بحران‌های تورمی از کجا رسید؟
اعتماد نوشت: تازه‌ترین آمار منتشر شده بانک مرکزی از کارگاه‌های بزرگ صنعتی کشور از میزان تولید و ارزش تولیدات آنها در سال ٩۴ نسبت به سال ٩٣ نشان‌دهنده کاهش تولید بیشتر بخش‌های صنعتی کشور است که از یک دهه گذشته در نتیجه تصمیم‌های غلط کارشناسی به سال‌های ٩٣ و ٩۴ رسیده است.
در گزارشی که بانک مرکزی در خصوص این بررسی‌اش نوشته، آمده است: امروزه توسعه صنعتی با هدف متنوع ساختن تولیدات و ارتقای سطح کمی و کیفی فرآورده صنعتی و به دنبال آن افزایش رفاه اجتماعی در سرلوحه اهداف اقتصادی قرار دارد، در مسیر توسعه صنعتی، همواره چالش‌ها و موانعی وجود دارد که باید به موقع شناسایی و برطرف شوند و هر گونه تعلل و کوتاهی در این امر منجر به پیدایش بحران‌های اقتصادی نظیر «تورم»، «رکود» یا ترکیبی از هر دو، یعنی «رکود تورمی» خواهد شد.
با توجه به اینکه مدیران اقتصادی کشور به منظور جلوگیری از بروز بحران‌های مزبور یا کاهش اثرات مخرب آن در اقتصاد تصمیماتی را اتخاذ می‌کنند، بدون شک نخستین ابزاری که باید در اختیار داشته باشند آگاهی از جریان عرضه و تقاضای تولیدات کشور خواهد بود که این مهم جز از طریق تحقیق و بررسی مداوم آماری در دوره‌های زمانی کوتاه‌مدت حاصل نمی‌شود.
شاخص‌های تولید، اشتغال، مزایا و حقوق و مزد، ارزش تولید سرانه و غیره در یک دوره زمانی مشخص، تصویری از اوضاع بخش صنعت کشور ارایه می‌دهند که بر اساس آن مسوولان و مدیران اقتصادی کشور می‌توانند با شناسایی دقیق‌تر مشکلات، تحولات صنعتی آینده را در جهت بهبود وضعیت به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که از بروز عدم تعادل و بحران در تولید و عرضه کالا جلوگیری به عمل آید.
در سال ١٣٩۴ تعداد ٢۴۵٩ کارگاه مورد بررسی قرار گرفته که از این تعـداد، ١٩٢٢ کارگـاه فعـال دارای ١٠٠نفر کارکن و بیشتر بوده است. تعداد کارگاه‌های فعال در مقایسه با سـال قبـل حـدود ٣ درصـد کاهش داشته است. نتایج حاصله نشان می‌دهد که در مقایسه با سال قبـل، شـاخص‌های تولیـد و اشـتغال کاهش و شاخص مزد و حقوق و مزایای پرداختی به کارکنان افزایش داشته است. البته با توجه بـه اینکه کشور در سال ١٣٩۴ تورم ۱۱٫۹ درصدی را تجربه کرده است، شاخص مزد و حقوق و مزایای سرانه بعـد از تعدیل با شاخص تورم نسبت به سال قبل افزایش نشان می‌دهد.
شاخص کل تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی کشور در سال ١٣٩۴ برمبنای سال پایه ١٣٩٠ به عدد ۹۲ رسید که در مقایسه با سال ١٣٩٣ معادل ۲٫۹ درصد کاهش یافته است. در سال ١٣٩۴شاخص تولید ١٠ گروه صنعتی در مقایسه با سال ١٣٩٣ افزایش داشته‌اند که گروه «تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تجهیزات» با افزایشی معادل ۸۳٫۵ درصد بیشترین میزان افزایش را تجربه کرده است. شاخص تولید همچنین ١۴ گروه صنعتی دیگر در سال ١٣٩۴ نسبت به سال ١٣٩٣ کاهش داشته‌اند که بیشترین کاهش معادل ۲۲٫۲ درصد و متعلق به گروه «انتشار و چاپ و تکثیر رسانه‌های ضبط شده» است.
طبق خلاصه نتایج، بررسی کارگاه‌های بزرگ صنعتی در گروه‌های مختلف با کاهش تولید بوده است؛ به گونه‌ای که این آمار نشان می‌دهد در این سال شاخص تولید در گروه‌های کالایی در «مصرفی بی‌دوام و کم‌دوام» و «واسطه غیرساختمانی» شاهد افزایش آن هم به میزان ۲٫۶ درصد بوده‌ایم. همچنین در گروه کالاهای «مصرفی بادوام»، «واسطه ساختمانی» و «سرمایه‌ای (ماشین آلات)» با کاهش ۱۵٫۴ درصدی مواجه بوده‌ایم.
همچنین در سال ١٣٩۴ کل ارزش محصول کارگاه‌های بزرگ صنعتی کشور (به غیر از بهای نفت پالایشگاه) به قیمت ثابت بالغ بر ١٣٠٠٧٨۶میلیارد ریال بوده است که حدود ۲۰٫۱ درصد آن متعلق به استان تهران بوده است. استان‌های خوزستان، اصفهان، کرمان، مرکزی، بوشهر، آذربایجان شرقی، قزوین، البرز، به ترتیب با ۱۴٫۸، ۱۱٫۳، ۴٫۴، ۴٫۱، ۳٫۷، ۳٫۶، ۳٫۴ و ۳٫۳ درصد نسبت به ارزش کل محصولات به قیمت ثابت در درجات بعدی اهمیت قرار گرفته‌اند. این ١٠استان مجموعا با پوشش حدود ٨١درصد از ارزش کل محصولات به قیمت ثابت، مهم‌ترین مراکز تولید صنعتی محسوب می‌شوند.
طبق این آمار بیشترین کاهش تولید در کارگاه‌های بزرگ صنعتی به تفکیک گروه‌های بزرگ صنایع به ترتیب در بخش چاپ و انتشار، پوشاک، تولید ماشین‌آلات مولد انتقال برق، صنایع تولید تریلر، وسایل نقلیه موتوری، محصولات پلاستیکی و لاستیکی، مبلمان و صنایع چوب صورت گرفته است. در عین حال تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تعمیرات با رشد ۸۳٫۸ درصد بیشترین رشد شاخصی سال ٩۴ را از آن خود کرده است.
همچنین طبق این آمار در بخش شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی درمقایسه با سال ١٣٩٠ تا سال ١٣٩۴، نشان از کاهش تولید دارد؛ به گونه‌ای که اگر شاخص ١٠٠ را برای سال ٩٠ در نظر بگیریم شاخص کل در سال ١٣٩١ به ۹۱٫۷، در سال ١٣٩٢ به ۸۸٫۷، در سال ١٣٩٣ به ۹۴٫۷ و در سال ١٣٩۴ به ٩٢ رسیده که نشان از کاهش منفی ۲٫۹ درصدی در سال ١٣٩۴ نسبت به سال ١٣٩٣ دارد. البته آمارهای سال ١٣٩۴ حتی در بخش اشتغال کارکنان نیز از رشد منفی خبر می‌دهد به گونه‌ای که طبق آمار موجود در سال ١٣٩۴ میزان اشتغال کارکنان نسبت به سال ماقبل آن یک درصد کاهش داشته است. اما در عین حال میزان مزد و حقوق و مزایای پرداختی به کارکنان نسبت به سال ١٣٩٣ با رشد ۲۰٫۶ درصد همراه بوده است.
در همین حال بررسی ارزش محصولات و ارزش تولید سرانه کارکنان کارگاه‌های بزرگ صنعتی کشور به قیمت ثابت نیز آمار جالبی را ارایه می‌دهد به گونه‌ای که برای مثال در بخش تولید ماشین‌آلات کشاورزی جنگلداری در حالی که ارزش محصول به قیمت ثابت در سال ١٣٩٣ به ٨١٨٨۴٣١ میلیون ریال می‌رسد این رقم در سال ١٣٩۴ به ۴۵٠٩٩١٧ میلیون ریال رسیده است. یا در بخش صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر که در سال ١٣٩٣ ارزش محصولات تولیدی به رقمی حدود ٢٠۴ هزار میلیارد ریال رسیده بود در سال ١٣٩۴ با کاهش به ١٧٣هزار میلیارد ریال رسیده است. همچنین در بخش صنایع تولیدی سایر وسایل نقلیه نیز روند کاهشی ادامه داشته به گونه‌ای که این بخش در حالی که در سال ١٣٩٣ بیش از ١٨ هزار میلیارد ریال تولید داشته این رقم در سال ١٣٩۴ به حدود ١٧ هزار میلیارد ریال رسیده است.
منبع: الف