جلسه بررسی وضعیت کودکان زباله‌گرد، زیر نظر شورای ساماندهی کوکان خیابانی در وزارت رفاه برگزار شد.
٢٠ ساعت، زمان کاری برای کودکان زباله‌گرد
به گزارش شرق در این نشست هم‌اندیشی، سوسن مازیارفرد، عضو جمعیت امام علی (ع) با اشاره به پژوهش انجام‌شده توسط کارشناسان جمعیت امام علی در ١٠ استان کشور درباره کودکان زباله‌گرد گفت: «این پژوهش نشان داد بیشتر کودکانی که زباله‌گردی می‌کنند، کودکان ایرانی بلوچ هستند، کودکان افغانستانی و پاکستانی نیز زباله‌گردی می‌کنند».
وی افزود: «این کودکان به علت ساعت بالای کاری و نوع شغلشان عموما بی‌سواد هستند یا اگر درس می‌خوانند، خیلی زود مجبور به ترک تحصیل می‌شوند. در زباله‌گردی، یک کودک ١١،١٠ ساله موظف است که روزانه ۶٠ کیلو زباله جمع‌آوری کند. ۴٠ درصد این کودکان تنها منبع درآمد خانواده خود هستند و به همین دلیل نمی‌توانند شغل خود را ترک کنند».
مازیارفرد تأکید کرد: «بیشتر این کودکان در همان محل تفکیک زباله زندگی می‌کنند، جایی که به دلیل بوی تعفن موجود در فضا حتی یک لحظه تحمل آن غیرممکن است. آن بخشی از کودکان هم که در مراکز تفکیک زباله زندگی نمی‌کنند، در خانه‌های تیمی به صورت گروهی زندگی می‌کنند و از کمترین امکانات زندگی هم برخوردار نیستند. در مورد وضعیت غذایی این کودکان هم نکات مهمی وجود دارد. در این پژوهش کودکان به ما گفتند غذای خود را یا از میان زباله‌ها پیدا می‌کنند یا اینکه در همان محل آلوده تفکیک زباله غذا درست می‌کنند و می‌خورند». مورد دیگری که عضو جمعیت امام علی (ع) به آن اشاره کرد، درباره نوع ارتباط کارفرما با کودکان زباله‌گرد بود.
مازیارفرد گفت: «ارتباط این کودکان با کارفرما به دو شکل صورت می‌پذیرد؛ در نوع اول کودکان به صورت مستقیم به استخدام پیمانکار شهرداری در می‌آیند و کارتی برای آنها به صورت فصلی صادر میشود و بین ٢٠٠ تا ۴٠٠ هزار تومان از کودک در هر فصل گرفته میشود تا با صدور کارت آنها مجوز حضور در محل تفکیک زباله را داشته باشند. اگر این بچه‌ها این مبلغ را پرداخت نکنند، برایشان کارت صادر نمی‌شود و حتی ممکن است از پیمانکاران کتک بخورند و بچه‌ها به خاطر پرهیز از کتک‌خوردن مجبور هستند این پول را پرداخت کنند. اما نوع دیگر ارتباط این کودکان با مراکز تفکیک زباله، غیرمستقیم است. یعنی کودکان با پیمانکار شهرداری در ارتباط هستند و شهرداری از هر پیمانکار به ازای هر کودکی که در مراکز تفکیک زباله کار می‌کند، ٨٠٠ هزار تومان دریافت می‌کند».
با ما حرف بزنید
مازیارفرد گفت: «حداکثر زمانی که کودکان در این مراکز زباله‌گردی می‌کنند، ٢٠ ساعت است، آنها باید روزانه ۶٠ کیلو زباله تحویل بدهند. میانگین زمانی به‌دست‌آمده ما حداکثر ٢٠ ساعت و حداقل ٠١ساعت‌ونیم بود. در این مراکز وضعیت بهداشتی اصلا خوب نیست. این کودکان دستکش ندارند و پیمانکار نیز به آنها دستکش نمی‌دهد و می‌گوید اگر دستکش می‌خواهید خودتان باید آن را تهیه کنید، بچه‌ای هم که نان‌آور خانه است، دلش نمی‌آید پول دستکش بدهد. مطابق آمار ۶٢ درصد این کودکان از دستکش استفاده نمی‌کنند و محل کارشان مملو از عفونت است. بیماری‌های شایع بین این دست از کودکان ایدز، هپاتیت، کزاز، اسهال خونی و انگل روده‌ای است».
این پژوهشگر در ادامه سخنان خود گفت هیچ نهادی که بتواند پاسخ این مشکلات را بدهد، ناظر بر این موضوع نیست. ما درصدد هستیم درهای این مراکز به روی مددکاران باز شود و با این بچه‌ها سخن بگوییم. در محله پاسگاه نعمت‌آباد به ما خبر رسیده کودکان زباله‌گرد زیادی در تصادف جان خود را از دست داده‌اند، اما چون شناسنامه ندارند نه کسی پیگیر وضعیت آنها میشود و نه کسی درباره‌شان حرف می‌زند. در این پژوهش از این کودکان درباره آرزوهایشان سؤال کردیم، مهمترین آرزوی آنها این بود که با کسی حرف بزنند. آنها از بدیهی‌ترین حقوق خود محروم هستند».
در ادامه این نشست، اسماعیلی از مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک، بیان کرد: «ما با هماهنگی جمعیت امام علی توانستیم از کارگاه تفکیک زباله کهریزک بازدید کنیم، اما برای بازدید از مراکز دیگر دچار مشکل شدیم و در را برای ما باز نکردند. در همان دیدار بوی تعفن را نمی‌شد تحمل کرد. در همان بازدید شاهد ردوبدل‌شدن کارت‌ها بین کودکان بودیم و همان‌جا هم اعلام شد که پیمانکار در ازای هر کودک به شهرداری ٨٠٠ هزار تومان پرداخت می‌کند».
فرهنگ‌سازی تنها راه‌حل این بحران است
در ادامه این نشست نماینده سازمان بهزیستی نیز تصریح کرد: «سازمان بهزیستی اعلام آمادگی کرده است که به صورت تمام‌قد وارد ماجرای کودکان زباله‌گرد شود. اما اگر بخواهیم این کار را به صورت کامل ممنوع کنیم، باید در نظر داشته باشیم که این کودکان از مراکز تفکیک زباله به خیابان‌ها سرازیر خواهند شد. بهزیستی اعلام آمادگی کرده است که اگر سه بار یک کودک خیابانی توسط مأموران بهزیستی جمع‌آوری شود، آن را به صورت کامل پذیرش کند».
همچنین نماینده مرکز خدمات اجتماعی شهرداری تهران عنوان کرد: «ما به دنبال مقصر این ماجرا نیستیم اما باید دست به دست هم برای حل مشکل اقدام کنیم. اول اینکه باید در نظر گرفت که شهرداری در حوزه زباله خشک هیچ درآمدی ندارد و نه‌تنها پولی نمی‌گیرد بلکه برای جمع‌آوری زباله خشک پول هم پرداخت می‌کند. در ابتدای امر ما اعلام کردیم که هر شب ساعت ٢١ زباله‌ها جمع‌آوری شود که به علت عدم استقبال مردم این ساعت برداشته شد. هدف اصلی شهرداری حمل زباله از شهر به سمت آرادکوه است و در این جمع‌آوری ماجرا دست پیمانکار شهرداری می‌افتد».
وی در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد: «شهرداری تحت هیچ شرایطی برای کار هیچ کودکی کارت زباله صادر نمی‌کند و این مسئله خارج از چرخه شهرداری اتفاق می‌افتد. راه‌حلی که ما برای این مسئله در نظر داشتیم، تفکیک زباله از مبدأ بود که هنوز هم این مسئله با استقبال مواجه نشده. درحال‌حاضر در هر پارکی یک کیوسک تحویل زباله خشک وجود دارد و فکر می‌کنیم این ماجرا باید به صورت فرهنگی حل شود».
لیلا ارشد، مدیرعامل خانه خورشید، نیز در این نشست خبری گفت: «در ابتدا باید بررسی کرد که هر کدام از این سازمان‌ها چه نقشی در کم‌کردن این معضل دارند. مثلا برای درمان یک کودک معتاد قرار بود بیمارستانی در اختیار ما قرار بگیرد؛ خب نتیجه‌اش چه شد؟ برای درمان کودکی که هیچ‌گونه اوراق هویتی ندارد، عملا نظام سلامت کاری از پیش نمی‌برد که ما بخواهیم از بیمه این کودکان صحبت کنیم. ما حتی درباره کارت درمانی برای زنان تن‌فروش هم صحبت کردیم که این زنان حداقل بتوانند برای آزمایش‌های خود به مراکز درمانی مراجعه کنند که آن هم میسر نشد».
ارشد تصریح کرد: «کاش شهرداری در همین مراکز تفکیک زباله کیوسکی در اختیار مددکاران قرار دهد تا مددکار آنجا بالای سر کودکان باشد. بچه‌ها در میان کارشان بتوانند در این کیوسک‌ها کمی استراحت کنند، آبی بنوشند و کمی از آن فضای مسموم فارغ شوند».
سخنران پایانی این نشست طیبه سیاوشی، نماینده کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی بود. سیاوشی گفت: «متأسفانه بسیاری از مسائل حوزه آسیب‌های اجتماعی در مرحله امنیتی و سیاسی است اما خوشحالم که بحث کودکان زباله‌گرد از این مرحله گذشته است. یکی از مسائلی که همچنان در مرحله امنیتی و سیاسی باقی مانده است، مسئله تابعیت کودکان است که متأسفانه در بحث کودکان کار و به‌ویژه زباله‌گرد نیز مطرح میشود. برای حل مشکلات کودکان کار باید از مطالعات تطبیقی استفاده و آن را بومی کنیم».
وی افزود: «باید در رابطه با راه‌حل‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت صحبت کنیم تا بتوانیم راه‌حل اصلی و اساسی را در بحث کودکان کار و به‌ویژه زباله‌گرد اتخاذ کنیم و برای این کار به حمایت ویژه‌ای احتیاج داریم. نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود مگر اینکه دستگاهها به این مسئله ورود کنند. راه‌حل اصلی برای مبارزه با زباله‌گردی فرهنگ‌سازی است. باید در مورد مسائل و قوانین مختلف پیشگیری صورت گیرد و از طریق رسانه ملی با برخی مشکلات حوزه کودکان مبارزه شود اما متأسفانه در بسیاری از موارد با رسانه ملی به توافق نمی‌رسیم مثلا در مورد لایحه حفاظت از خاک رسانه ملی حتی حاضر نشد یک تیزر کوچک را هم فراهم کند تا در این رابطه فرهنگ‌سازی شود و در جواب خواسته ما به راحتی اعلام کرد که بودجه نداریم.
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در ادامه با تأکید بر اینکه با اتفاقات جدید در شهرداری تهران می‌توان مسائل را حلوفصل کرد، بیان کرد: «در کشور یک میلیون کودک بدون تابعیت زندگی می‌کنند که اکثر آنها در جامعه رها شده‌اند. باید مسائل مرزی حلوفصل شود چراکه همین کودکان در شهر تن به کارهای سخت ازجمله زباله‌گردی می‌دهند. متأسفانه پروسه بازیافت در کشور متفاوت است که باید حلوفصل شود تا کودکان به دلیل ارزان‌بودن استثمار نشوند. متأسفانه آسیب اجتماعی مرحله بحران را رد کرده است. با جلساتی که به همراه نمایندگان مجلس با اعضای شورای شهر و شهردار تهران داشته‌ایم به این نتیجه رسیدیم که ۵٢ نفر هستیم و باید در جهت مسائل و مشکلات کلان شهر تهران تلاش کنیم. مسئله مهم‌تر این است که در مجلس در کمیسیون حقوقی و قضائی فراکسیون کاهش آسیب‌ها را تشکیل داده‌ایم که مهمترین کمیته آن کمیته کودکان کار و خیابان است. تلاش می‌کنیم در رفع این مشکلات از اطلاعات و نظرات دوستان استفاده کنیم و در کمیته کودکان هر کاری را که نیاز است انجام دهیم تا قدم مثبتی برای رفع مشکلات کودکان برداریم».
موضع وزارت کار و رفاه
روزبه کردونی، مدیر کل دفتر آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در جلسه بررسی وضعیت کودکان زباله‌گرد، زیر نظر شورای ساماندهی کوکان خیابانی در وزارت رفاه که با حضور نمایندگان دستگاه‌هایی نظیر شهرداری، وزارت دادگستری، بهزیستی و نمایندگان سازمان‌های مردم‌نهاد برگزار شد، بیان کرد: طبق مصوبه شورای حمایت اجتماعی کودکان، کارگروه بررسی وضعیت زباله‌گردی کودکان برای مقابله با این معضل اجتماعی تشکیل شده است.
به گزارش شرق، وی افزود: «این کارگروه با حضور نمایندگان دستگاه‌های ذی‌ربط نظیر شهرداری، وزارت دادگستری، بهزیستی، نیروهای انتظامی و نمایندگان سازمان‌های مردم‌نهاد برگزار خواهد شد و در آن با عوامل پایدارکننده زباله‌گردی با سیاست‌های مؤثر مقابله خواهد شد.
شفاف‌سازی و تبیین ابعاد مختلف کودکان زباله‌گرد مهمترین مسئله‌ای است که باید به آن پرداخت و اینکه بازار کار پیرامون زباله‌گردی چگونه بازاری است؛ آیا قانونی است یا غیرقانونی و واسطه و کارفرمایان آن چه کسانی هستند، باید مدنظر قرار گیرد و نقش شهردار به عنوان اصلی‌ترین بازیگر اقتصاد شهری در آن مشخص شود». مدیرکل دفتر امور آسیب‌های اجتماعی با تأکید بر اینکه وزیر کار مکلف کرده است که تمام دستگاه‌های تابعه تمام‌قد وارد این مسئله شوند، بیان کرد: به عنوان متولی هماهنگ‌کننده دستگاهها در این راه قدم برمی‌داریم تا به پیشنهادهای عملیاتی و اجرائی برسیم.
مقوله آسیب‌های اجتماعی از پیچیدگی‌های بسیاری برخوردار است و ورود به آن بدون اشراف به ابعاد مختلف نه‌تنها مؤثر نخواهد بود بلکه بی‌شک می‌تواند تبعات منفی به دنبال داشته باشد. کردونی گفت: تجربه ما در دفتر آسیب‌های اجتماعی درخصوص شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل و اتخاذ سیاست‌های مناسب و هدفمند برای بازگرداندن آنها به مدرسه می‌تواند قابل اعتنا باشد و این تجربه نشان داد که بدون دراختیارداشتن داده‌های توصیفی امکان مداخلات مؤثر جهت بازگشت به تحصیل این کودکان وجود ندارد. وی افزود: با همکاری شهرداری تهران فصل جدیدی از اقدامات و سیاست‌های مشترک در مواجهه با آسیب‌های حوزه کودکان خواهیم داشت.
منبع: عصرایران
