زیباسازی چهره شهر یا بازپروری معتادان؟
احمد ابوالفتحی
روزنامه بهار
طــرح«جمــع‌آوری خرده‌‌فروشان و معتادان متجاهر ۱۲ استان کشور» از ۲۰ اسفند ماه در استان‌های گردشگری ایام نوروز به منظور پاک کردن چهره شهرهای مرکزی این ۱۲ استان تا پایان خرداد ماه ۹۶ اجرا خواهد شد.» این خبر را انوشیروان محسنی بندپی، رئیس سازمان بهزیستی کشور اعلام کرده است. به گفته بندپی: این طرح تنها در تهران از ۹ اسفندماه آغاز و تا امروز حدود هزار و ۱۰۰ نفر پذیرش شده‌اند؛ اما آغاز طرح در ۱۱ استان دیگر از جمعه است.
وی در ادامه با بیان آنکه ۴ تیم غربالگری شامل پزشک، روانشناس، مددکار و همیار به وضعیت این افراد رسیدگی می‌کنند، گفت: بهزیستی در این طرح با NGOها همکاری داشته و تیم‌های غربالگری و ارجاع به همراه تیم مجهز از ویژگی‌های مهم این طرح است که پس از جمع آوری افراد به مراکز NGOهای همکار در این طرح ارجاع داده خواهند شد.
به گفته بندپی مهم‌ترین ویژگی این طرح انجام غربالگری و ارجاع واقعی است، زیرا در این طرح افراد کارتن خوابی که جمع‌آوری می‌شوند، به خدماتی غیر از ترک اعتیاد، پیشگیری یا توانمندسازی نیاز دارند، از همین رو برای گرفتن خدمات به موسسات مربوطه مانند بیمارستان‌ها ارجاع می‌شوند.
فقط معتادان مرد جمع‌آوری می‌شوند
رئیس سازمان بهزیستی کشور همچنین با بیان آنکه طبق بررسی‌ها در پایتخت حدود ۵ تا ۶ هزار معتاد متجاهر وجود دارد، گفت: در حال حاضر تمامی‌افراد جمع‌آوری شده در این طرح «مرد» هستند؛این درحالی است که حتی در نوبت قبلی اجرای این طرح که برخی مدعی بودند تعداد معتادین زن متجاهر زیاد است ۳۰۰ زن جمع آوری شد، به این ترتیب پیش بینی می‌شود در این نوبت تعداد زنان بسیار کم باشد.
طرح در کدام استان‌ها اجرا می‌شود؟
فارس، خراسان رضوی، تهران، البرز، اصفهان، لرستان، خوزستان، مازندران، گیلان، کرمان و یزد استان‌هایی هستند که این طرح در آنها اجرا می‌شود. به گفته قائم مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر وجه مشترک این استان‌ها این است که مقاصد گردشگری هستند: چهره ۱۲ استان گردشگری کشور از جمله اصفهان طی سال آینده به‌طور کامل از معتادان متجاهر پاکسازی می‌شود. به گفته علی مویدی این طرح در مرحله نخست به‌صورت پایلوت (آزمایشی ) انجام خواهد شد و پس از ارزیابی، درباره استمرار یا ادامه یافتن آن تصمیم گیری می‌شود.
مویدی که روز سه‌شنبه در جلسه ستاد مبارزه با مواد مخدر سخن می‌گفته، افزوده است: براساس تصمیمی‌که در جلسه دو هفته گذشته ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور با حضور اعضای شورای هماهنگی ۱۲ استان پرخطر کشور اتخاذ شد، ساماندهی معتادان متجاهر در این استان‌ها به عنوان طرح ویژه‌ای در قالب شعار اقدام و عمل در دستور کار ستاد مبارزه با مواد مخدر این استان‌ها قرار گرفت. وی تاکید کرد: همه دستگاه‌ها مکلفند تا در اجرای این طرح و پاکسازی چهره ۱۲ استان کشور از معتادان متجاهر و خرده فروشان مواد مخدر کمک کنند.
ایجاد ظرفیت چند هزار نفری برای نگهداری معتادان متجاهر تا پایان سال ۹۵
پیش از این، در اوایل بهمن ماه، فرمانده ناجا از ایجاد ظرفیتی چند هزار نفری برای نگهداری معتادان متجاهر در تهران توسط دستگاه‌های مربوطه تا پایان امسال خبر داده بود. سردار اشتری در همایش سراسری پلیس موادمخدر گفته بود: نیروی انتظامی‌آمادگی جمع آوری این افراد را دارد و حتی آنها را شناسایی کرده‌ایم اما باید مکان‌هایی برای نگهداری آنها مشخص شود. قرار بود تا پایان سال ۹۵ ظرفیت خوبی برای نگهداری این افراد در تهران ایجاد شود که به نظر می‌رسد این اتفاق بیفتد و در صورت عملیاتی شدن این موضوع می‌توان چند هزار نفر از معتادان متجاهر را در تهران جمع آوری کرد بنابراین امیدواریم با آماده شدن این ظرفیت وضعیت‌مان بهتر شود.
گورخواب یا معتاد متجاهر؟
بحث درباره معتادان متجاهر پس از جنجالی که در دی ماه، بر سر معضل گورخوابی درگرفت جدی‌تر شد. در آن زمان، وزیر کشور بیان کرده بود، که گورخواب‌ها معتاد متجاهر هستند و پس از آن، دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر تهران بیان کرده بود، از میان ساکنان گورستان نصیرآباد شهریار، تنها یک نفر معتاد متجاهر بوده است. «مجید آذرنیا» در واکنش به اظهاراتی مبنی بر عملکرد ضعیف ستاد مبارزه با مواد مخدر در قبال ساماندهی گورخوابهای معتاد گفته بود: اقدامات لازم صورت پذیرفته است و وزیر و رئیس دفتر رئیس جمهور به همراه مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر بازدیدهایی داشتند و از نزدیک با مردم صحبت کرده و قرار شده مرکز گذری کاهش آسیب یا شلتری (سرپناه شبانه) دایر شود و مرکز اخوان برای ساماندهی معتادان متجاهر غرب تهران مورد استفاده قرار بگیرد.
جمع‌آوری معتادان متجاهر به معنای حذف مشکل اعتیاد نیست
بحران نگهداری از معتادان متجاهر مربوط به امروز و دیروز نیست، پیش از این نیز، دادستان تهران صحبت‌های قابل توجهی بیان کرده بود. به گفته عباس جعفری دولت‌آبادی، جمع‌آوری معتادان متجاهر به معنای حل مشکل اعتیاد نیست. دادستان تهران با تاکید بر عدم تغییر سیاست قوه‌قضائیه در برخورد با قاچاقچیان عمده مواد مخدر، ضرورت تداوم برخورد قاطع با این موضوع را از سوی دادستانی تهران و پلیس مورد تاکید قرار داده بود. عباس جعفری دولت آبادی این سخنان را در جلسه آسیب‌های اجتماعی با موضوع مواد مخدر و روان‌گردان که با حضور قالیباف شهردار تهران، تعدادی از معاونان دادستان تهران، سردار زاهدیان فرمانده پلیس مواد مخدر، تعدادی از فرماندهان پلیس تهران و نمایندگان دستگاه‌های اجرایی به ریاست دادستان تهران در اوایل آبان‌ماه برگزار شد، بیان کرده بود.
در همین جلسه سردار کریمی، جانشین پلیس فاتب، مبارزه با مواد مخدر را یکی از مشکلات اجتماعی تهران دانست و گفت: یکی از مطالبات مردم، جمع‌آوری معتادان متجاهر است. وی اعلام کرده بود: در سال جدید برخی سازمان‌های ذی‌ربط به تعهدات خود در خصوص نگهداری معتادان متجاهر عمل ننمودند و همین امر موجب بازگشت ۸۰ درصد معتادان متجاهر به خیابان‌ها شد.
جانشین فرمانده پلیس تهران از جمع‌آوری تعداد ۵ هزار نفر معتاد متجاهر طی ۲ ماه گذشته خبر داده بود و اعلام کرده بود: این نگرانی همچنان وجود دارد که این افراد بدون اقدامات درمانی و حمایتی و توانمندسازی لازم مجدداً به خیابان‌ها باز گردند.کریمی‌با اعلام این که در تهران حدود پانزده هزار نفر معتاد متجاهر و دو هزار نفر کارتن خواب به ویژه در مناطق ۱، ۲ و ۱۲ شهرداری تهران حضور دارند، جمع‌آوری آنان را مستلزم همکاری تمام نهادهای ذی‌ربط دانسته بود.وی از دستگیری تعداد ۱۱ هزار نفر معتاد از ابتدای سال۹۵ تا پایان مهرماه در تهران خبر داده بود و با اشاره به تشکیل ۲۴ هزار پرونده کیفری امسال با موضوع مواد مخدر اظهار کرده بود: در این میان ۵۷۰ نفر تبعه کشورهای خارجی دستگیر و از کشور طرد شدند.
در پاسخ به این سخنان بود که دادستان تهران از ناکافی بودن جمع‌آوری معتادان متجاهر سخن گفت و شهردار تهران نیز با انتقاد از این روند، بر ضرورت بررسی و بازبینی استانداردها تاکید کرد و اعلام نمود که در دوره قبل هم تلاش شد نحوه فعالیت کمپ‌ها بررسی شود که این امر وجود مشکلات متعدد در کمپ‌ها را به اثبات رساند و بیانگر فرآیند معیوب در درمان معتادان است؛ چرا که اجرای این شیوه بار مالی کلانی دارد در حالی که خروجی آن اندک بوده و احتمال بازگشت مجدد معتادان متجاهر به جامعه زیاد است.
قالیباف در این جلسه از شکل‌گیری مراکز «بهاران» خبر داده بود و این مراکز را کانونی برای کارآفرینی و بازگشت معتادان به زندگی دانسته بود و اعلام کرده بود: تا شش‌ماه آینده در شهرداری تهران، ۶ هزار نفر معتاد در کمپ‌ها یا مراکز بهاران نگهداری خواهند شد. بر این مبنا، می‌توان نتیجه گرفت که طرح مورد اجرا، همان طرحی است که در سخنان چند ماه پیش قالیباف به آن اشاره شده است. اما گسترش طرح در سراسر کشور ابهاماتی را فراهم می‌کند
ابهام در اهداف
تاکید بر استان‌های گردشگرپذیر به عنوان استان‌های هدف و آغاز طرح در آستانه نوروز ابهام‌زاست. آیا در همه استان‌ها کمپ‌های مناسب برای نگهداری معتادان فراهم است و آیا انجام ناقص طرح، بدون توجه به زیرساخت برای نگهداری، به آفتی که قالیباف به درستی به آن اشاره کرده بود منجر نمی‌شود؟ بازگشت مجدد معتادان متجاهر و تداوم دور معیوب.
منبع: بهارنیوز