جای خالی کالاهای ایرانی در سبد اماراتی‌ها
اعتماد نوشت؛
امارات متحده عربی یکی از بزرگ‌ترین بازارهای اقتصادی– تجاری با ایران است که موجب شده همواره در رتبه‌بندی همکاری‌های تجاری با ایران رتبه نخست را از آن خود کند و از این سکو جدا نمی‌شود. با این حال نکته حایز اهمیت در این رابطه سهم ناچیز کالاهای ایرانی در اقلام وارداتی به امارات است. در حقیقت کالاهای ایرانی با قدمت رتبه‌داری امارات و ایران در تجارت با یکدیگر اما هیچگاه سهم قابل توجهی در بازار امارات به نام ایرانی‌ها ثبت نشده است.
این موضوع حتی مورد نظر معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران هم بوده است از سال گذشته بررسی‌های کلانی در این موضوع شده است. این معاونت، بررسی ظرفیت‌های صادراتی ایران به کشورهای همسایه، همچون پاکستان، ترکیه، عراق و روسیه را در دستور کار قرار داده، طی نشست‌هایی نتایج این بررسی‌ها را در اختیار فعالان اقتصادی نیز قرار می‌دهد.
در این رابطه مریم خزاعی، معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، گفته است: تولید ناخالص داخلی امارات در سال ٢٠١۶ معادل ٣٧١ میلیارد دلار بوده و واردات آن حدود ٢٢۵ میلیارد دلار برآورد شده است. نرخ تورم در امارات کمتر از ٣ درصد بوده و رشد حجم واردات کالایی این کشور در سال ٢٠١۶ معادل ۶ درصد بوده است. متوسط تعرفه واردات در امارات ٧/۴ درصد است، با وجود مجاورت ایران و امارات، در بخش صادرات به این کشور به نحو شایسته عمل نکرده‌ایم. حال آنکه همسایگی و برخی تشابهات فرهنگی می‌تواند امارات را به یکی از مقاصد عمده صادراتی کشور ما تبدیل کند. در تاریخ ١۵ مه سال جاری میلادی، وزارت تغییرات اقلیمی امارات واردات برخی محصولات کشاورزی از جمله میوه را از شش کشور ترکیه، مصر، عمان، اردن، لبنان و یمن ممنوع کرده و این فرصت مناسبی برای بازرگانان ایرانی خواهد بود.
براساس گزارشی که اتاق بازرگانی از بررسی میزان حجم تجارت دو کشور منتشر کرده است برآورد می‌شود که روند صادرات غیر نفتی بدون احتساب میعانات گازی ایران به امارات طی سال‌های ١٣٩۵-١٣٨۵حاکی از آن است که صادرات ایران از لحاظ ارزشی طی بازه زمانی ١٣٩٠-١٣٨۵ صعودی بوده ولی در سال ١٣٩١ کاهش قابل ملاحظه‌ای داشته است که می‌تواند ناشی از تشدید تحریم‌ها در سال ١٣٩١ باشد. ولی از سال ١٣٩١ تا ١٣٩۵ دوباره روند صعودی پیشی گرفته است و در نهایت از ٧٢٧/١ میلیون دلار در سال ١٣٨۵به ٢٨٢/۵ میلیون دلار در سال ١٣٩۵ رسیده که از میزان صادرات در سال ١٣٩٠نیز بیشتر است. در بررسی مقداری میزان صادرات به امارات، می‌توان مشاهده کرد که طی بازه زمانی ١٣٩۵-١٣٨۵ میزان صادرات از ٣۴١۴ هزار تن به ١٣٣۶۴ هزار تن افزایش یافته که در این میان در سال‌های ١٣٨٧، ١٣٨٩ و١٣٩٠ با وجود افزایش ارزش صادرات نسبت به سال قبل، میزان صادرات کاهش یافته است. در سال ١٣٩١ در صادرات ایران از لحاظ وزنی و ارزشی کاهش مشاهده می‌شود. شایان ذکر است از سال ١٣٩۵میعانات گازی به اقلام صادرات غیر نفتی گمرک اضافه شده است. صادرات میعانات گازی ایران به امارات در سال ١٣٩۵ به میزان ۵/۵ میلیون تن و به ارزش ١/٢ میلیارد دلار بوده است.
جایگاه امارات در شاخص‌های جهانی
در همین حال کارشناس معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران در مورد جایگاه امارات در شاخص‌های منتخب جهانی می‌گوید: براساس گزارش ٢٠١٧ بانک جهانی، امارات در شاخص سهولت کسب و کار، رتبه ٢۶ را در میان ١٩٠ کشور کسب کرده است. این کشور از منظر شاخص رقابت‌پذیری جهانی ٢٠١۶ نیز در میان ١٣٨ کشور رتبه ١۶ را به خود اختصاص داده است. رتبه ٣٢ در میان ١٣٨ کشور در شاخص اندازه بازار داخلی (٢٠١۶)، رتبه ۵۴ در میان ١۴٣ کشور در شاخص رقابت‌پذیری صنعتی (٢٠١٣) و رتبه ٧ در میان ٣٠ کشور در شاخص خرده‌فروشی جهانی (٢٠١۵) را کسب کرده است.
قریشی در ادامه با اشاره به روند ارزشی و مقداری صادرات کالای غیرنفتی ایران به امارات گفت: صادرات ایران از ٧/١ میلیارد دلار در سال ١٣٨۵ به ٣/۵ میلیارد دلار در سال ١٣٩۵ رسیده است. از ٨٩٠ قلم کالای صادراتی ایران به امارات در سال ١٣٩۴ حدود ١۴ قلم از کالاهای صادراتی ایران به امارات به ارزش ٩/٣ میلیارد دلار و به میزان ٧/۵ میلیون تن، ٨٠ درصد ارزش صادرات ایران به این کشور را تشکیل می‌دهد. همچنین تعداد ١٣٩ قلم کالا در میان اقلام صادراتی ایران به امارات وجود دارد که طی همه سال‌ها در بازه زمانی١٣٩۴-١٣٩٠ صادر شده‌اند، اما روند مقداری صادرات آنها نزولی بوده است.
وی افزود: تعداد ١۶١ قلم کالا با کد تعرفه هشت رقمی در سال ١٣٩۴ برای نخستین بار از ایران به کشور امارات صادر شده است که این اقلام ۶/٣ درصد از ارزش صادرات ایران به امارات را در سال ١٣٩۴ پوشش داده‌اند.
به گفته وی، از میان کالاهای عمده وارداتی امارات با استمرار واردات در هر سه سال
١۵- ٢٠١٣ یک ردیف تعرفه وجود دارد که ایران در سال ٢٠١۴ در آنها دارای مزیت نسبی صادراتی بوده است. پلیمرهای اتیلن دارای شاخص مزیت نسبی آشکار شده ۶/١٠ است و ایران تنها ٩ درصد از نیاز وارداتی امارات در این کالا را تامین می‌کند. حال آنکه ۵/١٢ درصد از صادرات ایران در این کد تعرفه چهار رقمی به کشور امارات است. فعالیت اقتصادی کشور امارات بیشتر در بخش تولید خدمات به ویژه خدمات تجاری متمرکز است. از این رو، بخشی از صادرات ایران به امارات مجددا از مبدا امارات به سایر کشورها صادر می‌شود. شناسایی مقاصد صادراتی امارات و هدایت صادرات از امارات به مقصد اصلی موجب کسب منافع بیشتری برای صادرکننده خواهد شد. برخی از کشورهای اروپایی مبادی اصلی واردات کالاهای عمده امارات هستند. توجه به نیازهای وارداتی امارات و جلب سرمایه‌گذاران خارجی کشورهای مبدا برای سرمایه‌گذاری در ایران در زمینه تولیدات کالاهای مذکور در قالب سرمایه‌گذاری جدید یا توسعه تولیدات موجود از جمله محصولات نساجی و پوشاک قابل بررسی است.
در همین حال بررسی‌های تجارت ایران و امارات نشان می‌دهد که کشورهای عربی حوزه خلیج فارس از معافیت‌های گمرکی و تسهیلات برقرار شده در قالب موافقت‌نامه ترجیحی گمرکی بین این کشورها استفاده می‌کنند. همچنین کشور امارات یکی از اعضای سازمان تجارت جهانی بوده و مشمول استفاده از مزیت‌های این سازمان از حیث برخورداری از تعرفه‌های گمرکی کمتر برای واردات از امارات به سایر کشورهای عضو این سازمان است. پیگیری فرآیند الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی یا برقراری موافقت‌نامه ترجیحی تعرفه‌ای با کشور امارات زمینه تسهیل صادرات کالاهای ایران ضمن به روزرسانی رویه‌ها و فرآیندهای تجاری در کشور را فراهم خواهد کرد.
موضوعی که محمود حاجی یوسفی‌پور، کارشناس سازمان توسعه تجارت به آن توجه کرده و ضمن اشاره به وقوع تحولاتی در چارت این سازمان می‌گوید: در سازمان، میزهای کالایی و کشوری ایجاد شده است و از اتاق بازرگانی و اتحادیه‌ها دعوت شده که مسوولیت این میزها را بر عهده بگیرند. سازمان توسعه تجارت در سال ١٣٩٣ به امارات رایزن بازرگانی اعزام کرده بود، این رایزن به دلیل برخی مسائل سیاسی این کشور را ترک کرد. به هر روی سردی روابط سیاسی میان ایران و امارات، تجارت با این کشور را تا حدودی دشوار ساخته است. بسته‌بندی کالای ایرانی، مشکلات سیاسی، بالا بودن قیمت تمام شده کالاهای ایرانی و عضویت امارات در شورای همکاری خلیج فارس از مهم‌ترین موانع توسعه تجاری بین دو کشور محسوب می‌شود.
منبع: الف