بازار سیاه اسکناس‌های عیدی
شنیده‌ها حاکی از آن است که این روزها برخی افراد به دلالان پول مراجعه کرده و پیشنهاد فروش ۱۰ تا ۱۵ باکس ۱۰ تایی اسکناس ۵۰۰۰ تومانی یا ۲۰۰۰ تومانی که از سوی بانک‌ها توزیع می‌شود را مطرح کرده‌اند. با توجه به این که ۱۵ باکس ۵۰۰۰ تومانی که هر باکس شامل ۱۰ دسته است و ۱۵۰ دسته را در برمی‌گیرد، اگر روی هرکدام بین ۵ تا ۱۰ هزار تومان سود وجود داشته باشد حدود ۷۵۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان سود به شخص فروشنده تعلق می‌گیرد.
به گزارش قانون، «یکی از رسم‌های نوروزی، عیدی دادن است و بسیاری از شهروندان به رسم عیدانه اسکناس نو به یکدیگر هدیه می‌دهند. بنابراین، این وظیفه دولت و بانک مرکزی است که اسکناس تا نخورده شب عید را تامین کند. بر این اساس بانک مرکزی از روز یک‌شنبه (۲۲ اسفندماه ۹۵) توزیع اسکناس‌های تا نخورده را در شعب منتخب خود آغاز کرد تا بتواند بخشی از تقاضای بازار شب عید به اسکناس نو را پوشش دهد. امسال بانک‌های ملی، ملت، صادرات، سپه، پست بانک، اقتصاد نوین، سینا و پارسیان به عنوان بانک‌های منتخب حدود ۱۶۰۰ میلیارد تومان اسکناس تا نخورده را طی روزهای ۲۲ تا ۲۶ اسفندماه بین مردم تهران و شهرستان‌ها توزیع می‌کنند. طبق برنامه‌ریزی بانک مرکزی اسکناس‌های تا نخورده ۵۰۰۰ تومانی و ۲۰۰۰ تومانی در اختیار بانک‌های منتخب قرار گرفته است و متقاضیان با مراجعه به شعب این بانک‌ها و به همراه داشتن کارت ملی می‌توانند از هر کدام یک دسته ۱۰۰ برگی دریافت کنند. به عبارتی بانک‌های منتخب به متقاضیان اسکناس‌های تا نخورده صد برگ اسکناس ۲۰۰۰ تومانی و صد برگ اسکناس ۵۰۰۰ تومانی می‌دهند.
در سال‌های گذشته اسکناس هزار تومانی در فهرست توزیع اسکناس‌های تانخورده بانک مرکزی وجود داشت اما امسال توزیع اسکناس هزار تومانی بنا بر تصمیم بانک مرکزی مبنی بر عدم استقبال مردم از اسکناس هزار تومانی در استان تهران طی سال‌های گذشته، از فهرست توزیع اسکناس‌های تا نخورده در بانک‌های منتخب حذف شده است. همچنین اسکناس‌هایی با مبلغ پایین که به عنوان اسکناس خرد در بازار شناخته می‌شوند، دیگر در شعب بانک‌ها توزیع نمی‌شوند که این امر در آستانه نوروز بازار سیاه اسکناس‌های تا نخورده را داغ کرده است.
بازار سیاه اسکناس‌های تا نخورده
هر روز صبح که کرکره مغازه صرافی‌ها برای انجام معاملات ارزی بالا می‌رود، تلاطم دلالان ارز و دلار میدان فردوسی نیز آغاز می‌شود تا از منفعت این بازار پرسود عقب نمانند. این روزها نیز دلالان میدان فردوسی در رقابت با بانک‌ها در توزیع اسکناس‌های تانخورده شب عید جا نمانده‌اند به طوری که در حال حاضر حضور افرادی که تنها با یک چهار پایه حجم عمده‌ای از خرید و فروش پول‌های تا نخورده را انجام می‌دهند، در میدان فردوسی پررنگ‌تر شده است. با وجود افزایش سقف برداشت اسکناس تانخورده از خودپردازها به میزان ۵۰۰ هزار تومان از ۲۰ اسفند ۹۵ تا ۱۵ فروردین ۹۶ اما به دلیل عدم توزیع اسکناس هزار تومانی، ۱۰۰ تومانی و ۲۰۰ تومانی تا نخورده و توزیع تنها اسکناس‌های ۲۰۰۰ تومانی و ۵۰۰۰ تومانی که این ارقام متناسب با قدرت خرید برخی از اقشار جامعه نیست، هم اکنون دلالان پول میدان فردوسی روزهای بهتری را نسبت به روزهای گذشته سپری می‌کنند.
سودهای میلیونی!
این روزها دسته‌های عمده‌ای از اسکناس‌های تانخورده ۵۰۰۰ تومانی و ۲۰۰۰ تومانی در دستان دلالان پول میدان فردوسی مشاهده می‌شود و سوالی که مطرح می‌شود این است که این دلالان چگونه این حجم اسکناس را تامین کرده‌اند؛ آن هم در شرایطی که بانک‌ها به هر نفر تنها یک بسته ۱۰۰ برگی از هر کدام اسکناس ۲۰۰۰ تومانی و ۵۰۰۰ تومانی می‌دهند و حتی اگر شخص به تمام بانک‌های منتخب مراجعه کند، باز هم این حجم عمده اسکناس تا نخورده را نخواهد داشت. به گفته دلالان پول میدان فردوسی در روزهای توزیع اسکناس تا نخورده از سوی بانک‌های منتخب، افراد عادی دریافت‌کننده از بانک و همچنین اشخاصی که به حجم عمده‌ای از پول‌های نو در بانک‌ها دسترسی دارند، این اسکناس‌های تا نخورده را برای فروش به بازار می‌آورند و از این طریق سود هنگفتی کسب می‌کنند.
به عبارتی برخی از افراد به بانک مراجعه کرده و اسکناس‌های تا نخورده را دریافت می‌کنند و سپس به بازار آمده و اسکناس‌ها را می‌فروشند. به طور کلی افرادی که به حجم عمده‌ای از اسکناس‌های تا نخورده دسترسی دارند، اشخاصی هستند که باکس‌های عمده را خود یا از طریق واسطه به‌دست می‌آورند. حتی بعضا مشاهده شده که کارمندان بانک‌ها به میدان فردوسی آمده و چند باکس را که هر کدام ۱۰ دسته اسکناس را شامل می‌شود، برای فروش به دلالان پیشنهاد کرده‌اند.
شنیده‌ها حاکی از آن است که این روزها برخی افراد به دلالان پول مراجعه کرده و پیشنهاد فروش ۱۰ تا ۱۵ باکس ۱۰ تایی اسکناس ۵۰۰۰ تومانی یا ۲۰۰۰ تومانی که از سوی بانک‌ها توزیع می‌شود را مطرح کرده‌اند. با توجه به این که ۱۵ باکس ۵۰۰۰ تومانی که هر باکس شامل ۱۰ دسته است و ۱۵۰ دسته را در برمی‌گیرد، اگر روی هرکدام بین ۵ تا ۱۰ هزار تومان سود وجود داشته باشد حدود ۷۵۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان سود به شخص فروشنده تعلق می‌گیرد.
قیمت اسکناس‌های تا نخورده در بازار سیاه
بر اساس شواهد موجود توزیع اسکناس تا نخورده ۲۰۰۰ تومانی و ۵۰۰۰ تومانی از سوی بانک مرکزی باعث عرضه بیشتر و در نهایت شکستن قیمت‌ها در بازار سیاه میدان فردسی شده است؛ به طوری که در چند روز گذشته یک دسته ۱۰۰ برگی اسکناس ۵۰۰۰ تومانی حدود ۵۲۰ هزار تومان در میدان فردوسی فروخته می‌شد اما این روزها دلالان میدان فردوسی یک دسته ۱۰۰ برگی اسکناس ۵۰۰۰ تومانی را حدود ۵۰۵ هزار تومان خریداری کرده و حدود ۵۱۰ هزار تومان می‌فروشند. همچنین یک دسته ۱۰۰ برگی اسکناس‌های ۲۰۰۰ تومانی ۲۲۰ هزار تومان قیمت داشت که این‌روزها ۲۱۰ هزار تومان فروخته می‌شود.
بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که اسکناس تانخورده ۲۰۰ تومانی بیشترین حاشیه قیمت را به خود اختصاص داده است؛ به طوری که هر برگه از آن به جای ارزش واقعی خود سه برابر قیمت به فروش می‌رسد، زیرا تقاضا برای خرید این اسکناس بسیار زیاد است. هم اکنون باید هر برگه ۱۰۰ عددی اسکناس تا نخورده ۲۰۰ تومانی را ۶۰ هزار تومان از دلالان بازار خریداری کرد. پس از آن، اسکناس ۵۰۰ تومانی در رتبه بعدی حاشیه قیمت قرار دارد؛ به طوری که قیمت هر بسته ۱۰۰ عددی اسکناس ۵۰۰ تومانی ۷۰ هزار تومان است که به گفته دلالان، خرید اسکناس ۵۰۰ تومانی در مقایسه با ۲۰۰ تومانی صرفه اقتصادی بیشتری دارد. همچنین قیمت هر بسته اسکناس هزار تومانی تانخورده ۱۲۵ هزار تومان و قیمت اسکناس ده هزار تومانی که پیشتر بانک مرکزی اعلام کرده بود آن را نیز توزیع می‌کند اما در ادامه منصرف شد، طبق روال عادی بازار و در حدود یک میلیون و ۲۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۳۰ هزار تومان است.
راه‌های مقابله با بازار سیاه اسکناس
هم اکنون دسترسی به اسکناس‌های نو برای دلالان راحت‌تر از مردم عادی است. این افراد از طریق کارمندان بانک‌ها که به راحتی به اسکناس‌های نو دسترسی دارند، پول نو تهیه می‌کنند. بخش اعظمی از اسکناس‌های نو موجود در دست دلالان با باندرول و آرم بانک مرکزی است، یعنی اسکناس مستقیم از بانک مرکزی به شعبات بانک‌ها و از آنجا دست نخورده به دست مشتری در بازار آزاد می‌رسد. به همین جهت روند توزیع اسکناس تا نخورده شب عید به هیچ عنوان صحیح و کارشناسانه نیست؛ به طوری که اختلاف قیمت اسکناس بین بازار و بانک هرشخصی را برای دریافت اسکناس تانخورده از بانک و فروش آن در بازار به تکاپو می‌اندازد.
به طورحتم انتشار اسکناس‌های تانخورده توسط بانک مرکزی و توزیع آن میان مردم، بر روی حجم نقدینگی و نرخ تورم تاثیر خواهد داشت. بنابراین یکی از راه‌های مقابله با بازار سیاه اسکناس که از طرفی مقابله با افزایش حجم نقدینگی و به تبع آن تورم است، ترویج بانکداری الکترونیک و تشویق مردم به استفاده از کارت‌های عابر بانک برای خود یا کارت‌های هدیه برای دادن عیدی است که این امر نیازمند بیشتر شدن دستگاه‌های کارتخوان در سرتاسر کشور، مجهز شدن مراکز خرید و تفریح به دستگاه کارتخوان و عرضه کارت‌های هدیه در قیمت‌های متنوع و شرایط متفاوت است.»
منبع: الف