینکه درک اخلاقی هدایت کننده تمامی افعال (اجتماعی) انسان‌ها در اشکال فردی و جمعی را بر عهده دارد. آسیب و ناکارآمدی اخلاق اجتماعی یعنی آسیب و ناکارآمدی تمدن اجتماعی. اخلاق میزان یا سنگ محک‌ترازویی است که یک طرف آن تمدن و طرف دیگر آن زیست طبیعی است. صحبت یا تلاش برای بهبود امور گوناگون شهروندان یا توسعه ملی توسط نظام مدیریتی کلان بدون استقرار یک نظام اخلاقی پایدار که مورد پذیرش بیشتر شهروندان به‌ویژه نخبگان جامعه باشد یک رویای زیبا بیش نخواهد بود.بنا براین، ایجاد کار گروهی از اندیشمندان «دانشگاهی» در عرصه‌های علوم انسانی و اجتماعی به منظور آسیب شناسی، ریشه یابی، تحلیل و ارائه راهکارها، طرح‌ها و راهبردی عملی و کارآمد مبتنی بر درک و تشخیص عینی و کاربردی از ضرورت رعایت، چیستی و چرایی مقوله اخلاق اجتماعی، باید یکی از بنیادی‌ترین دغدغه‌های رئیس جمهور خرد باور دوازدهم باشد. به این دلیل ساده است که تمامی تلاش‌ها در راستای حل و فصل دشواری‌ها در عرصه‌های اقتصادی، سیاسی، دفاعی، فرهنگی، علمی، روابط خارجه و. . . . توسط دلسوزان کشور در هر جایگاه و سطحی که انجام می‌شود، بدون وجود، درک و پذیرش یک نظام اخلاقی کاربردی، نتایج پایدار و کم هزینه نخواهد داشت. چرا که عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، دفاعی، فرهنگی و. . . اموری مربوط به زیست عینی و ملموس شهروندان هستند و آنان بازیگران اصلی عرصه‌ها و امور فوق هستند. در صورتی که شهروندان و به ویژه نخبگان به یک نظم و اهداف مشخص جمعی و نه فردی و جناحی برای رفتار، عملکرد و اهداف خود پایبند نباشند، چگونه می‌خواهند یا می‌توانند در فعالیت‌های گوناگون اجتماعی موفق شوند و به توسعه جامعه کمک کنند. سر تا سر تاریخ بشر گواه این حقیقت انکارناپذیر است که هیچ حکومتی بدون استقرار یک نظام اخلاقی کاربردی و رعایت آن توسط شهروندان و به ویژه نخبگان سیاسی؛ پایدار، کارآمد و مقتدر نخواهد بود. نابسامانی اخلاقی میان شهروندان برآیند مستقیم تزلزل اخلاق اجتماعی که به نوبه خود محصول فقدان درک مشترک از ضرورت رعایت، کاربرد و چیستی مفهوم اخلاق میان نخبگان کشور است.
بدون اسقرار یک نظام اخلاقی کاربردی مورد پذیرش همه شهروندان و به ویژه نخبگان، توسعه نه فقط بسیار پرهزینه و طولانی مدت خواهد بود بلکه کشور را با آینده‌ای مبهم روبه‌رو خواهد کرد. اخلاق اجتماعی یگانه مرز زیست مدنی با زیست طبیعی است. اخلاق بنیادی‌ترین صفت مدنیت است. بنابراین، همه دلسوزان به ویژه نخبگان و دانشگاهیان ایران زمین عاجلانه (با کمک رئیس جمهور خرد باور) باید با ایجاد کار گروه یا شورایی به بازسازی، نجات، تعیین و تدوین مبانی نظری و کاربردی نظام اخلاقی جامعه بپردازند. بدون تعصب و غرض و صرفاً به منظور حفاظت از منافع و امنیت ملی باید پذیرفته شود که نابسامانی اخلاق اجتماعی در جامعه، کشور و نظام را به مثابه طعمه‌ای لذیذ و سهل الوصول در معرض دشمنان و بدخواهان کشور قرار می‌دهد. تضعیف شدید همدردی، نوع دوستی و برخی باورهای دینی در جامعه و آشفتگی، بی نظمی و ناهنجارهای غیر قابل انکار در نظام اداری، سیاسی، اقتصادی، قضایی، آموزشی، علمی، فرهنگی و . . . که همه شهروندان در هر سطحی به‌طور روزمره با آنها سرو کار دارند، علائم و برآیند آسیب شدید و جدی پدیده اخلاق در جامعه است.
اولویت اول دولت دوازدهم، همه نخبگان در ساحت‌های گوناگون، متنفذین انتصابی و انتخابی، دلسوزان این آب و خاک کهن و همه شهروندانی که به عزت، سربلندی، اقتدار، توسعه، منافع و امنیت ملی عشق می‌ورزند، باید ساماندهی، تقویت و به روز رسانی اخلاق کاربردی در جامعه باشد. در غیر این صورت همه امور، اهداف خرد و کلان، تلاش‌های دلسوزان، آرزوها و. . . در یک مسیر دورانی با آینده‌ای غیر قابل پیش بینی و خطر ناک پیش خواهد رفت.
منبع: بهارنیوز