همه مدیران ایران معاصر!
هوشنگ عطاپور
بعد از انتخابات دوم خرداد ۷۶ که مشابه ایام فعلی، بحث انتصابات داغ بود؛ یکی از دوستان سیاسی که نماینده دور چهارم مجلس شورای اسلامی هم بودند، از روی نقد عملکرد دولت مستقر حرف نغزی زدند که همچنان وصف حال ماست. او می‌گفت که: « در کشور ما رسم جاری بر این است که برای افراد به دنبال پست و مسئولیت می‌گردند تا این که پست و مسئولیتی باشد و بر اساس شاخص‌های متناسب با آن مسئولیت، مدیر یا مسئول پیدا بکنند!» واقعیت هم همین بود. فردی را سراغ داشتیم که نامزد وزارت سه یا چهار وزارتخانه متفاوت بود و در نهایت به یکی از آن وزارتخانه‌ها رسید!
واقعیت جاری هم همین است که عموما تعدادی محدود از مدیران در کشور موجود هستند که از بدو تاسیس جمهوری اسلامی ایران و از عنفوان جوانی بر مسئولیت‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تکیه زده‌اند؛ و اگرچه به دودسته یا جناح سیاسی هم تعلق داشته‌اند، ولی در نهایت از پست‌های سیاسی به مسئولیت‌های اقتصادی و بالعکس جابجا شده‌اند و هر زمان قدرت اجرایی دست به دست می‌شد، در جریان این دست به دست شدن‌ها؛ غایب بزرگ توده‌های جوانی بودند که به مشاغل دولتی رسیده بودند و تا حدودی از پله‌های مسئولیت‌های دولتی بالا رفته، ولی برای ارتقا به مدارج بالاتر، به «مانع بزرگ» مدیران همه فن حریف چهار فصلی برخورد کرده و می‌کنند که از سابقه و ارتباط مستحکمی در ساختار قدرت برخوردار هستند. قصد نام بردن از آنها را ندارم؛ چون اکثرفعالین رسانه‌ای و افکار عمومی آنها را می‌شناسند و به قولی آنها «سلبریتی‌های سیاسی» کشور هستند و تا وجود دارند فضا برای عرض اندام بقیه فراهم نیست.
همه می‌دانیم که هدف از انتخابات و دموکراسی، «انتقال مسالمت آمیز قدرت» بین جریان‌ها و گرایش های سیاسی و «چرخش نخبگان در ساخت قدرت» است. کشوری که حدود ۸۰ میلیون نفر جمعیت دارد و الان یکی از باسوادترین کشورهای خاورمیانه است و دانشمندان آن گردانندگان مراکز برجسته و مطرح علمی دنیا هستند؛ آیا ظرفیت و توان مدیریتی آن تنها به همین ۲۰۰نفر مدیری محدود می‌شود که از بدو تاسیس نظام جمهوری اسلامی، سکان مدیریت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور را بر عهده داشتند؟ حالا همین تعداد مدیر، یعنی حدود ۱۰۰ نفر هم در سطح استانی، گلوگاه‌های مدیریت محلی را قبضه کرده‌اند و جالب آن که این‌ها بعد از بازنشستگی هم با تدوین و تغییر و یا به عبارتی دستکاری در قوانین، راه تداوم و استمرار مسئولیت خود را در مناصب قدرت حفظ کرده‌اند و همچنان بر مسئولیت‌های اجرایی تکیه زده اند.
امروز، راه ورود جوانان تحصیلکرده با تجارب مدیریتی متکی بر دانش روز، تا حدودی به ساختار قدرت بسته است؛ الان جای طرح این سوال مهم است که: بعد از ۳۸ سال از عمر نظام جمهوری اسلامی ایران، چه تعداد به مدیران حرفه‌ای بلند پایه افزوده شده است؟
چند نفر در حد و قواره وزارت آموزش و پرورش و سایر وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها و استانداری‌ها و. . . در درون گروه‌ها و جریان‌های سیاسی توانسته‌اند عرض اندام بکنند؟ در صورتی که هر دولتی سرکار می‌آید نام تعداد محدودی وزیر و استاندار و… در افواه مطرح و درنهایت همان‌ها هم ردای مناصب دولت را می‌پوشند و بقیه تماشاچی خواهند بود و با این میزان از تطویل عمر مدیران، قطعا وصول به مناصب بالا برای نسل سوم انقلاب اسلامی، سرابی بیش نخواهد بود!
یکی از موانع اصلی چرخش نخبگان در ساختار قدرت سیاسی در ایران، همین «مدیران قدیمی» هستند که با داشتن ژن‌های خوب (آقازاده‌های سابق) در پیرامون خود، حلقه‌های قدرت سیاسی با مدیران مشخص را که تا حدود زیادی از «توارث سیاسی» هم بهره می‌برد؛ تشکیل می‌دهند! یکی از فعالین سیاسی می‌گفت که «بالاخره ما هر زمان خواستیم مسئولیتی را بگیریم گفتند تو هنوز جوان هستی، الان ۴۰ سال دارم باز جوان هستم، پس کی ما به بلوغ مدیریتی می‌رسیم؟» آفت چنین رویکردی به مدیریت عالی و میانی در کشور، خسارت بار است؛ زیرا نظام اداری را از جذب ایده‌های جدید و خلاق محروم می‌کند و با گذشت زمان نظام اداری کشور به سوی تصلب و محافظه کاری کشیده می‌شود که هر نوع تحول و تغییری را پس می‌زند و حتی به شکل گیری لایه‌های مخفی و پایدار فساد در درون ساختار اداری منجر می‌شود که به آسانی قابل رفع نخواهد بود.
اکنون از این حیث، تجارب بسیاری در دنیای پیشرفته در دسترس است که می‌تواند مورد بهره برداری نهادهای سیاستگذار و مراجع بالای تصمیم‌گیری قرار بگیرد. به طور کلی نظام‌های اداری در دنیای پیشرفته، از صدر تا ذیل به سوی جذب ایده‌ها، و تجارب جدید و نیروهای جوان در حال حرکت هستند؛ زیرا در دنیای کنونی، جوانان بنیانگذاران و کارآفرینان برتر و صاحب نام جهانی هستند و رخداد چنین تغییری در دل وزارتخانه‌ها و سازمان‌های ملی و محلی، به شور و نشاط سیاسی بین نیروهای جوان منجر می‌شود و فتور و سستی حاکم بر نظام اداری را مرتفع می‌سازد؛ از ظرفی چهره‌های جدیدی را به افکار عمومی معرفی می‌کند که برای عموم مردم به ویژه جوانان الهام بخش خواهد بود.
منبع: بهارنیوز