معلولان؛ خسته از نگاه‌ها
می‌گل هشترودی- روزنامه بهار
همه ما بارها و بارها معلول یا ناتوان جسمی را در خیابان دیده‌ایم. بارها متوجه نگاه‌های خیره اطرافیان روی آن شخص بوده‌ایم و بارها متوجه شده‌ایم برخوردی که با شخص معلول صورت می‌گیرد برخورد درستی نیست، ترحم‌های بی‌جا، دلسوزی‌های بی‌مورد و یا حتی نگاه‌های خیره‌ای که لحظه به لحظه این افراد را می‌کاود از همان نوع برخوردهایی است که هر کسی را آزار می‌دهد. اما به طور قطع این برخورد‌ها حاصل از یک چیز است و آن هم نگاه جامعه به معلولیت است.
***
نگاه غالب به معلولیت در سریال‌ها تلخ بوده است
وقتی در سریال‌های تلویزیونی جزای همه آدم بد‌های سریال‌ها معلولیت است و در انتها همه شخصیت‌های منفی روی ویلچر می‌نشینند، همین موضوع باعث تغییر در نگرش جامعه نسبت به معلولیت می‌شود. مهیار خسروانی تهرانی مشاور شبکه مستند در امور جانبازان و معلولان در این باره گفته بود: تا امروز نگاه غالب به مساله معلولیت به خصوص در سریال‌ها و فیلم‌ها نگاهی تلخ بوده و معمولا جهت افزایش بار دراماتیک داستان رویکردی کاملا ابزاری و ترحم‌برانگیز به این حوزه شده است. با تولید برنامه‌هایی جهت بازنمایی توانایی نهفته در معلولان نگاه مردم عادی نسبت به این افراد تصحیح می‌شود و از نگاه دیگر با بازنمایی نیازهای خاص معلولان مانند امکانات شهری مناسب‌سازی شده مثل خودروهای عمومی، مترو، مراکز درمانی، مراکز اداری و تجاری، اماکن تحصیلی، سینماها و غیره راهکارهای مناسب از طرف مدیران کلان شهری و کشوری اندیشیده می‌شود.
معلولان در صداوسیما هویت مشخصی ندارند
فریده حلمی، پژوهشگر امور معلولان معتقد است: هنگامی که معلولان برای رسانه ملی نقش سوژه را دارند، اکثرا تداعی‌کننده افراد ناتوان و ناقص و نه افرادی با هویت مشخص و توانمندند. او که خود دارای معلولیت ضایعه نخایی است با بیان اینکه اغلب سریال‌ها و برنامه‌هایی که درخصوص معلولان ساخته می‌شود جنبه کلیشه‌ای دارد، افزود: گاهی بودجه‌ای را به تهیه‌کنندگان فیلم‌ها یا مجموعه‌های تلویزیونی می‌دهند و می‌گویند درخصوص معلولان کار کنید که آنها نیز بدون برخورداری از اطلاعات کافی یا صرفا با تکیه بر اطلاعات ناقص از معلولان، درخصوص این قشر به ساخت سریال‌ها یا فیلم‌های کلیشه‌ای و کسالت‌آور می‌پردازند. نمره من به صداوسیما را متوسط رو به ضعیف است، از حق نگذریم فرهنگ سازی‌هایی در زمینه عبور و مرور به‌خصوص در برنامه «در شهر» انجام می‌شود که البته موردی و گذراست؛ انتظار ما این است که افرادی چون ما را در جامعه به رسمیت بشناسند و حقوق ما برای استیفا توسط دستگاه‌های دولتی از طریق رسانه ملی بیان شود. نمایاندن معلولان در رسانه‌ها نباید متفاوت از دیگر افراد جامعه باشد؛ بیشتر اوقات رسانه‌ها آگاهانه یا ناآگاهانه این موضوع را به مخاطب القا می‌کنند که این گروه به دنبال امتیازات متمایزند یا خواسته‌های ویژه‌ای دارند حال آنکه اگر هم خواهان امتیاز یا خواسته خاصند در واقع به هدف برابری با سایر آحاد جامعه است، اینجاست که امتیازدهی به معلولان یا توجه مضاعف به آنها نه تنها تمایز نیست بلکه وظیفه است. برخلاف تصور همگان دنیای واقعی و پر از رمز و راز سخت و دشوار معلولین از فیلم‌های منتسب یا مرتبط به معلولین خیلی فاصله دارد؛ سخت باور داریم اگر شرایط مساعد وضعیت جسمانی معلولین فراهم شود اگر نه تمامی آنها حتما بیشترشان در عرصه‌های گوناگون فعال و پویا خواهند بود.
صداوسیما می‌تواند در حمایت از معلولان پیشگام باشد
کامران عاروان، عضو هیات مدیره جامعه معلولین ایران درباره تصویر معلولان در قاب تلویزیون معتقد است: رسانه ملی می‌تواند موجی عظیم ایجاد کند، که حتی منجر به این امر شود که جامعه خود پیشگام و عهده‌دار حل و فصل مسائل معلولان و رسیدگی و التفات خاص به امور آنها شود و با رخ دادن این مهم، انجام و اجرای برنامه‌های مدون و مصوب دولت تسریع و تسهیل می‌شود و نتیجه‌ای ایده‌آل نصیب جامعه دیندار و انسانمدار ایران اسلامی خواهد شد. اولین اصل برای رسیدن به هر هدف و آرمانی را آماده‌سازی فکری و فرهنگی جامعه است و درخصوص معلولان سه طیف را می‌توان مورد نظر قرار داد؛ طیف اول، خانواده‌هایی که دارای فرد معلول هستند که در شرایط دشواری زندگی می‌کنند و باید برای این وضعیت، آمادگی‌هایی را پذیرا باشند؛ طیف دوم، طیف مسئولان و متولیان دولتی و غیردولتی امور معلولان است که باید فرهنگ رسیدگی و پیگیری امور معلولان را بیاموزند و توجه به این امر اولویت اولشان باشد و برنامه‌های آگاهانه و عاقلانه‌ای را معین، مدون و اعمال کنند. همه افراد و گروه‌ها که باید از لحاظ فرهنگی آماده پذیرش مسائل مرتبط با معلولان و مسائل آنها شوند تا در نتیجه طیف اول و دوم در مسیر زندگی و کاری خویش بتوانند با سرعت بیشتر و همراه با پذیرش اجتماعی شایسته‌تری امور معلولان را به سمت بهبودی پیش برند؛ صداوسیما به عنوان رسانه‌ای گسترده، همه‌گیر و تأثیرگذار، قادر است با برنامه‌های متعدد و متنوع در قالب‌های هنری مناسب به این سه طیف جهت ارتقاء و اعتلای سطح فکری و فرهنگی‌شان در مواجهه با امر معلولیت و معلولان کمک بسیاری کند. گروه معلولان کشور جمعیت قابل توجهی هستند که مشکلات متنابهی به خود اختصاص داده‌اند، مناسب‌سازی، اشتغال، تحصیل، مسکن و ازدواج، توانبخشی، تدوین و اجرای قوانین و مقررات متناسب و فرهنگ‌سازی همه مواردی هستند که در زمره این وظایف می‌گنجد تا منجر به تسهیل در زندگی فردی و اجتماعی و برابرسازی فرصت برای ظهور توانمندی‌ها و استعدادهای معلولان کوشا شود.
نگاه ترحم آمیز به معلولان
معلولان سال‌هاست که نگاه‌ترحم‌آمیز مردم را تحمل می‌کنند. آنها افرادی مثل من و شما هستند با ویژگی‌های رفتاری منحصر به فرد و علایق و خواسته‌های مخصوص به خود، اینکه فکر کنیم آنها احساساتی ورای احساسات ما دارند، کاری اشتباه و بزرگترین ظلم به این افراد است. تنها تفاوت افراد عادی با معلولان در ویژگی‌های جسمانی آنهاست، فرد معلول به علت داشتن نقصی در عضو یا اعضای بدن خود معلول خوانده می‌شود و همین نقیصه سبب می‌شود که وی نتواند بخشی از کارهای روزمره را چون افراد عادی انجام دهد. برای یک فرد معلول که هم‌چون دیگر انسان‌ها، ویژگی‌های شخصیتی چون عزت نفس، غرور و مهربانی دارد، پذیرفتن اینکه افراد به چشم فردی ناتوان و وابسته به دیگران به او نگاه کنند بسیار سخت است. کمک کردن به فرد معلول وظیفه‌ای همگانی است اما نباید فراموش کنیم که غرور و شخصیت این افراد مهم‌تر از هر چیزی است و وقتی به آنها در هر کاری یاری می‌رسانیم مراقب‌ترک نخوردن چینی نازک وجودشان باشیم!
منبع: بهارنیوز