در تاریخ معاصر هیچ موردی نداشته ایم که منطقه ای، همه پرسی استقلال برگزار کند و هیچ قدرت منطقه ای یا جهانی از آن حمایت نکند.
عصرایران ؛ رضا غبیشاوی – همه پرسی استقلال کردستان عراق امروز دوشنبه (۳ مهر) در حال برگزاری است.
در این باره می توان به موارد زیر اشاره کرد.
۱- استفاده از عبارت تجزیه عراق در صورت استقلال کردستان عراق نادرست است. تجزیه یک کشور زمانی اتفاق می افتد که یک کشور دچار فروپاشی می شود و از نام کشور اولیه چیزی نمی ماند مثل شوروی یا یوگسلاوی یا عثمانی.
البته در این کشورها، مسوولیت حقوقی کشور قبل از فروپاشی به کشوری می رسد که میزبان پایتخت قبلی بوده باشد. مثلا روسیه جای شوروی را گرفت و صربستان جای یوگسلاوی و ترکیه جای عثمانی.
اما کشورهایی مثل بریتانیا، سودان و هند که یک یا چند بخش از آنها جدا و مستقل شده اند و کشور مادر باقی مانده است دیگر شامل عبارت “تجزیه ” نمی شوند.
۲- میان همه پرسی استقلال و اعلام استقلال تفاوت وجود دارد. مسعود بارزانی رئیس منطقه کردستان عراق می تواند بعد از همه پرسی، اعلام استقلال را به زمان دیگر و منوط به مذاکره با دولت مرکزی و قدرت های منطقه ای و جهانی کند.
در این صورت از اعمال فشارها، مجازات ها و تحریم های دولت بغداد و همسایگان هم در امان خواهد ماند.
۳- آیا استقلال کردستان عراق به سود ایران است؟
برخی پاسخ می دهند: خیر
– استقلال کردستان عراق باعث جدایی مناطقی از ایران می شود.
– از آنجایی که همه پرسی و اعلام استقلال احتمالی کردستان عراق بدون هماهنگی و توافق برسر موضوعات مهم و اساسی با دولت مرکزی عراق صورت می گیرد این اقدام منجر به بی ثباتی در عراق و ناامنی در این کشور می شود. بی ثباتی و ناامنی درعراق تاثیر منفی بر همسایه شرقی اش یعنی ایران دارد. این گزاره صحیح و منطقی است.
برخی نظرات هم معتقدند این جدایی به سود ایران است.
زیرا
– استقلال کردستان عراق تاثیر منفی بر استان های کردنشین مرزی ایران نخواهد داشت بلکه تاثیرش مثبت است. مردم بخش های مختلف ایران خواهان حفظ یکپارچگی ایران هستند و ایران را دوست دارند همانگونه که برای صدها سال از مرزهای این سرزمین حمایت کرده اند و خون داده اند.
علاوه بر این، همانگونه که استقلال کشور جمهوری آذربایجان در شمال ایران و هم مرز با استان های آذربایجان ایران خللی در امنیت ایران ایجاد نکرد. هم اکنون در مرز منطقه محل زندگی ایرانیان ترکمن در استان گلستان، کشور ترکمنستان وجود دارد و در منطقه زندگی ایرانیان بلوچ، ایالت بلوچستان پاکستان.
– در تاریخ معاصر و ۲۰۰ سال اخیر اکثریت مطلق حملات به خاک ایران و جنگ ها از سمت مرزهای غربی کشور صورت گرفت. با دو قسمت شدن عراق و تشکیل کشور کردستان عراق و عراق شیعی کوچکتر، احتمال حمله نظامی به ایران از سوی مرزهای غربی کمتر می شود.
– در صورت ایجاد کشور مستقل کردستان عراق، این کشور محصور در خشکی خواهد بود و بهترین و نزدیک ترین راه برای دسترسی به آبراه های بین المللی خاک ایران است. در این صورت وابستگی اقتصاد کردستان عراق به ایران بیش از پیش افزایش خواهد یافت. این موضوع علاوه بر افزایش درآمدهای اقتصادی ایران از محل تعامل با کردستان عراق، باعث رونق بیش از پیش مناطق مرزی استان های کردنشین ایران خواهد شد.
در این صورت، کردستان عراق به ایران وابستگی اقتصادی سیاسی بیشتری خواهد داشت.
همزمان، کشور عراق که حالا کوچکتر خواهد شد اولا موازنه میان شیعیان و عرب های سنی به سود شیعیان تغییر خواهد کرد. در نتیجه یک کشور با اکثریت مطلق شیعه شکل خواهد گرفت که نفود معنوی، سیاسی و اقتصادی ایران با عراق جدید و کوچکتر نیز افزایش خواهد یافت.
۴- برخی می گویند کردستان عراق حق جدایی از عراق را ندارد.
برخی دیگر هم پاسخ می دهند: مردم کردستان عراق براساس حق تعیین سرنوشت می توانند سرنوشت خود را تعیین کنند و خواهان جدایی از عراق باشند. این موضوعی است که حتی حیدرالعبادی نخست وزیر عراق نیز بارها بر آن تاکید کرده و گفته است که به حق تعیین سرنوشت مردم کردستان عراق احترام می گذارد اما زمان برگزاری همه پرسی را نامناسب می داند.
حق تعیین سرنوشت همان چیزی است است که مردم هند در جدایی از بریتانیا، مردم بنگلادش و سریلانکا به هنگام جدایی از هند، مردم الجزایر به هنگام استقلال از فرانسه، مردم اسکاتلند به هنگام برگزاری همه پرسی جدایی از بریتانیا، مردم کشور “جنوب سودان” به هنگام همه پرسی و جدایی از سودان و … از آن استفاده کردند.
علاوه بر این، مرزهای عراق هیچ تقدسی ندارد. مرزهای فعلی عراق و دیگر کشورهای برآمده از عثمانی همه توسط قدرت های جهانی ترسیم شده اند.
۵- کردهای عراق چرا هم اکنون به دنبال استقلال هستند؟
یکی از این دلایل، اقدامات ملی گرایانه افراطی در عراق بود.
بعد از کودتای نظامیان جمهوری خواه در عراق و سرنگونی حکومت پادشاهی هاشمی در عراق، سران عراق به دنبال اجرای ایده های ملی گرایی بودند. براساس این ایده، عراق یک کشور عربی با مردم عرب و فرهنگ و زبان عربی است و همه چیز نیز با این شاخص ومعیار سنجیده می شد. در نتیجه این تعریف، کردها در عراق به صورت اتوماتیک به بیگانه و شهروند درجه دو تبدیل شدند.
همین روند ادامه داشت و با قدرت یافتن حزب بعث و صدام حسین در عراق، این روند به اوج خود رسید تا جایی که دولت صدام طرح هایی را در قالب حذف کردها، کاهش جمعیت آنها، کاهش نسب جمعیت کردها، خارج کردن کردها از مناطق محل سکونت آنها و در یک کلام عرب سازی مناطق کردی (تعریب) اجرا کرد و کار به جایی رسید که علیه هموطنان کرد خود از بمب شیمیایی نیز استفاده کرد.
همین طرز تفکر و سیاست از سوی اتاتورک در ترکیه، رضاخان در ایران، حافظ اسد در سوریه، پادشاهان سعودی در عربستان سعودی و پادشاهان آل خلیفه در بحرین دنبال شد.
در دوره آتاتورک، کردها را “ترک کوهی” نامیدند تا به این سوال مهم جواب دهند چگونه در کشوری که مدعی اند متعلق به ترک هاست کرد هم زندگی می کند.
در دوره حافظ اسد و به قدرت رسیدن حزب بعث در سوریه، از اعطای شناسنامه به کردها جلوگیری شد.
در دوره رضاخان، هویت ایرانی براساس یک نژاد و یک زبان تعریف و تلاش شد با اقدامات گوناگون سیاسی، نظامی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی همه انسان هایی که خارج از این دایره تعریف می شدند تحت فشار قرار بگیرند و از آنها هویت زدایی شود.
در بحرین، آل خلیفه تلاش می کند با اقدامات مختلف از جمله لغو تابعیت شیعیان و اعطای تابعیت به شهروندان سنی مذهب دیگر کشورها از جمله پاکستان، عربستان سعودی، اردن و … نسبت شیعیان به اهل سنت در بحرین تغییر یابد و گام به گام، آمار شیعیان به عنوان اکثریت جامعه، کمتر شود.
در عربستان سعودی نیز هویت ملی این کشور براساس مذهب سنی تعریف شده است و تضعیف شیعیان و فشار برآنها ادامه دارد.
۶- در تاریخ معاصر هیچ موردی نداشته ایم که منطقه ای، همه پرسی استقلال برگزار کند و هیچ قدرت منطقه ای یا جهانی از آن حمایت نکند. همیشه همه پرسی استقلال یا اعلام استقلال مناطق با حمایت جدی یک قدرت جهانی صورت می گیرد.
۷- استقلال از جمله موضوعاتی است که در طول تاریخ عامل بسیاری از منازعه ها وجنگ ها و خون ریزی های گسترده و طولانی بوده است. در تاریخ معاصر، حمله نظامی صربها با مردم بوسنی هرزگوین برسر استقلال بوسنی بود. بوسنی اعلام استقلال کرد و صربها این موضوع را قبول نکردند و به سمت این منطقه حمله کردند و مردم را به خاک و خون کشیدند.
مهمترین بحث در بحران فلسطین و اسرائیل، تشکیل کشور مستقل فلسطین است که آمریکا و اسرائیل زیر بار آن نمی روند و مانع می شوند. منازعه و جنگ میان جمهوری آذربایجان وارمنستان برسر استقلال منطقه قره باغ است. بحران میان اوکراین و روسیه، بر سر تلاش استان های شرقی اوکراین برای استقلال است. درگیری میان گرجستان و روسیه هم بر سر جدایی دو منطقه اوستیای جنوبی و آبخازیا گرجستان و کسب استقلال آنها با حمایت و دخالت نظامی ارتش روسیه است. از این گونه مثال ها بسیار است.
البته جدایی صلح آمیز جنوب سودان از کشور سودان و جدایی دو بخش کشور اسلواکی و تبدیل آن به دو کشور مستقل چک و اسلواکی نیز در خاطر جهانیان باقی مانده است.
۸- استقلال به خودی خود تاثیر مثبت یا منفی بر سطح زندگی مردم یک منطقه ندارد.
به عنوان مثال دولت سودان بعد از ۴۰ سال جنگ داخلی با سودان جنوبی و کشته شدن بیش از ۲۰۰ هزار نفر در جنگ های داخلی، با همه پرسی استقلال جنوب سودان موافقت کرد. با جدایی سودان جنوبی وتولد کشور جدید، جنگ داخلی متوقف شد. هزینه های دولت سودان در جنوب این کشور متوقف شد.
سودان جنوبی بعد از استقلال درگیر جنگ داخلی و خون ریزی گسترده ای شد و از سوی آمریکا و قدرت های خارجی تحت تحریم قرار گرفتند.
۹- آنچه که در تلاش ها برای جلب افکار عمومی به سمت نظر موافق استقلال تبلیغ می شود ارتقا افراد از شهروندان درجه دو به درجه یک است و رفع تبعیض و احساس اقلیت بودن است.
این موضوع در شرکت ها، احزاب و خانواده ها نیز دیده می شود. فرزندی با جدایی از خانواده پدری و تشکیل خانواده جدید، خود را از وضعیت زیرمجموعه خارج می کند یا در احزاب، بخشی از اعضای اقلیت، جدا شده و حزب جدیدی می سازند چرا که آنها می دانند هیچ گاه نمی توانند در حزب قبلی، ایده های خود را اجرا کنند.
۱۰- کردستان عراق به لحاظ جغرافیایی در بین ۴ کشور ایران، ترکیه، عراق و سوریه قراردارد و به دریای آزاد راه ندارد.
اگر این ۴ کشور کردستان عراق را محاصره کنند و اجازه مبادله کالا و افراد را ندهند کردستان عراق با مشکل تامین کالاهای اولیه و اداره ساده ترین موارد اقتصادی جامعه تحت اداره اش روبه رو خواهد شد. در این صورت کردستان عراق به شدت به لحاظ اقتصادی و سیاسی و … تضعیف خواهد شد.
در صورتی که کابینه کردستان عراق نتواند نفت بفروشد (به دلیل جلوگیری ایران و ترکیه)، بودجه ای نخواهد داشت.
به نظر می رسد ایران و ترکیه و عراق به دنبال مجازات و تنبیه کردستان عراق با استفاده از شیوه های نرم (تحریم های اقتصادی – سیاسی) باشند.
به ویژه که ترکیه تلاش می کند با تنبیه کردستان عراق، درس عبرتی برای کردهای خود ایجاد کند.
