اعتصاب بازار

انقلاب ناموفق ۱۹۰۵ روسیه تاثیرات سیاسی و اقتصادی مهمی در ایران داشت. به‌دلیل حجم زیاد تجارت با روسیه وضع اقتصادی ایران در ۱۹۰۵ (۱۲۸۴ه.ش) خراب شد و تورم بالا گرفت. قیمت کالاهای اساسی، از قبیل شکر و گندم به ترتیب ۳۳ درصد و ۹۰ درصد افزایش یافت و این امر نارضایتی مردمی را در پی داشت.

اعمال عوارض گمرکی در فوریه ۱۹۰۳ (بهمن ۱۲۸۱) اوضاع اقتصادی دشوار تهران را وخیم‌تر کرد که به سلسله اعتراض‌های تاجران در ۱۹۰۵ (۱۲۸۴ه.ش) منجر شد.

از بهار ۱۹۰۵ (۱۲۸۴ه.ش) تا تابستان ۱۹۰۶ (۱۲۸۵ه.ش) سه دسته اعتصاب و اعتراض، گاه مقارن هم در تهران، حرم حضرت عبدالعظیم و قم در گرفت. هر اعتصاب عده بیشتری را به خود جلب کرد. ایده اولیه عدالتخانه و حکومت انتخابی گسترش یافت و نهایتا این امر به تشکیل نهاد دموکراسی بسیار وسیع‌تر یعنی مجلس منتهی شد. 

نخستین سلسله اعتصاب‌ها به‌طور استراتژیک برای محرم (مارس ۱۹۰۵- اسفند ۱۲۸۳) در نظر گرفته شده بود؛ یعنی زمانی‌که دسته‌های مذهبی در خیابان‌ها سرازیر می‌شدند. بهبهانی تصویری را از ژوزف نوز و همقطاران بلژیکی‌اش در لباس روحانیت که دو سال پیش در یک مهمانی بالماسکه گرفته بودند، به مردم نشان داد و موج اعتراض‌‌ها بالا گرفت، مردم خواستار برکناری نوز شدند.

این اعتراض سبب نزدیکی بیشتر دو روحانی برجسته یعنی طباطبایی و بهبهانی شد. در آوریل ۱۹۰۵ (۱۲۸۴ه.ش) بازار بسته شد. عده‌ای از بازاریان و کسبه به حرم حضرت عبدالعظیم رفتند و بست نشستند و بقیه کسبه و اصناف به پشتیبانی از آنها در تهران اعصاب کردند.