بیوپسی ناخن و نحوه انجام آن

جمع آوری نمونه از ناخن بسیار سخت تر از نمونه های پوست و مو می باشد. اما با تمام این دشواری های برای تشخیص برخی از بیماری ها از جمله بیماری های قارچی نمونه بردرای از ناخن انجام می شود. در این مطلب قصد داریم اطلاعاتی در مورد نحوه نمونه برداری از ناخن و لزوم و انواع آن صحبت کنیم. با دکتر سلام همراه باشید.

نمونه هایی که برای آزمایشگاه قارچ شناسی ارسال میشود به سه دسته تقسیم میشوند :

۱- نمونه های جلدی (پوست -مو- ناخن)
۲- زیر جلدی
۳-احشایی -ادرار-خون-بزاق-خلط-مایع مغزی نخاعی(csf)

نکته: یکسری از نمونه های احشایی به طور طبیعی فاقد میکروارگانیسم هستند مثل خون یا مایع مغزی نخاعی اما سایر نمونه های احشایی دارای میکروارگانیسمند.

جمع آوری نمونه ناخن

برای این کار ابتدا ناخن را از نظر ضخامت و رنگ بررسی میکنند ناخن های با حالت گچی ،شیار دار، نقطه نقطه را انتخاب نموده سپس با پارچه ی سفید و تمیز آغشته به الکل ۷۰% ناخن را خوب تمیز میکنند تا قارچ های ساپروفیت و باکتری های احتمالی حذف شوند سپس ناخن را با استفاده از ناخن گیر های مخصوص تا مرز ناحیه سالم کوتاه میکنند .

سپس با استفاده از اسکالپل (تیغ جراحی) تیز ناخن و ضوائد آن را از قسمت بستر میتراشند . اولین تراش را دور ریخته بقیه را جهت بررسی میکروسکوپی و کشت به مقدار کافی جمع آوری میکنند .

نکته: هر چقدر برداشت عمقی تر و نزدیک به بافت زیر ناخن باشد نتیجه بهتری میدهد.

در ضایعات چرک دار و متورم با استفاده از سو آپ استریل از چرک و بافت اطراف ناخن برداشت میشود و جهت تهیه گسترش بر روی لام (اسمیر) و همچنین جهت کشت روی محیط به کار میرود

نمونه ناخن را به مدت ۲۴ الی ۴۸ ساعت در محلول پتاس قرار میدهند تا شفاف شود سپس به جست و جوی عناصر قارچی در آن میپردازند (شفاف سازی)
نکته: در کلیه مراحل نمونه برداری از ناخن میبایست کاغذی آغشته به محلول ضد عفونی کننده زیر دست یا پای بیمار قرار گیرد تا از پخش شدن عناصر قارچی در آزمایشگاه جلوگیری به عمل آید.

مراقبت های بهداشتی در آزمایشگاه قارچ شناسی:

۱-در آزمایشگاه های قارچ شناسی حتما از روپوش استفاده کنید.
۲-اگر خراشی بر روی دست خود دارید حتما قبل از ورود به آزمایشگاه با چسب زخم یا دستکش آن را بپوشانید.
۳-در کار آزمایشگاه شتاب زدگی ممنوع.
۴-از رفت و آمدهای بی مورد در فضای آزمایشگاه جلوگیری شود.
۵-چنانچه در هنگام کار لوله کشت روی زمین افتاد حتما مسئول آزمایشگاه را خبر کرده یا خودتان با استفاده از محلول ضدعفونی کننده محل آلوده را ضد عفونی کنی محلولهای ضد عفونی کننده شامل الکل ۷۰-۹۰% محلول فرمالدئید که فرمالین ۸%در الکل۷۰% فنل ۵% ویسکودین۵% هیپوکلریت۵% .
۶-چنانچه دست آلوده به عناصر قارچی شد بلافاصله با آب و صابون شسته شود استفاده از الکل ایزوپروپیل۷۰%نیز میتواند مناسب باشد.
۷-در آزمایشگاه قارچ شناسی میبایست رطوبت کافی و دما ثابت باشد.
۸-هوای موجود در ازمایشگاه باید ساکن باشد تا از پراکندگی عناصر قارچی جلوگیری به عمل آید.
۹-یکسری از عناصر قارچی هستند که از طریق دستگاه تنفسی آلودگی ایجاد میکنند هنگام کار کردن با آنها باید از هود (safly cabinet) استفاده شود یا از ماسک.
۱۰-در آزمایشگاه قارچ شناسی محیطهای کشت مورد استفاده و مواد آلوده قبل از دور ریختن حتما باید استریل شوند این استریل شدن توسط اتوکلاو (با حرارت مرطوب و بخار آب استریل میکند) انجام میشود. معمولا محیط های کشت قارچ شناسی را داخل پلیت یا لوله میریزند محیط های کشتی که داخل لوله تهیه میشوند نسبت به پلیت بهترند زیرا:

۱- حمل و نقل لوله راحت تر از پلیت است.

۲- امکان انتشار آلودگی در پلیت بیشتر از لوله می باشد.
اساس کار در آزمایشگاه قارچ شناسی دقت در بدست آوردن نمونه کافی و صحیح می باشد که جهت تشخیص بیما ری های قارچی به کار می رود. در هر صورت در آزمایشگاه پزشکی نمونه مناسب پیدا کردن بسیار مهم است.

ضایعات ناخن

قبل از نمونه برداری بایستی ناخن را با الکل تمیز نموده و قسمت آزاد ناخن را بوسیله ناخن گیر کاملاً جدا کرده و دور ریخت.
قسمت سفت و صدفی ناخن و یا زوائد پنیری شکل نمونه‌های مناسبی جهت آزمایش قارچی نمی‌باشند.
توسط اسکالپل استریل ، حدفاصل ناحیه سالم و آسیب دیده را تراشیده و تراشه های اولیه را دور ریخته و سپس مقداری از تراشه های گرفته شده از نزدیک بستر ناخن را جمع آوری می کنیم.
برای شفاف کردن ناخن می‌توان از پتاس ۲۰٪ و کمی حرارت استفاده کرد.

بیماری های قارچی زیرجلدی

بیماریهای این دسته شامل موارد زیر هستند:

• کروموبلاستوما یکوزیس (chromoblastomycosis)
• مایستوما (mycetoma)
• اسپوروتریکوزیس(Sporotrichosis)
• ورینوسپوریدیوزیس (Rhinosporidiosis)

نمونه جمع‌آوری شده از این ضایعات ممکن است گرانول و چرک دملهای باز ، تراوشات اگزود ای ضایعات، مایع مجاری تخلیه‌ای یا دملهای سربسته ویا نسوج بدست آمده و بیوپسی باشند

بیماری های قارچی احشایی

نمونه جمع‌آوری شده از این ضایعات ممکن است چرک یا اگزودمای زخمها، مایع نخاع، خلط، خون محیطی، پونکسیون مغز استخوان و یا آبسه‌های مسدود، غدد لنفاوی و نسوج بدست آمده توسط یوپسی یا اتوپسی باشد. در این دسته از بیماری ها آزمایش مستقیم ، کشت و در بعضی موارد تلقیح به حیوان حساس یا تست سرمی از نمونه بدست آمده باید انجام داد.

روش های تشخیص در قارچ شناسی

ـ نمونه برداری
ـ آزمایش مستقیم
ـ تهیه گسترش و رنگ‌آمیزی
ـ کشت
ـ تست‌های سرولوژی
ـ تست‌های بیولوژیک
ـ تلقیح به حیوانات حساس آزمایشگاهی

نحوه نمونه برداری در ضایعات مختلف قارچی و بررسی انواع نمونه های قارچی

همان طور که در ادامه خواهید دید تنوع نمونه ها در قارچ شناسی زیاد است و نمونه ممکن است از هر قسمتی از بدن گرفته شود .

نمونه های سطحی

• مو، قطعات ناخن، پوست
• پوشش وزیکولها و تاولها
• پوسته‌های ریز و شوره
• تراشهای جلدی

چرک ضایعات عمقی‌تر

• ضایعات باز یا بسته و مسدود جلدی
• آبسه‌های عمقی بدن مانند آبسه‌های چرکی شده آپاندیس

بیماریهای عمومی شونده

• خون محیطی (در هیستوپلاسموزیس)
• مایع نخاع (در کریپتوکوکوزیس)
• پونکسیون مغز استخوان و یا غدد لنفاوی و یا بیوپسی اعضاء درونی بدن

بیماریهای قارچی ریه

• خلط
• شستشوی برنش و یا بیوپسی جدار آن بوسیله برونکوسکوپی

سایر نمونه ها

• ترشح واژن (در کاندیدیازیس)
• ادرار
• مدفوع و …

آماده سازی بیمار قبل از نمونه گیری

فرد نمونه گیر در آزمایشگاه قارچ شناسی باید قبل از نمونه گیری درخواست های زیر را بیمار داشته باشد در غیر این صورت تشخیص اشتباه و یا غیر ممکن خواهد بود . برای نمونه اگر فرد قبل از ازمایش از کرم استفاده کرده باشد باعث پوشانیده شدن ضایعه شده و در زیر میکروسکوپ چیزی دیده نخواهد شد.

بنابراین اگر به چنین شرایطی برخوردید باید نمونه گیری را چند روز بعد دوباره انجام داد:

• عدم استحمام بیمار یا شستشوی محل ضایعه به مدت ۷-۴ روز
• عدم استفاده از کرم یا داروهای موضعی در محل ضایعات سطحی
• گاهی ناشتایی
• پاک نمودن محل ضایعه از فلور نرمال

نکاتی راجع به تعیین محل نمونه‌برداری

ـ چنانچه ضایعات متعددی در مراحل مختلف پیشرفت در بدن وجود داشته باشد بهتر است که نمونه برداری را از ضایعات تازه و فعال انتخاب کرد .
ـ نمونه برداری از لبه برجسته و خارجی ضایعات بهتر است انجام گیرد .
ـ در صورت تعدد ضایعات بهتر است که از فرد فرد آنها نمونه‌برداری نمود .
ـ نمونه ‌برداری بخصوص از نواحی که درمانهای موضعی در آنها صورت نگرفته است باید مورد توجه باشد
ـ در بیشتر موارد لازم است که از عمق و منبع اصلی کانون بیماری نمونه‌برداری نمود.

نمونه برداری از زخمهای شدیداً چرکی

بایستی قبلا چند روزی بیمار را تحت درمان با داروهای ضد میکربی سبک قرار داده و پس از برطرف شدن عفونت چرکی زخم، از آن نمونه‌برداری نمود.

باید این نکته را در نظر داشته باشیم که:

در نمونه‌برداری قارچی بایستی مقادیر بیشتری از ناحیه زخم برداشت نمود و نمونه اولیه بدست آمده را جهت آزمایش مستقیم و نمونه ثانوی را که از محل عمقی‌تر تهیه می‌شود بعلت کمتر بودن آلودگی جهت کشت استفاده کرد.

روشهای نمونه ‌برداری از ضایعات بیماری های قارچی سطحی

قارچهای مولد این بیماری‌ها عبارتند از:

۱ـ Malassezia furfur عامل بیماری تینه آورسیکالر (Tinea versicolor)
2ـ Trichosporon cutaneum عامل بیماری پیدرای سفید (with piedra)
3ـ piedra hortai عامل بیماری پیدرای سیاه (Black piedra)
4ـ cladosporium werneckei عامل بیماری تینه آنیگرا (Tinea nigra)

در تینه‌آ ورسیکالر و تینه آنیگرا ابتدا محل ضایعه را با الکل ۷۰درصد به خوبی پاک کرده و سپس بوسیله نوار چسب اسکاچ و یا تراش جلد با اسکالپل، پوسته‌ها را جمع آوری می کنیم و همچنین در بیماری های سطحی مو مثل پیدراها می توان موهای ناحیه آلوده را قیچی کرده و برداشت نمود.

ضایعات ناخن

ـ قبل از نمونه برداری بایستی ناخن را با الکل تمیز نموده و قسمت آزاد ناخن را بوسیله ناخن گیر کاملاً جدا کرده و دور ریخت
ـ قسمت سفت و صدفی ناخن و یا زوائد پنیری شکل نمونه‌های مناسبی جهت آزمایش قارچی نمی‌باشند
ـ توسط اسکالپل استریل، حدفاصل ناحیه سالم و آسیب دیده را تراشیده و تراشه های اولیه را دور ریخته، سپس مقداری از تراشه های گرفته شده از نزدیک بستر ناخن را جمع آوری می کنیم.
ـ برای شفاف کردن ناخن می‌توان از پتاس ۲۰٪ و کمی حرارت استفاده کرد.

منبع: دکتر سلام