هیچگاه از تاریخ‌مان قدردانی نکرده‌ایم
مرتضی احمدی نجات روزنامه بهاریک روز خوب زمستانی در محوطه باستانی سیلک با مردی قرار گذاشته‌ام که به نوعی جعبه سیاه باستان‌شناسی سیلک است. هم باستان شناس تجربی است و هم مرمت گر.خودش اصرا دارد او چاقوی آشپزخانه باستان شناسی ایران ا ست.عباس اعتماد فینی استاد مرمتگر و باستان شناس تجربی است. بیش از نیم قرن از عمرش را با مرمت اشیاء و حفاری و کاووش گذارنده. از شوش دانیال تا چغازنبیل و بیشاپور و هگمتانه و آپادانا تا سیلک کاشان.از پرفسور گریشمن تا ژان پرو و دکتر ملک شهمیرزادی و تا الان، هر وقت باستان شناسی آمد خود را از او بی نیاز ندید. *** صدای گرم دلنشین و لهجه شیرین‌اش با حافظه خوبی که تا دور دست‌ها می‌بردت روز خوبی را رقم می‌زند. چه شد که از باستان شناسی شما را انتخاب کرد؟ من عباس اعتماد فینی متولد سال ۱۳۱۵ شمسی فرزند استاد احمد اعتماد فینی. سال ۱۳۱۱ بود که مرحوم پدرم استاد احمد با آقای گریشمن کاررا به صورت کارگرساده شروع می کند. با توجه به اینکه پدرم معمار و بنایی قابل بود و با خشت خام آشنایی کامل داشت متوجه می شود که گریشمن درتپه سیلک دنبال دیوارخشتی می گردد، از حاج‌حسین خیرخواه که دائی خانم‌اش بوده سوال می کند این فرنگی که نامش موسیو آردی است با کلنگ کوچک به دنبال چه می‌گردد که هرچند ساعت می آید و با کلنگ کوچک چند ضربه به زمین می زند و می رود؟ حاج حسین به پدرم می‌گوید شما کارخودت را انجام بده چه کاری داری. دوسه روزی به همین منوال می گذرد دوباره استاد احمد سوال روز اول را تکرار می کند و همین منجر به مشاجره لفظی می شود. آقای گریشمن که شاهد مشاجره است استاد احمد را بیرون از کار صدا می زند و دلیل مشاجره را از جویا می شود. پدرم ماجرا را برای گریشمن تکرار می کند. آقای گریشمن به استاد احمد می گوید من در اینجا به دنبال دیوار خشتی می گردم. استاد احمد پاسخ می دهد در حال حاضر کارگران مشغول تخریب دیوار هستند. شخصی در آنجا حاضر بود به نام آقای مشکوات که از طرف موزه ایران باستان مسئول و ناظر کارهای آقای گریشمن بود. دراصل مسئولیت ایشان بازرس فنی بود و به زبان فرانسه آشنایی کامل داشت. داستان را با حضور بازرس فنی مطرح می کنند، آقای گریشمن از پدرم می پرسد شما خشت را می شناسی؟ جواب می دهد کار من بنایی است و سر و کار من از صبح تا شب با خشت است. آقای گریشمن سوال می کند آیا شما می توانی نمای دیوار خشتی را به من نشان دهی؟ پدرم در جواب گریشمن می‌گوید: اگرنمی توانستم مطرح نمی کردم. استاد احمد به آقای گریشمن می گوید به شرط اینکه شما چهارپایه چوبی خودت را بیاوری و بنشینی برای یک ساعت. درحال حاضر در این تراشه کارگر زیاد است. من با ۴ کارگر تا یک ساعت دیگر نمای دیوار را به شما نشان خواهم داد. استاد احمد برای اینکه خودی نشان بدهد در طول دیوار به عرض یک متر پای دیوار را می کند و مقدار بیست سانت خاک روی دیوار جا می گذارد و به عمق یک مترپایین می رود حالا۳ مترطول و یک متر عرض به عمق یک متر پایین تر رفته با توجه به اینکه بیست سانت خاک روی دیوار جا گذارده. به کارگرها می گوید شما بروید بالا. خودش کلنگ را می گیرد و از پهنای کلنگ چند ضربه محکم به خاک اضافه می زند. خاک یکدفعه از نمای دیوار جدا می‌شود و به طرف گودی پای دیوار می ریزد. نمای دیوار با خشت‌ها مشخص می شود. گریشمن ازخوشحالی قرمزمی شود و با صدای بلند گروهی که با او هستند می آیند. پس ازیک ساعت بحث وگفتگو آقای گریشمن استاد احمد را صدامی زند و با ترجمه‌های مشکوات از همان روز از استاداحمد می خواهد که مسئولیت کارگاه‌های گریشمن رابه عهده بگیرد که پدرم قبول می‌کند و می‌شود مسئول کارگاه‌های گریشمن. استاد احمد اعتماد فینی به مدت ۳۴ سال دراقصی نقاط ایران با گریشمن کارکرد. آقای گریشمن از استاد احمد می پرسد من می خواهم یک تونل درتپه سیلک بزنم ببینم آیا درتپه سیلک فضای خالی وجود دارد؟ استاد احمد دوستی داشت که مقنی‌کارخوبی بود. قضیه را با او در میان می گذارد. او هم قبول می کند و تونلی که الان درتپه سیلک است کاراستاد احمد قهرودی مقنی است. نفرسوم شخصی به نام قاسم میمه‌ای نجار بود. این سه نفر به مدت ۳۴ سال با گریشمن دراقصی نقاط ایران – تپه سیلک- بیشاپور- شوش دانیال –ایوان کرخه – مسجد چغازنبیل مسجد سلیمان – جزیره خارک – معبد آناهیتا- و… کارکردند و به درخواست آقای گریشمن از دولت فرانسه مدال افتخار یا مدال کار گرفتند. درسال ۱۳۲۸٫ دقیقاً زمانی که من نوجوانی ۱۳ ساله بودم. پس شما از ۱۳ سالگی وارد دنیای جذاب باستان شناسی شدید؟ خب! اولین سفر شما با پدرتان برای امور باستان شناسی به کجا بود؟ بله. درسال ۱۳۲۸ برای اولین سفر به همراه پدرم استاد احمد اعتماد به طرف خوزستان، شوش دانیال محل کار هیأت باستان شناسی فرانسه رفتم. کار را که شروع کردیم مدتی درآشپزخانه، مدتی هم در کارهای داخلی منزل کمک می‌کردم. یک روز خانم گریشمن به من گفت عباس در آشپزخانه باش من می‌خواهم شیرینی درست کنم فردا میهمان داریم. مواد اولیه را حاضرکرد. بعد من دیدم که در شیرینی‌ها شراب کهنه می ریزد. یکی از شیرینی‌ها به ظرف چسبیده آغشته به شراب را به من داد. من هم که در یک خانواده مذهبی به دنیاآمده بودم از خوردن شیرینی امتناع کردم برای اینکه خانم متوجه نشود در سطل زباله ریختم. خانم متوجه موضوع شد و به من گفت: برای چه شیرینی مرا درسطل زباله ریختی؟ گفتم چون شراب داشت و من شراب نمی‌خورم. نجس است. به من گفت: پس من هم نجس هستم؟ روز بعد با آقای گریشمن در میان گذاشت و من را از کارهای منزل باز داشتند و در کارگاه‌هایی که پدرم مسئول بود، مشغول شدم. در زیگورات چغارزنبیل مدت ۱۴ سال با گیرشمن بودم. من ۱۸سال با آقای گریشمن، ۱۰ سال با آقای پرفسور ژان پروو، ۲سال با خانم ژونیه دلفوس بودم. جاهائی که کار کردم این‌ها هستند: شوش دانیال، ایوان کرخه، چغارزنبیل، مسجد سلیمان، بردنشانده، نیشابور و بعد ۲۰ سال وقفه افتاد در دنیای باستان شناسی ام. در حفاری بعدی بنا به دعوت دکتر ملک شهمیرزادی درتپه سیلک مشغول مرمت بنای تپه سیلک و مرمت اشیاء شدم و ۱۵ سالی است که محوطه باستانی سیلک مشغول به کارم. شما سالها در کنار گریشمن و ژان پرو در کاوش‌های مختلف بودید.همچنین چند دوره با هیات‌های ایرانی کار کردید. چه فرقی بین هیات‌های باستان شناسی ایرانی و خارجی است؟ علم باستان شناسی در جهان یک سابقه حداقل ۱۵۰ساله دارد. برای شکل گرفتن این قسمت از علم باستان شناسی ما احتیاج به خارجی‌ها داشتیم و قاعدتا از آنها کمک گرفتیم. حالا بعد از فراگرفتن این علم ما اساتید برجسته‌ای درایران داریم. فرقی هم نمی کند که یک استاد ایرانی یا یک استاد خارجی مثلاً در مورد قوم ایلام می خواهد مطلبی بنویسد. هدف اصلی شناساندن قوم ایلام است حالا هریک از این اساتید به اندازه درک خودش قوم ایلام رامعرفی می کند و هرکسی بهتر معرفی کرده باشد با تشخیص باستان شناسان ایرانی و خارجی آن برنده مطلب است. گریشمن از شخصیت‌های مبهمی است که بیش از ۴۰ سال در ایران کاووش و تحقیق کرده است. عده‌ای را چپاول گر و جمعی او را دوستدار فرهنگ و هنر این مرز و بوم می‌دانند. اصولا چرا این دیدگاه وجود دارد و از کجا سرچشمه می‌گیرد؟ یک دزد ممکن است باستان شناس شود، اما یک باستان شناس دزد نمی شود. اشخاصی که گریشمن را دزد و چپاول گر می خوانند کسانی هستند که گریشمن را نمی شناسند و اگر می شناسند انسان‌های بی رحمی هستند. اگرکسی توانایی انتقاد از گریشمن را داشته باشند آن شخص عباس اعتماد است که ۱۸سال با ایشان کارکرده است. او ما را بیمه نکرد و حالا من می بایست با کهولت سن مشغول کار باشم. باستان شناسان جهان گریشمن را خوب می شناسند یا از نزدیک او را دیده اند. یا با کتاب‌های که نوشته است، می شناسند. گریشمن یکی از پربارترین افرادی است که درحوزه باستان شناسی کارکرده است. ۲۲ جلد کتاب و در حدود ۳۰۰ مقاله در رابطه با تمدن ایران نوشته است. قضاوت درمورد گریشمن با کارهائی که به جا گذاشته است می بایست صورت بگیرد. ما درحدود ۱۲۰سال است که سابقه باستان شناسی درایران داریم که بیشترش به وسیله خارجی‌ها بوده است. گریشمن ۴۰ سال درایران کار کرده و برای فرهنگ و تمدن ایرانی‌ها قلم‌فرسائی کرده است. دیگر هیأت‌ها به اندازه گریشمن کارکرده‌اند یا خیر غارتگران اشیاءباستانی ۵۰۰سال است که ایران و مصر و افغانستان و ترکیه و هندوستان را چپاول می کنند. شاهد این مدعا اشیائی است که به وسیله اشخاص مخصوص به موزه‌های جهان تقدیم شد و مقداری را هم خریده‌اند و مقداری هم چپاول کرده اند. حالا گریشمن هم ممکن است یکی از اشخاص فوق الذکر باشد، اما چرا فقط گریشمن مورد حمله است؟ آن هم من می دانم بهتراست دراین مورد حرفی زده نشود چون پای اشخاصی به میان کشیده می‌شود که باور کردنی نیست. شما زبان فرانسوی را خیلی سلیس و روان صحبت می‌کنید. زبان فرانسوی چطور وارد زندگی شما شد؟ زبان فرانسه را حتی استاد دانشگاه سورین هم نمی تواند مدعی باشد که سلیس صحبت می کند. بنده چند کلامی را فراگرفته‌ام ولی نه دردانشگاه. من ۱۸سال با آقای گریشمن و۱۰سال با آقای پرفوسور ژان پروکارکردم زبان راروی کارگاه‌های حفاری با مهندسین و تکنسین‌های فرانسوی منتهی با همان ژست فرانسوی یاد گرفته ام. باستان شناسی چه کمکی به فهم شما از زندگی کرده است؟ یعنی با باستان شناسی هستی و دنیا را چگونه می‌بینید؟ سروکار من ۲۸ سال با اروپایی‌ها بوده و۱۵سال هم درموزه سیلک با اشخاص فرهیخته فرهنگی ادبی هم صحبت بوده ام. کمال هم نشین درمن اثرکرد –وگرنه من همان خاکم که هستم. شما را مرمتگر بدانیم یا باستان شناس تجربی؟ در هر آشپزخانه ای یک کارد وجود دارد. با این کارد گوشت خرد می کنند. هویج پوست می کنند. سبزی خرد می کنند و… در باستان شناسی من کارد آشپزخانه هستم. در مرمت بناهای تاریخی بزرگ ترین و قشنگ‌ترین زیگورات جهان به گفته آقای گریشمن به دست بنده مرمت شده است. مرمت اشیاء را از همسر گریشمن به نام تانیا گریشمن آموخته‌ام. کارهای موزه شوش، مرمت اشیاء موزه شوش، موزه سیلک و مقداری هم درموزه ایران باستان درتهران، مرمت ۵عدد از اشیاء موزه باغ فین و مرمت چند خمره بزرگ مکشوفه از کارهای بنده است. مسئولیت کارگاهی هم می توانم انجام دهم. دهه‌ها است که سیلک مورد تاخت و تاز ساخت و سازهای غیر مجاز است. محوطه‌ای که به گواهی تاریخ از نخستین خاستگاه‌های تمدن بشری در فلات مرکزی ایران در هزاره پنجم پیش از میلاد است. چرا ما با آثار باستانی و تاریخ مان نامهربانیم؟منشا از عدم آگاهی کجاست که تاریخ هر ملت شناسنامه و هویت ملی هر ملیت است؟ ما هیچ گاه از تاریخ مان قدرشناسی نکرده‌ایم. امروزه یکی ازعوامل سردرگمی جهانیان عدم توجه به تاریخ است. تاریخ آینه رو به عقب هرانسانی است که در راستای تکامل حکمت‌های خود به سمت کمال حرکت می‌کند و مقصد هر انسان کامل است. امنیت ملی، تعالی فرهنگ، تکامل انسانی و شکوفایی اقتصاد همه و همه نیازمند نگاه درآیینه تاریخ است زیراکه تاریخ کتابی رسا و مرجع درتمام امور و راه نوشته ای برای آینده است.هنگامی که بتوانیم ایران و ایرانیان را به جهانیان بشناسانیم و با تاریخ ایران و فرهنگ و روحیات آشنا سازیم به متعالی اهداف امنیت ملی رسیده ایم چرا که جهانیان زمانی به صلح وپایداری با ملت‌ها می رسند که شناخت کافی از آنها داشته باشند. صنعت گردشگری صنعتی پاک سبز و صلح آمیزاست که البته لازمه آن توجه به زیرساخت‌های آن ضروری است. اهمیت به آن زیرساخت‌ها و آماده سازی آنها موجب می‌گردد تا ملیت واقتصادمان درگرو روابط سالم تعریف شود. امید است همچنان که نیاکان ما درگذشته‌های بسیاردور در جای جای این کره خاکی به دور از هر نژاد، فرهنگ و مرز جغرافیایی‌ای مثل هم بر سنگ‌های سخت هنرهای لطیف آفریدند ما هم امروز داشته‌هایمان را با آگاهی هنردوستی مان و مهرورزیدن را بر قلوب خود حک کنیم. ای کاش گنجینه با ارزش زمان با طوفان فراموشی ویران نگردد. خیلی دوست دارم بدانم چه دیدگاهی در مورد سیلک این غول مدفون دوست داشتنی تاریخ دارید؟ سیلک جهان، افتخارکاشان. سیلک این مدفن راز. این بنایی است که هشتاد قرن است به پا است. سند ملی و هویت فرهنگی ما است. تجاوز به حریم آن از عدم آگاهی ملتی که حافظه تاریخی ندارد. متاسفانه دراین چند سال گذشته تجاوزبه عرصه و جرائم سیلک از طرف کشاورزان و اشخاص دیگر همچنان مثل گذشته ادامه دارد و تاکنون هیچ طرحی برای آزادسازی و تجاوزات به این تمدن هشت هزارساله داده نشده است و هر چه بر این تجاوزات بگذرد برای مردم و دولت سخت ترخواهد شد.
منبع: baharnews.ir